Τα κτίρια είναι ζωντανοί οργανισμοί. Φυλάνε τις ιστορίες των ανθρώπων που τα κατοίκησαν, ζουν μαζί τους και μετά από αυτούς. Μεταφέρουν διηγήσεις και μυστικά στο πέρασμα των χρόνων. Σαν τα βιβλία αφηγούνται τη ζωή της κάθε εποχής, μιλάνε για τους ανθρώπους και τις πόλεις τους, για τις χώρες και τον κόσμο. Επηρεάζουν τις ζωές μας, όχι μόνο γιατί μας περιβάλλουν, αλλά γιατί εμπνέουν τη σκέψη των μελλοντικών αρχιτεκτόνων.
Teshima Art Museum, Ryue Nishizawa & Rei Naito, Teshima Island - Ιαπωνία, 2010
Η ημερίδα «Αφετηρίες» που θα γίνει αυτό το Σάββατο 4 Ιουνίου, στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη διοργανώνεται φέτος για τέταρτη χρονιά από το αρχιτεκτονικό περιοδιό «Δομές» και τη διαδικτυακή βιβλιοθήκη έργων ελληνικής αρχιτεκτονικής «Δομές Index». Σε αυτή, 45 αρχιτέκτονες κάτω των 45 ετών μιλάνε για τη δική τους «αφετηρία» παρουσιάζοντας κτίρια που τους ενέπνευσαν. Έργα μεγάλων αρχιτεκτόνων, όπως της Zaha Hadid, του Peter Zumthor, του Giuseppe Terragni, της Lina Bo Bardi, του Louis Kahn κ.α. παρουσιάζονται και αναλύονται μέσα από τα μάτια της νέας γενιάς των Ελλήνων αρχιτεκτόνων.
Salk Institute - Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών, Louis I. Kahn, La Jolla / Σαν Ντιέγκο - ΗΠΑ, 1959-1966
Ταυτόχρονα σχολιάζουν 10 καταξιωμένοι αρχιτέκτονες και καθηγητές Πανεπιστημίου από όλη την Ελλάδα. Δημιουργείται έτσι ένας ανοικτός διάλογος με τη διεθνή αρχιτεκτονική, μια συζήτηση που απευθύνεται σε αρχιτέκτονες, σχεδιαστές εσωτερικού χώρου και τοπίου, φοιτητές, καλλιτέχνες, πολιτικούς μηχανικούς αλλά και σε όσους ασχολούνται με την αρχιτεκτονική και το design.
Από τους συνολικά 45 αρχιτέκτονες (μπορείτε να δείτε όλους όσους συμμετέχουν εδώ) διαλέξαμε τρεις και τους ζητήσαμε να μας πουν λίγα λόγια για το έργο που θα παρουσιάσουν. Αυτά είναι όσα μας είπαν:
ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΣΙΚΑΣ | Εκκλησία του Zumthor στη Γερμανία
To Bruder-Klaus Kapelle είναι ένα ιδιωτικό καθολικό παρεκκλήσι κοντά στην τοποθεσία Machernich-Wachendorf, νοτιοδυτικά της Βόνης. Κατασκευάστηκε μεταξύ 2005-2007 σε σχέδια του Ελβετού αρχιτέκτονα Peter Zumthor. Ιδιοκτήτες του έργου είναι ένα ζεύγος ηλικιωμένων αγροτών οι οποίοι αποφάσισαν να κατασκευάσουν με τα ίδια τους τα χέρια ένα καθολικό παρεκκλήσι σε ιδιόκτητο χωράφι «ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την ευτυχισμένη ζωή» τους.
Πρόκειται για μια σπάνια περίπτωση όπου ανατίθεται σε έναν αρχιτέκτονα με μοναδική επιθυμία το χαμηλό κόστος να σχεδιάσει έναν μικρού μεγέθους πνευματικό χώρο χωρίς λειτουργικές απαιτήσεις. Ο Peter Zumthor έχοντας το ελεύθερο να επιλέξει ο ίδιος τους περιορισμούς του, εργάστηκε ως συγγραφέας-δημιουργός και προσέφερε ένα κτισμένο ποίημα που εξυμνεί τα στοιχεία της φύσης, την υλικότητα, τον χώρο, τη διάρκεια, την ανθρώπινη ύπαρξη, και που μας καλεί να κοιτάξουμε τα πράγματα με έναν άλλο τρόπο. Θεωρώ λοιπόν ότι αποτελεί μια αφετηρία και έναν ηχηρό αντίλογο στην εποχή του άυλου και της πληροφορίας.
Το έργο αυτό μου φανερώνει, κάθε φορά που το ανακαλώ, την ποιητική δύναμη της αρχιτεκτονικής που είναι ουσιαστικά η δύναμη της κυριολεξίας. Με επηρρεάζει στο βαθμό του ότι μου υπενθυμίζει ποιά είναι τα πρωταρχικά εργαλία και υλικά του αρχιτέκτονα, και πως αυτά χρησιμοποιούμενα με τον κατάλληλο τρόπο μπορούν να εμφυσήσουν στην ύλη νοήμα.
Ταυτόχρονα, πρόκειται για ένα έργο αρκετά πρόσφατο και όχι από τα πιο πολυδημοσιευμένα του ίδιου αρχιτέκτονα. Επίσης ο Peter Zumthor επιδιώκει, κατά τη γνώμη μου, να υπενθυμήσει και όχι να καινοτομήσει. Μας μεταφέρει πίσω στο πρωταρχικό και στοιχειώδες. Διατυπώνει μια ηθική στάση απέναντι στα πράγματα. Υπό αυτήν την έννοια θεωρώ ότι η πιθανή επιρροή του υπερβαίνει τα όρια της αρχιτεκτονικής.
ΕΒΕΛΥΝ ΓΑΒΡΗΛΟΥ- Hoenheim Nord | Car Park and Terminus, Strasbourg, France - Zaha Hadid / Zaha Hadid Architects | 1998-2001
Πρόκειται για ένα σταθμό τραμ και χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων. Η κεντρική ιδέα του συνολικού σχεδιασμού είναι η «πλέξη» υπερτιθέμενων – επικαλυπτόμενων «πεδίων» και γραμμών – «διανυσμάτων» που σχηματίζουν ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο σύνολο. Τα πεδία αυτά είναι μοτίβα κίνησης που γεννιούνται από αυτοκίνητα, τραμ, ποδήλατα και πεζούς. Καθένα έχει μια τροχιά και μια πορεία, καθώς επίσης και ένα σταθερό τμήμα. Είναι σαν οι μεταβάσεις ανάμεσα στα μέσα μεταφοράς να αποδίδονται ως υλικό και οι χωρικές μεταβάσεις του σταθμού να σχηματοποιούν το τοπίο.
Συνδέοντας τη Hadid με τα ευρύτερα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα, επέλεξα το συγκεκριμένο κτίριο κατ' αρχήν λόγω του προγράμματος του. Πιστεύω ότι τα προγράμματα υποδομής είναι «σκληρά» προγράμματα και η διαχείριση τους αποτελεί ένα στοίχημα για τον τρόπο που μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινότητα, ακόμα και να εκπαιδεύσουν. Οι επενέργειες τέτοιων προγραμμάτων στους τόπους όπου εφαρμόζονται αποτελούν αντικείμενο έρευνας και συζήτησης. Από όλα τα έργα της Hadid, θεωρώ ότι το συγκεκριμένο διακρίνεται περισσότερο για την καθαρότητα και την οικονομία σκέψης.
Η Zaha Hadid είναι μια από τους αρχιτέκτονες που επηρέασαν και σε μεγάλο βαθμό διαμόρφωσαν τις αντιλήψεις μου για την αρχιτεκτονική, όχι σαν ιδίωμα αρχιτεκτονικής γλώσσας, αλλά σαν μια διαδικασία σε εξέλιξη που ανοίγεται στη συνεργασία με διαφορετικά πεδία τέχνης. Η ίδια από πολύ νωρίς συνδέθηκε με το Σουπρεματισμό, τη χορογραφία κλπ. Αυτό που προσωπικά μ' ενδιαφέρει είναι ο τρόπος που μπορεί κανείς να εισάγει συνειδητά στη συνθετική διαδικασία την εμπρόθετη διαχείριση του σώματος και της σωματικής εμπειρίας . Μιλώντας για κίνηση, το κτίριο αυτό, μετατόπισε το ενδιαφέρον μου από την «τεκτονική» κίνηση σε ανεπαίσθητες χωρικές συγκυρίες που ενεργοποιούν, σχεδόν αφυπνίζουν και εκπλήσσουν το σώμα.
Θα ήθελα να επισημάνω ότι ο David Chipperfield στην απονομή του βραβείου Mies van der Rohe Award 2003, όπου το κτίριο αυτό απέσπασε την πρώτη θέση, είπε: «O σταθμός της Zaha Hadid είναι ταυτόχρονα ένα έργο στρατηγικής, μια ανοιχτή διαδικασία, ατελές, έξυπνο και παιγνιώδες. Είναι ένα 'κτίριο' εξαιρετικής φυσικής υπόστασης, μιας υπόστασης που δημιουργείται με ελάχιστα μέσα και για το λόγο αυτό πιστεύω ότι η τελική επιλογή ήταν σωστή (...). Πιστεύω ειλικρινά ότι επιλέξαμε το έργο της Hadid, όχι για την 'κλίμακά' του, αλλά για τη σεμνότητα, την οικονομία και το όραμα που το διέπουν». [David Chipperfield, Expecting the Unexpected, p. 12-13 European Union Prize for Contemporary Architecture_Mies van der Rohe Award 2003 A Actar]
HIBOUX & ΛΗΔΑ ΒΟΥΤΣΙΝΑ | Teatro Oficina- Lina Bo Bardi
Το Teatro Oficina βρίσκεται στο Σάο Πάολο και είναι ένα έργο πολλαπλών εγγραφών, με μια απ τις βασικές, την επέμβαση της Lina Bo Bardi και του Edson Elito σε συνεργασία με την θεατρική ομάδα του Ζε.
Στο συγκεκριμένο έργο, μας ενδιαφέρει η εξαφάνιση της αρχιτεκτονικής κάτω από τις στρώσεις συνεργασίας αρχιτεκτόνων και χρηστών του χώρου. Το κτίριο γίνεται εργαλείο για τη χρήση που συμβαίνει μέσα του, κι αυτή το καταναλώνει κανιβαλικά, με τον τρόπο που το φαγητό καταναλώνεται όταν χρησιμοποιείται, δηλαδή όταν η χρήση είναι πιο σημαντική απ΄ την εικόνα, το είδωλο.
Η Lina Bo Bardi είναι από τους αρχιτέκτονες που συνεχώς επανεξετάζονται ακόμα και μετά από πολλά χρόνια. Το έργο της έχει πολλαπλά επίπεδα οπότε όσο σκάβει κανείς βρίσκει ακόμα περισσότερα. Πολύ περισσότερο όταν δεν πρόκειται για ένα κλειστό έργο, αλλά για ένα κτήριο που επικοινωνεί και με άλλα πεδία, όπως το θέατρο.
16°
