Οι βουλευτές εναλλάσσονταν στο βήμα της Αίθουσας της Γερουσίας. Η ένταση ήταν έκδηλη και τα νεύρα τεντωμένα. Οι κ.κ. Καμμένος και Κασιδιάρης είχαν επωμισθεί τον ρόλο του αγκιτάτορα. Τους πάει, άλλωστε. Ο Άδωνις Γεωργιάδης αναρωτιόταν πανικόβλητος πώς αποκαλούν τον εαυτό τους οι σλάβοι της ΠΓΔΜ. Δεν βρέθηκε ούτε ένας να απαντήσει πως το ζήτημα είναι το πώς αποκαλούμε εμείς τους σλάβους της ΠΓΔΜ. Οι Βούλγαροι τους αποκαλούν Βούλγαρους, οι Σέρβοι τους κατηγοριοποιούν ως κατοίκους του «νότιου νομού». Οι Αλβανοί τους αντιμετωπίζουν απλά ως «εχθρούς».
Οι Έλληνες σαν τον κ. Γεωργιάδη αρνούνται να τους κατονομάσουν. Σαν να μην υπάρχουν. Βρέθηκε κάποτε ένας όρος, «Σλαβομακεδόνας», αλλά και αυτός τώρα θεωρείται μαξιμαλιστικός. Συμπέρασμα. Οι άνθρωποι αυτοί που ζουν στα βόρεια σύνορά μας, απλά δεν υπάρχουν. Δεν τους βλέπουμε, ούτε που τους ακούμε. Πρόκειται για ιδιότυπα «ζόμπι της ιστορίας». Δεν έχουν ταυτότητα, ούτε γλώσσα. Μόνο βρυχώνται. Δεν υπήρξαν ποτέ και δεν θα υπάρξουν εσαεί.
Και όμως ο Βασίλι, ο Βάσκος, ο Γκιόργκι, ο Κόστα, η Όλγα και Ξένη, είναι άνθρωποι που ξυπνούν το πρωί, πηγαίνουν στη δουλειά τους, οργώνουν τα χωράφια τους, συνομιλούν και τραγουδούν, γράφουν, χορεύουν και ερωτεύονται. Όπως όλοι οι άνθρωποι στον κόσμο τούτο. Αιώνες τώρα κατέβηκαν από τον Βορά και εγκαταστάθηκαν. Μιλούσαν ανέκαθεν τη σλαβονική τη λαλιά, όπως έλεγαν οι παλιοί ταξιδιώτες. Έστησαν τα κονάκια τους σε όλη την περιοχή που τους παραχώρησαν οι Βυζαντινοί. Έγιναν Χριστιανοί. Αυτό κράτησε αιώνες ολόκληρους. Μετά το αφεντικό, ο Οθωμανός, μπατίρισε. Μοίρασαν οι μεγάλοι κομμάτια του χιτώνα του. Πλάκωσαν και οι μικροί για να μοιραστούν ό,τι απέμεινε. Στήθηκαν εθνικοί μπερντέδες και χαράχτηκαν σύνορα. Μερικοί πρόλαβαν και έφυγαν ή ξέφυγαν με τους δικούς τους. Άλλοι όχι. Τους πρώτους τους είπαμε πρόσφυγες.
Στην πραγματικότητα, η Χερσόνησος του Αίμου υπέστη μία αιματηρή και φρικιαστική εθνική κάθαρση. Όλοι εναντίον όλων. Παρ’ όλη τη βαρβαρότητα και τη φρίκη, παρά τα σύνορα και τους νόμους, παρά τις εκτοπίσεις, κάποιοι παρέμειναν. Στην Καππαδοκία και την Ιωνία, την Πόλη, τη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο. Άλλοι μιλούσαν ελληνικά και οι διπλανοί τούρκικα. Άλλοι σλαβικά και οι παραδίπλα βλάχικα. Στη γωνιά του Θερμαϊκού μιλούσαν λαντίνο και στην Ηγουμενίτσα κάποιοι άλλοι αλβανικά. Ήταν Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι και Εβραίοι. Όλοι μαζί. Πέρα από τα σύνορα και στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων αποφασιζόταν ο τρόπος ζωής όλων αυτών των ανθρώπων. Σε ό,τι απέμεινε στη χώρα των Οθωμανών, στη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Ελλάδα και στις «ενδιάμεσες» περιοχές. Την ασχημάτιστη ακόμη Αλβανία, το Κόσσοβο και εδώ στη γειτονιά μας, λίγο βορειότερα, πέρα από τη Γευγελή και το Ντεμίρ Καπί έως την Αχρίδα και το μοναστήρι του Οσίου Ναούμ. Μια χούφτα γης η κοιλάδα του Βαρδάρη. Τους δικούς μας τους Σαρακατσάνους τούς πήραμε από το Κουμάνοβο και τους φέραμε εδώ. Μαζέψαμε και από τη Βουλγαρία μερικές χιλιάδες δικούς μας. Φύγανε από τα μέρη μας πολλοί δικοί τους από πίεση, φόβο και ανασφάλεια. Κατέληξαν στον Καναδά, την Αυστραλία και την Αμερική. Άλλοι, μετά τον εμφύλιο βρέθηκαν στην Τασκένδη. Μετά την πρώτη εμπλοκή στο ΚΚΕ με τον Κολιγιάννη πήραν άδεια και μετεγκαταστάθηκαν στα Σκόπια. Μια ζωή στο πηγαινέλα.
Στην άλλη άκρη «πέρα από το νερό» οι δικοί μας στοιβάζονταν στα πλοία και αποβιβάζονταν στον Πειραιά. Πρόσφυγες. Ερήμωσε η Σινασός, τα Βουρλά και κάηκε η Σμύρνη. Έρχονταν και οι άνθρωποι από τον Πόντο κυνηγημένοι μέσα στην αρρώστια και την πίκρα. Έφθαναν και τα καραβάνια από τη Ρωμυλία. Φρίκη. Λίγα χρόνια αργότερα οι αλβανόφωνοι από την Ήπειρο εκδιώχθηκαν και πέρασαν τα σύνορα. Τους αποκαλούσαν Τσάμηδες. Πολλοί από αυτούς συνεργάστηκαν με τον Άξονα.
Πόλεμος, εκδίκηση, θανατικό
Πέρασαν τα χρόνια, έπεσε ο Τίτο, μετά ήρθε ο πόλεμος στα Δυτικά Βαλκάνια. Έπεσε ο Ζίβκωφ και ο Τσαουσέσκου, έπεσε και ο Εβρέν στην Τουρκιά, πέθανε ο Χότζα και εξαφανίστηκε η χήρα του και μετά ο Αλία. Κοσμογονικές αλλαγές. Πήρε φωτιά η Χερσόνησος. Νέα κράτη, νέα έθνη, γύρισε και η Εκκλησία, νέα σύνορα. Ο «Υπαρκτός» πήγε κατά διαβόλου και έμεινε ο «ανύπαρκτος» διότι ξαφνικά χάθηκαν οι ιδέες, ξεχάστηκαν τα χαρτιά, εξαφανίστηκαν τα βιβλία και την ιστορία άρχισαν να την ξαναγράφουν εκείνοι οι «αναθεωρητές». Εκεί να δεις ιστορικό αναλφαβητισμό.
Άλλοι μπήκαν στην ευρωπαϊκή σούπα, άλλοι στο ΝΑΤΟ και άλλοι περιμένουν στην ουρά. Πλάκωσε και η κρίση που έγινε κρισάρα. Ασχολήθηκε ο καθένας με τα δικά του. Η λογική παραμέρισε και έδωσε χώρο στον παραλογισμό. Οι παπάδες σήκωσαν τα μπαϊράκια τους. Ορθόδοξοι, Καθολικοί και Ιμάμηδες. Άρχισαν να κερδίζουν οι εθνικιστές παντού. Κάτι Σαμαράδες. Κάτι Γκρουέφσκι. Κάποιος Βούσιτς. Ένας Ράμα. Δίπλα μας σάρωσε ο Ερντογάν. Μας πήρε η μπάλα. Γέμιζαν οι πλατείες στο Βελιγράδι ή τα Σκόπια, το Σύνταγμα ή την Πόλη. Σημαίες παντού. Μπαϊράκια σε κάθε γωνιά. Εσωτερικοί διχασμοί και εξωτερικές αντιπαλότητες.
Μετά έφθασε το δεύτερο κακό. Πρόσφυγες και μετανάστες από την Ανατολή ξεμπάρκαραν στα μέρη μας. Ήμασταν όλοι απροετοίμαστοι. Είχαμε ξεχάσει τα δικά μας τα παλιά. Μας φάνηκε αφύσικο. Έχει συμβεί και σ’ εμάς, όμως.
Νομίσαμε για μια στιγμή, που διαρκεί όμως, πως οι άλλοι, αυτοί που δεν είναι σαν κι εμάς, δεν υπάρχουν. Δεν αναπνέουν. Δεν ανοιγοκλείνουν τα βλέφαρά τους. Νομίζουμε πως οι «άλλοι» δεν υπήρξαν ποτέ, λες και περπατώντας σε αυτή τη Χερσόνησο δεν άφησαν πουθενά το ίχνος της ανάσας τους. Αντιλαμβάνεστε προφανώς τι σημαίνει αυτό. Ζούμε σε συλλογική κατάσταση διπολισμού. Μόνο που ο διπολισμός είναι ασθένεια και μάλιστα σοβαρή. Πολλές φορές οδηγεί στην αυτοχειρία. Δεν μπορείς να ζεις σε διαρκές διαζύγιο με την πραγματικότητα. Δεν έχεις μέλλον, όταν αρνείσαι με μεταφυσικό τρόπο το παρελθόν και το παρόν σου. Είσαι καταδικασμένος, όταν χωρίς βοήθεια επιχειρείς να βιώσεις τη διπολικότητά σου.
Απανωτά σφάλματα, απίστευτες προσωπικές φιλοδοξίες, ανομολόγητες προσωπικές στρατηγικές, αριβισμοί και συλλογικά και ιδιωτικά συμφέροντα συνέτειναν στην εργαλειοποίηση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Η συζήτηση στη Βουλή και κατ’ επέκταση οι κουβέντες στα καφενεία κατέδειξαν τη διάσταση που έχει λάβει ο ιστορικός αναλφαβητισμός, όχι μόνο σε αυτή τη χώρα αλλά και στη ευρεία γειτονιά μας. Είναι προφανές πως η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Οι άνθρωποι μένουν οι ίδιοι. Το αποτέλεσμα είναι ωστόσο τρομακτικό και βάναυσο. Είναι πολύ πιθανό να οδηγηθούμε σε εκλογές με ανοιχτό, σαν χέουσα πληγή, ένα λεγόμενο εθνικό θέμα. Δεν πρόκειται για έγκλημα. Είναι κάτι πολύ χειρότερο. Είναι λάθος. Την ώρα που θα διαβάζονται οι παραπάνω γραμμές, θα ψηφίζεται η Συμφωνία των Πρεσπών. Το ζήτημα δεν είναι η επικύρωσή της. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο πώς θα αναγκαστούμε να αντιληφθούμε πως πρέπει να ζήσουμε με όλους τους «άλλους». Υπάρχουν δύο τρόποι. Ο ένας είναι αυτός της λογικής. Ο άλλος είναι αυτός της εκτροπής.
20°
