Πιτσιρικάς, είχα δει μια καουμπόικη ταινία στο Μόντιαλ που, αν και έχουν περάσει πάνω από εξήντα χρόνια από τότε, ακόμα τη θυμάμαι. Ο ελληνικός τίτλος ήταν «Χωρίς συρματοπλέγματα» και ο πραγματικός χολιγουντιανός «Man without a star». Πρωταγωνιστούσε ο μεγάλος Κερκ Ντάγκλας με σκηνοθέτη τον εξίσου μεγάλο Κίνγκ Βίντορ, σε μια παραγωγή της Universal, σε τεχνικολόρ του 1955.
Όλα αυτά τα στοιχεία που παραθέτω, τα αλίευσα βεβαίως πολύ πρόσφατα στο διαδίκτυο όταν πριν από λίγο καιρό έπεσε στα χέρια μου ένα φρέσκο ντιβιντί από το εν λόγω φιλμ, που το φόρτωσα αμέσως στον υπολογιστή μου. Λοιπόν, ποια ήταν η μεγάλη μου έκπληξη; Η ταινία που έβλεπα ήταν έγχρωμη, ένα πρώιμο τεχνικολόρ, πανδαισία χρωμάτων και πραγματικό τεχνικό επίτευγμα για την εποχή του, ενώ εγώ τη θυμόμουν ασπρόμαυρη και βεβαίως την είχα δει ασπρόμαυρη, δεν έκανα λάθος, όπως και πολλές άλλες ακόμη εκείνη την εποχή. Τι να έχει συμβεί λοιπόν;
Έψαξα βαθιά μέσα στον αχυρώνα της μνήμης μου και ανέσυρα την εξήγηση. Πέρασα πολλά, μα πάρα πολλά απογεύματα και βράδια στο φουαγιέ του κινηματογράφου Στούντιο της οδού Σταυροπούλου, κάτω από την πλατεία Αμερικής για να συζητώ με τον εμπνευστή και διαχειριστή της θαυμάσιας και ηρωικής αυτής αίθουσας ταινιών τέχνης, που ξεκίνησε από την οδό Τρικόρφων, τον ποιητή και σκηνοθέτη Σωκράτη Καψάσκη. Εδώ, ως νέος κινηματογραφιστής εγώ, μάθαινα πολλά, πάρα πολλά για την τέχνη μου και το περιβάλλον της τέχνης μου, από αυτά που δεν διδάσκονται στις κινηματογραφικές σχολές.
Μου λέει λοιπόν μια μέρα ο Καψάσκης: «Στη δεκαετία του ’50 -’60, οι έλληνες εισαγωγείς προτιμούσαν να αγοράζουν τα δικαιώματα μιας ταινίας, ιδίως στα Β΄ Movies, σε μαυρόασπρο (B/W), διότι οι κόπιες κόστιζαν λιγότερο από την έγχρωμη (COL), που ήταν και η ορίτζιναλ εκδοχή του έργου. Και γιατί αυτό; Διότι η βασική επίστρωση επάνω στην εμουλσιόν αποτελούταν από υγρό ασήμι σε άλατα και το ασήμι ήταν ακόμη φθηνό στην αγορά εκείνη την εποχή, κι έτσι η τιμή της τελικής κόπιας ήταν αρκετά χαμηλότερη από την έγχρωμη που απαιτούσε ακόμα πολύπλοκη, χρονοβόρα και πολυδάπανη τεχνική στην εκτύπωση και βεβαίως πολλαπλάσιο κόστος».
Από τις δίνες του μυαλού μου ξεπήδησαν και άλλες ταινίες που είχα δει σε B/W και όμως ήταν γυρισμένες σε COL καθώς και ταινίες των 35 χιλ. που προβάλλονταν στα 16 χιλ., άλλη πατέντα κι αυτή για να οικονομήσει χρήματα ο εισαγωγέας, όπως αίφνης στο Μόντιαλ πάλι το «She wore a yellow ribbon» του Τζων Φορντ με τον Τζων Γουέιν, σε φορμά των 16 mm, που ήταν φθηνότερο στην αγορά αντί του σωστού 35 χιλ., όπου ένα έμπειρο μάτι θεατή καταλάβαινε αμέσως τη διαφορά, από τις σχεδόν τετράγωνες διαστάσεις της προβολής, το χαμηλό νετάρισμα και τα ξεπλυμένα χρώματα στην οθόνη.
Αυτά τώρα ανήκουν στο αναπόδραστο παρελθόν. Η σύγχρονη ψηφιακή εικόνα, που έχει αντικαταστήσει το φιλμ των παππούδων μας, σάρωσε κυριολεκτικά και σαρώνει την παλιά σοφή τεχνολογία του άγιου νεγκατίφ, το οποίο μεγαλούργησε κάποτε και με το οποίο μεγαλώσαμε και δουλέψαμε κι εμείς με ζήλο και πίστη στα πρώτα μας βήματα.
