Πώς οι τηλεοπτικές σειρές και οι ταινίες μοιάζουν όλο και περισσότερο με παραγωγές του Netflix
Πριν από πέντε χρόνια, το New Yorker δημοσίευσε το άρθρο «Emily in Paris and theRiseofAmbientTV» (Νοέμβριος του 2020). Σε μια περίοδο που η τηλεόραση έδειχνε ακόμα να κινείται στην ορμή της «χρυσής εποχής» των σειρών. Ο συντάκτης μιλούσε για την άνοδο της «ambient τηλεόρασης»: σειρές που λειτουργούσαν περισσότερο ως υπόκρουση παρά ως αφήγηση. Τότε αυτό έμοιαζε σαν μια εύστοχη παρατήρηση για ένα νέο trend. Σήμερα μοιάζει σχεδόν προφητεία. Γιατί αυτό που τότε παρουσιαζόταν ως τάση, έχει πλέον εξελιχθεί σε ένα πλήρες φαινόμενο με συγκεκριμένο όνομα: το netflixification. Ή αλλιώς, η νετφλιξοποίηση της σύγχρονης τηλεόρασης.
Τα τελευταία χρόνια, οι νέες σειρές μοιάζουν όλο και περισσότερο μεταξύ τους. Στον ρυθμό, στη δομή, στο πώς είναι κομμένες και ραμμένες, ακόμα και στη φωτογραφία. Δεν πρόκειται για συγκυρία. Είναι αποτέλεσμα ενός οικοσυστήματος όπου η αξία μιας σειράς κρίνεται κυρίως από το πόσο χρόνο κρατά τον θεατή μέσα στην πλατφόρμα.
Ο Guardian, στο άρθρο «Not second screen enough?» (17/1/2025), φιλοξενεί δημιουργούς που αναφέρουν ότι το Netflix ζητά πιο απλοποιημένα σενάρια, προσαρμοσμένα σε θεατές που βλέπουν σειρές ενώ κάνουν scroll στο κινητό τους. Δεν πρόκειται για υπόνοιες αλλά για μαρτυρίες. Αρκεί να συγκρίνουμε σειρές όπως «Mad Men», «Breaking Bad» ή «The Sopranos» με το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής παραγωγής. Εκείνη η εποχή εμπιστευόταν τον θεατή. Επέτρεπε στη σιωπή, στις παύσεις και στο αργό χτίσιμο να έχουν τον χώρο που χρειάζονται για να παραγάγουν τέχνη.
Η νετφλιξοποίηση έχει φέρει μια διαφορετική λογική. Ο ρυθμός πρέπει να αντέχει το συνεχές πηγαινέλα της προσοχής. Το LS:N Global (28/1/2025) αναλύει πώς οι πλατφόρμες παρακολουθούν τα σημεία όπου ο θεατής «πέφτει» και μεταφέρουν αυτές τις πληροφορίες στους δημιουργούς. Από εκεί και πέρα, η δομή, το μοντάζ, ακόμη και ο φωτισμός πρέπει να διαμορφωθούν με βάση αυτά τα δεδομένα.
Πολλοί σεναριογράφοι περιγράφουν πλέον το ίδιο μοτίβο υποδείξεων: να περιοριστούν οι υποπλοκές, να κοπούν οι «ήσυχες» σκηνές, να γίνει ο διάλογος πιο άμεσος, να αποφευχθούν σημεία που απαιτούν αυξημένη προσοχή. Το 34th Street Magazine (14/4/2025) φιλοξενεί τέτοιες μαρτυρίες. Δεν πρόκειται για δημιουργικές επιλογές, αλλά για προσαρμογή σε έναν multitasking θεατή που παρακολουθεί με μισό βλέμμα.
Το κινητό έχει γίνει μόνιμη δεύτερη οθόνη.Οι πλατφόρμες το γνωρίζουν και προσαρμόζουν το περιεχόμενό τους σ’ αυτό. Γι’ αυτό βλέπουμε υπερφωτισμένα πλάνα, πιο καθαρή ηχητική μείξη και πρακτικά μηδενικές παύσεις. Όπως σημειώνεται στον Guardian, ακόμη και μια σιωπή πέντε δευτερολέπτων μπορεί να οδηγήσει σε πτώση θεαματικότητας. Λες και το να βλέπεις σειρά ή ταινία είναι σαν να βλέπεις βιντεάκια στο ΤikΤok. Οι σειρές πρέπει να λειτουργούν ακόμη κι όταν δεν τις παρακολουθείς πραγματικά.
Το netflixification (η νετφλιξοποίηση) έχει θολώσει τη γραμμή ανάμεσα στο περιεχόμενο και στην τέχνη. Το content είναι σχεδιασμένο για εύκολη, συνεχόμενη κατανάλωση. Η τέχνη απαιτεί χώρο, χρόνο και προσοχή. Στο σημερινό περιβάλλον, όλα –από reality μέχρι και prime time σειρές– κρίνονται από το πόσο σε κρατούν στην πλατφόρμα. Κι όχι από το πόσο καλλιτεχνικά άρτιο είναι το αποτέλεσμα. Και κάπως έτσι, η εμπειρία υποχωρεί μπροστά στην «προσοχή».
Το binge εξαφάνισε την κοινή προσμονή του εβδομαδιαίου επεισοδίου. Ειδικά στην πλατφόρμα του Netflix. Δεν υπάρχει χρόνος για συζήτηση, για επεξεργασία, για anticipation. Ο Guardian το περιγράφει εύστοχα ως «αναίρεση της εμπειρίας». Το επόμενο επεισόδιο ξεκινά πριν συνειδητοποιήσεις τι ένιωσες στο προηγούμενο.
Το παράδοξο του streaming
Το streaming παρουσιάστηκε ως απελευθέρωση. Περισσότερες επιλογές, λιγότεροι περιορισμοί. Στην πράξη, το netflixification έχει δημιουργήσει ένα σύστημα όπου η ιστορία υπάρχει κυρίως για να κρατά τον χρήστη μέσα στην πλατφόρμα.
Αν οι σημερινές σειρές σού φαίνονται πιο εύπεπτες, πιο όμοιες και πιο επίπεδες, ή και πιο «χαζές», ε υπάρχει λόγος. Είναι αποτέλεσμα ενός μοντέλου αφήγησης που έχει πλέον καταγραφεί σε ρεπορτάζ, δηλώσεις δημιουργών και industry reports. Για τον αλγόριθμο, η ιδανική σειρά δεν είναι αυτή που θα θυμάσαι. Είναι αυτή που απλά… δεν θα πατήσεις pause.
8°
