Η Γη του Πυρός είναι νησί. Όταν το 1520 ο Μαγγελάνος διέπλεε το υδάτινο κανάλι που τη χωρίζει από την Παταγονία, αντίκρισε ένα μέτωπο από φωτιές που έμοιαζαν να αιωρούνται ανάμεσα στην ομίχλη και τη θάλασσα. Ήταν οι φωτιές που άναβαν οι ιθαγενείς Yàmana για να τα βγάζουν πέρα με τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Ονόμασε τότε το νησί Tierra del Fuego - Γη του Πυρός. Η λωρίδα θάλασσας που τη χωρίζει από την αμερικανική ήπειρο, τα σημερινά Στενά του Μαγγελάνου, στη συνέχεια πήρε το όνομά του.
Η περιπέτεια στο ανεμοδαρμένο αυτό νησί αρχίζει καθώς το αεροπλάνο ετοιμάζεται να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της Ushuaia. Λίγα λεπτά πριν την προσγείωση σου κόβεται η ανάσα, όταν ο πιλότος κάνει ένα θεαματικά απότομο ελιγμό για να αποφύγει τον εναέριο χώρο της Χιλής, που μοιράζεται τη Γη του Πυρός με την Αργεντινή (ακόμα μια ένδειξη ότι οι δύο αυτές χώρες δεν είναι και τόσο αγαπημένες).
Βρισκόμαστε πια στην Άκρη του Κόσμου. Στον τόπο που μαγνήτιζε τους εξερευνητές από την εποχή του Δαρβίνου και του Μαγγελάνου, και σαν σιωπηρή παράδοση συνεχίζει έως σήμερα να έλκει χιλιάδες επισκέπτες από όλον τον κόσμο. Είναι η γοητεία του Οριακού. Η αίσθηση του Τελευταίου Σταθμού. Η Ushuaia, η τελευταία πόλη της Γης (στην πραγματικότητα κλέβει τον τίτλο από το ακόμα νοτιότερο Puerto Williams της χιλιανής Tierra del Fuego, που όμως είναι μικρότερο και λιγότερο διάσημο). Μετά αρχίζουν οι πάγοι της Ανταρκτικής.
Η Ushuaia είναι ιδιαίτερα ατμοσφαιρική. Χτισμένη ανάμεσα στη θάλασσα και στα βουνά με τις πάντα χιονισμένες κορφές, κατηφορίζει το λόφο που καταλήγει σε έναν προστατευμένο από τους ανέμους κόλπο. Ίσως οι γκρίζοι ουρανοί και οι μακριές νύχτες του χειμώνα να είναι ο λόγος που οι κάτοικοι βάφουν τα σπίτια τους σε τόσο έντονα χρώματα. Επιθυμούνε το χρώμα. Το καλοκαίρι συνεισφέρουν σε αυτό και τα ανθισμένα λούπινα. Στο λιμάνι κοντέινερ, πλοιάρια που ανεβοκατεβαίνουν το Canal Beagle φορτωμένα με τουρίστες, κρουαζιερόπλοια που ξεκινάνε για την Ανταρκτική, το Mare Australis που σαλπάρει για την τετραήμερη κρουαζιέρα του μέχρι την Punta Arenas στη χιλιανή Παταγονία, και παραδίπλα το πολυφωτογραφημένο ναυάγιο του Saint Christopher από το 1953. Επιβιβαζόμαστε στο παλιό και πολύ ρομαντικό Barracuda, που μας ξεναγεί στα ήσυχα νερά του Canal Beagle, σπαρμένα με νησάκια - αποικίες κορμοράνων και θαλάσσιων ελεφάντων. Les Eclaireurs, o κόκκινος φάρος - ορόσημο που φιγουράρει στις καρτ-ποστάλ. Επιστρέφοντας στο λιμάνι, μια πανοραμική άποψη της Ushuaia καθώς αρχίζει να βάφεται με τα χρώματα της δύσης. Το βράδυ στο Kaupé –το καλύτερο εστιατόριο της πόλης και στα πέντε πρώτα της Αργεντινής– απολαμβάνω ένα εξαίσιο δείπνο. Η Ushuaia είναι η μητρόπολη των θαλασσινών. Δεν λέω, εξαιρετικά τα αργεντίνικα κρέατα, αλλά όποιος δεν δοκιμάσει εδώ merluza negra, έχασε.
Η Γη του Πυρός έχει μια παράξενη, άγρια ομορφιά. Αποπνέει τη γοητεία ενός τόπου μακρινού και απομονωμένου, παραδομένου στους άγριους και απρόβλεπτους καιρούς. Του τόπου που γνώρισε χρυσοθήρες, ιεραπόστολους και θανατοποινίτες. Το 1896 το πλοίο 1ο Mayo μετέφερε από το Buenos Aires τους πρώτους βαρυποινίτες και, για μισό περίπου αιώνα, το νησί υπήρξε αποικία καταδίκων. Λίγα χρόνια αργότερα το όνομα της Ushuaia ταυτίστηκε με τις Φυλακές της Κολάσεως. Σήμερα, ένα τμήμα των φυλακών έχει μετατραπεί στο εξαιρετικά ενδιαφέρον Museo Maritimo, ενώ ένα άλλο παραμένει εγκαταλειμμένο αναβιώνοντας τις εφιαλτικές εκείνες εποχές.
Ο δρόμος μέχρι την ιστορική Estancia Harberton, που βρίσκεται πάνω στο Canal Beagle, είναι μισός άσφαλτος - μισός χωματόδρομος. Εδώ αφήνουμε το αυτοκίνητο και μπαίνουμε στο φουσκωτό που μας αποβιβάζει στην Isla Martillo, το νησί-αποικία πιγκουίνων. Για μια ώρα περπατάμε ανάμεσα στους πιγκουίνους, υπό τις αυστηρές υποδείξεις του ranger: Να κινούμαστε ήρεμα - Να προσέχουμε μην τους πατήσουμε - Να μη στεκόμαστε πολλή ώρα μπροστά στην ίδια φωλιά γιατί οι χαριτωμένοι κύριοι με τις λευκές κοιλίτσες (και με φωνή όμοια με το γκάρισμα του γαϊδάρου!) ενοχλούνται και μπορεί να επιτεθούν.
Το κακό είναι ότι όταν διαπιστώσεις τι έχει να σου προσφέρει η Γη του Πυρός είναι πια αργά, γιατί ήδη κρατάς στα χέρια σου το εισιτήριο της επιστροφής. Οι δραματικοί ουρανοί, τα χρώματα, οι χωματόδρομοι που διασχίζουν τις άδειες τούνδρες στο βόρειο τμήμα. Οι estancias –ράντζα που εκτείνονται όσο βλέπει το μάτι–, η μόνη μαρτυρία ανθρώπινης παρουσίας που διακόπτει τη μοναχικότητα του τοπίου. Άγρια βουνά, δάση, λίμνες, ρεματιές. Ακτές σπαρμένες με ναυάγια πλοίων. Ένα από τα ωραιότερα, το ναυάγιο του Desdemona με φόντο τις παλίρροιες του Ατλαντικού στο Cabo San Pablo.
Πρωί ξεκινάμε για μια περιπλάνηση στην καρδιά του νησιού. Η ταμπέλα στην άκρη του δρόμου γράφει 3034. Είναι τα χιλιόμετρα που μας χωρίζουν από το Buenos Aires. Η Ruta 3 –o μοναδικός ασφαλτόδρομος στη Γη του Πυρός– περνάει μέσα από το δάσος που βουτάει στα ήρεμα νερά της λίμνης Escοndido. Συνεχίζουμε για το Tolhuin, το πρώτο χωριό 104 χλμ. μετά την Ushuaia. Ανεφοδιασμός στον εξαίρετο φούρνο του. Μια μικρή παράκαμψη μας φέρνει στις όχθες της λίμνης Fagnano, που χάνεται μέσα στη Χιλή. Αφήνουμε την άσφαλτο και μπαίνουμε στο χωματόδρομο. Κάνουμε αρκετά χιλιόμετρα μέχρι το επόμενο σημάδι ζωής: Hosteria Yawen. Μας υποδέχεται ο Daniel, μας σερβίρει σπιτικό κέικ και καφέ. Αργότερα, μας ανεβάζει με την τετρακίνητη «γουρούνα» του στο πιο ψηλό σημείο της ενδοχώρας, από ένα απότομο λασπωμένο μονοπάτι που ανηφορίζει μέσα στο πυκνό δάσος. Παρέα με τους κόνδορες απολαμβάνουμε από την κορφή του βουνού μια θέα συγκλονιστική, καθώς ένα πλέγμα από λίμνες και δάση συνθέτουν τοπία φιόρδ στην καρδιά της Tierra del Fuego.
Τελευταίο βράδυ στη Γη του Πυρός. Πλησιάζει έντεκα και δε λέει ακόμα να νυχτώσει. Αύριο επιστρέφουμε στο Buenos Aires. Ρίχνω μια αδιάφορη ματιά στην αυριανή πρόγνωση του καιρού. Μέχρι τώρα, ποτέ δεν «έπεσε μέσα».
Τα πολλά και διαφορετικά κομμάτια της δένουν μεταξύ τους με φροντίδα και αγάπη, την οποία αγάπη καταθέτουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους οι κάτοικοί της…
14°
