Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης: ραντεβού τον Δεκέμβρη

Το 1945, η Αγγελική Μεταλλινού εκδίδει το μυθικό βιβλίο της Τύποι της Θεσσαλονίκης. Ένα από τα πορτρέτα που περιέχονται στο κοινωνικό λεξικό της είναι και αυτό του Τζέικ Άμποτ, που το 1840 ανέγειρε το κτήριο της γωνίας Φράγκων με Λέοντος Σοφού: «Παλαιός και ονομαστός τύπος γυναικά ζαπλούτου. Είχε πάρα πολλάς γυναίκας ωραίας το πλείστον, εκάστην των οποίων επροίκιζεν με μιαν οικίαν πολυτελή. Κατά τους υπολογισμούς των γεροντοτέρων απέκτησε εκ των διαφόρων γυναικών του (παλλακίδων) περί τα εκατό τέκνα. Ο νεότατος αυτός Κροίσος είχε την μεγάλην τιμήν να φιλοξενήσει εις την θερινήν έπαυλιν του Ρουτζούκι (σ.σ. σημερινό Ρετζίκι) και εις έτερην οικία του εν Φραγκομαχαλάν, τον Σουλτάνον Μετζίτ ελθόντα εις την πόλιν μας εκ Κωνσταντινουπόλεως το 1855». 

Βρε τον Τζέικ το παλιόπαιδο το ατίθασο, σκέφτομαι ένα βράδυ αργά, αρκετά μετά τα μεσάνυχτα, όταν περνώ έξω από το κτήριο του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Παρά το περασμένο της ώρας, τα συνεργεία δουλεύουν εντατικά, καθώς ο χρόνος της υποχρεωτικής παράδοσης του έργου αναστύλωσης (κοντά είναι ο Δεκέμβρης) πλησιάζει. Άραγε, σε ποια καλλονή να το αφιέρωσε και να μοιράστηκε μαζί της το κρεβάτι του αυτός ο γαλαντόμος και μπερμπάντης εραστής Κυανοπώγωνας, αίμα της μυθικής οικογένειας του Άγγλου έμπορου Βαρθολομαίου Έντουαρντ Άμποτ που έστησε δίκτυο από οικονομικές δραστηριότητες στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη; Βέβαια, χρόνια μετά, το 1863, ο άστατος και πολυσπάταλος Τζέικ καταστράφηκε οικονομικά και αναγκάστηκε να πουλήσει το σπίτι στην Οθωμανική Αυτοκρατορική Τράπεζα. Οι μηχανικοί Μπαρούχ και Αμάρ το ανασχεδίασαν, γι’ αυτό και οι παρατηρητικοί, όταν παραδοθεί το έργο και η πρόσβαση στο κτήριο θα είναι και πάλι εφικτή, παρατηρήστε τα χαραγμένα στην πρόσοψη ονόματά τους. 

Ο ηδονιστής Τζέικ Άμποτ θάφτηκε στον οικογενειακό τάφο τους στην Ευαγγελίστρια. Τα χρόνια τρέχουν και το 1903, με αρχηγό τον Ντάμιεν Γκρούεφ, καθηγητή του Βουλγαρικού Γυμνασίου Αρρένων, η αναρχοεπαναστατική ομάδα των εθνικιστών «Βαρκάρηδων» ανατινάζει την Οθωμανική Τράπεζα. Ακόμα ένα από τα μυθικά γεγονότα που συντάραξαν τη Θεσσαλονίκη. Έως σήμερα απέμεινε ζωντανή η μνήμη της τρομοκρατικής ενέργειάς τους: απόδειξη τα κομμένα δάχτυλα από τα χέρια και τα πόδια των αγαλμάτων Μούσα και Νύμφη. Ήταν είδωλα που ο φιλότεχνος Τζέικ τα ανέγειρε σε στάση τρία τέταρτα, ώστε να μοιάζουν σαν κυρίες επί της υποδοχής. Στο κονάκι του Τζέικ υπήρχε (και υπάρχει ακόμα) και ένα τρίτο άγαλμα στον κήπο, ο Τρίτωνας με τη διχαλωτή δελφινίσια ουρά, που φυσάει την μπουρού σαλπίζοντας την έλευση του Ποσειδώνα. Ο Άμποτ κουβάλησε τα τρία αγάλματα από τους μυθικούς κήπους του σπιτιού της αυτοκρατορίας της οικογένειας στο Ρετζίκι. Αποτελεί απόλυτα τεκμηριωμένη ιστορική παραδοχή το γεγονός ότι τα τρία αγάλματα είναι στις μέρες μας τα παλαιότερα δημόσια υπαίθρια αγάλματα που υπάρχουν στη Θεσσαλονίκη. Σκέφτομαι μέσα στη νύχτα να τρυπώσει το βλέμμα μου μέσα από τη νάιλον περίφραξη μπας και τα διακρίνω αλλά εις μάτην! 

Προχωρώ την ιστορία. Η οικογένεια του στάρκιτεκτ Βιταλιάνο Ποζέλι διατείνεται πως ο Ποζέλι επανασχεδίασε μέρος της πρόσοψης του οίκου Άμποτ, κάτι που επίσης έκαναν και οι Ζοζέφ Πλεϊμπέρ και Έλι Μοδιάνο το 1921, επαναστυλώνοντας και επαναφορτίζοντας τις δυναμικές του κτηρίου. Αυτή τη φορά όμως η χρήση το θέλει να φιλοξενεί το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, αφού από το 1914 και επί πρωθυπουργίας Βενιζέλου, το διαμάντι του Τζέικ παραχωρήθηκε για να φιλοξενήσει τις διδαχές «της ευρωπαϊκής μουσικής με παράλληλη στήριξη της σοβαρής ελληνικής μουσικής», όπως όριζε το νομοθέτημα της Βουλής. 

Έξω από το νεομπαρόκ - νεοκλασικό σπίτι του Τζέικ, ακούγοντας τη νυχτερινή βάρδια των μαστόρων να εργάζεται οργασμικά για να τηρηθεί η ημερομηνία της παράδοσης, στέκομαι περιμένοντας με αδημονία να μου ξαναποκαλυφθεί ο κήπος με τα αγάλματα, μόλις αποκαθηλωθούν οι μουσαμάδες. Και να ξανακουστούν οι μελωδίες από τα κόρνα, τα πιάνα και τα βιολιά των σπουδαστών του Κρατικού Ωδείου. Κάθε που περνάω από αυτό το σημείο του Φραγκομαχαλά, που ήταν κάποτε η πιο ευρωπαϊκή γειτονιά της Θεσσαλονίκης, το συγκινησιόμετρο χτυπά κόκκινο και ένα δέος με πλημμυρίζει.