Στα λουτρά Φοίνιξ για χαμάμ και γίγαντες κουμ κουάτ

Σε σχέση με το Μπέη Χαμάμ (Λουτρά Παράδεισος) της Εγνατίας, το Γιαχουντί Χαμάμ στα Λουλουδάδικα και την Αίγλη-Γενί Χαμάμ της Κασσάνδρου, τα Λουτρά Φοίνιξ δεν είναι τόσο διάσημα ή επισκέψιμα από το τουριστομάνι που με τον χάρτη στο χέρι περπατά και εξερευνά την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Μακριά από το κέντρο, όμως, εκεί που τέμνονται τρεις δρόμοι, η Καρατζά, η Πηνειού, η Κάλβου και παραδίπλα κοάζει ο Βαρδάρης, κοιμούνται επίσης σπάνιοι πλούτοι και αρχαιολογίες αιώνων. 

Επίτηδες παίζω με τις ονομασίες και μπλέκω τα Οθωμανικά με τα Ελληνικά και τα Εβραϊκά, γιατί ακόμα και η ιστορία των λουτρών σε αυτή την πόλη είναι μια ωδή στο κοσμοπολίτικο παλίμψηστο της ύπαρξής της. Οπότε αυτή είναι η ιστορία του Φοίνικα, της εξελληνισμένης εκδοχής του Πασά Χαμάμ, το οποίο χτίστηκε μεταξύ 1520 με 1530, από τον τότε σαντζάκμπεη/διοικητή της Θεσσαλονίκης, Τζεζερή Κασίμ Πασά, με το που ανέβηκε στον θρόνο ο Σουλεϊμάν ο Α. Ο Τζεζερή είναι ο ίδιος που μετέτρεψε τη γειτονική εκκλησία των Δώδεκα Αποστόλων σε τζαμί, ενώ σύμφωνα με το τουρκικό τεφτέρι που εντόπισε ο Βασίλης Δημητριάδης (ανατρέχω στο μεγαλειώδες έργο Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης), η συνοικία επίσης ονοματίστηκε έτσι προς τιμή του, Cezeri Kasim Pasa. Γύρω από τα λουτρά υπήρχαν επτά οικόπεδα, έξι καταστήματα, δύο βρύσες, ένα σιντριβάνι, ένα καφενείο, ένα νεκροταφείο, ένας τεκές και 113 σπίτια που τα κατοικούσαν 38 οικογένειες και 8 άγαμοι! 

Εξαγνισμός, κάθαρση, απόλαυση: κοιτάζω το μοναχικό, παρατημένο και περιφραγμένο οικοδόμημα του κραταιού κάποτε Λουτρού Φοίνιξ και στήνω αυτί μπας και ακούσω τις παρθένες να ρωτούν τις πιο έμπειρες για τα μυστικά του κρεβατιού, ένεκα που επί Οθωμανών το χαμάμ χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από γυναίκες. Πριν τον γάμο η θρησκευτική παράδοση ήθελε τις ανέγγιχτες κορασίδες να έρχονται εδώ για προετοιμασία και συμβουλές. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, η λούση ήταν υποχρεωτική τουλάχιστον δυο φορές την εβδομάδα, όπως υποχρεωτικός ήταν ο εξαγνισμός τους και 40 μέρες μετά τη γέννηση του παιδιού. Εις μάτην. Μηδέν σινιάλο, καμιά απόκριση από τις Οθωμανές παρθένες ή τις χανούμισσες διδασκάλισσες, πλήρης σιγή. Ούτε οι καφετζήδες, ούτε οι κομμώτριες, που πλήρωναν αδρό ενοίκιο για να δουλέψουν εδώ, τροφοδοτούν με άλλες πληροφορίες τη φαντασία μου, τζίφος η αναμονή έξω από τα βουβά λουτρά. 

Μικτά σε χρήση τα νερά τους, για άντρες και γυναίκες, έγιναν μετά την απελευθέρωση, τότε και που μετονομάστηκαν σε Φοίνιξ. Το 1981 η λειτουργία τους σταμάτησε εξαιτίας των επικίνδυνων τραυμάτων που προκάλεσε ο σεισμός. Εντός τους, με το που ξεκίνησε το σκάψιμο του μετρό, φυλάχτηκαν μέρη των αρχαίων που ήρθαν στο φως από τη Θεσσαλονίκη των αιώνων. 

«Να έρθεις να δοκιμάσεις τους γίγαντες με κουκ κουάτ, τη λαχανίδα με φρούτα εποχής στο μαντέμι, τις τσακιστές μας πατάτες με αρωματικό γιαούρτι και το σκουμπρί που φτιάχνουμε και το σερβίρουμε με προζύμι με καπνιστή μαγιονέζα, εκτός και αν σε τραβήξει το λουκάνικό μας με την αυγοσαλάτα», μου έστειλε μήνυμα η Δανάη Κυριακού. Η Δανάη πριν από χρόνια διάλεξε να στήσει το καφέ Little Cup, δυο βήματα από τα Λουτρά Φοίνιξ.

Ούσα η πρώτη που μαζί με τον φίλο της Θοδωρή Φλέγκα, πυροδότησε την έκρηξη της αναπλασμένης γειτονιάς των Αγίων Αποστόλων και τη μετατροπή της στη γνωστή σήμερα θεσσαλονικιώτικη χίπστερ Βοημία, μαντέψτε πώς ονόμασε το νέο της εγχείρημα: Φοίνιξ το ονόμασε! Εξού και έγραψα ένα ακόμα ραβασάκι για την περιοχή γύρω από τα Λουτρά και την Εκκλησία, όπου το χθες και το τώρα εμπεριέχουν και εμπεριέχονται τόσο γλυκά, ιδανικά και ηδονικά το ένα μέσα στο άλλο.