Silphium: Πώς η κλιματική αλλαγή εξαφάνισε το ρωμαϊκό Viagra

Το βότανο silphium ήταν για τους Ρωμαίους ένα είδος... Viagra. Το εν λόγω βότανο προκαλούσε σεξουαλική διέγερση, σύμφωνα με τους ερευνητές και ήταν περιζήτητο. Δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» αναφέρει ότι ο Ιούλιος Καίσαρας είχε αποθηκεύσει σε θησαυροφυλάκιο πάνω από μισό τόνο silphium.

Ωστόσο, αυτό το αρχαίο ρωμαϊκό Viagra είχε εξαφανιστεί ήδη από την εποχή του Νέρωνα (έναν αιώνα μετά περίπου). Ο λόγος; Η κλιματική αλλαγή που προκάλεσε ο άνθρωπος στη μοναδική περιοχή, όπου ευδοκιμούσε το αγαπημένο βότανο του Ιουλίου Καίσαρα.

Οι ερευνητές Paul Pollaro και Paul Robertson (Πανεπιστήμιο New Hampshire), σε δημοσίευση που έκαναν στο ιατρικό περιοδικό «Frontiers in Conservation Science», εκτιμούν ότι το silphium, το οποίο ευδοκιμούσε μόνο στη Λιβύη, ίσως ήταν το πρώτο «θύμα» της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από ανθρωπογενή αίτια. Προς αυτήν την κατεύθυνση προειδοποιούν ότι η συγκεκριμένη εξαφάνιση μπορεί να αποτελέσει μια υπενθύμιση για τον άνθρωπο, ώστε να μη χαθούν και άλλα φυτά που χρησιμοποιούνται σήμερα σε καθημερινή βάση.

«Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς πόσο σημαντικό ήταν το silphium, με δεδομένο ότι οι Ρωμαίοι είχαν εμμονή με αυτό» σημειώνει ο Pollaro. Και προσθέτει: «Στην αρχαία Λιβύη έκοβαν νομίσματα με τη μορφή του στη μία πλευρά, βάζοντας το πρόσωπο του θεού ή του εκάστοτε Ρωμαίου αυτοκράτορα στην άλλη».

Silphium, το ρωμαϊκό Viagra - Γιατί εξαφανίστηκε

Δύο είναι οι βασικοί λόγοι που το συγκεκριμένο βότανο εξαφανίστηκε την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ειδικότερα:

1. Η μεγάλη οικιστική ανάπτυξη και
2. η αποψίλωση των δασών.

Οι δύο αυτοί παράγοντες άλλαξαν το μικροκλίμα, με αποτέλεσμα οι διαθέσιμες ποσότητες από το ρωμαϊκό... Viagra να μειώνονται με τα χρόνια μέχρι την οριστική εξαφάνιση. «Είναι δημοφιλής η αφήγηση ότι το silphium εξαφανίστηκε λόγω της υπερσυγκομιδής του σε συνδυασμό με την υπερβόσκηση, καθώς υπήρξε αγαπημένη τροφή για τα πρόβατα, και η κατανάλωσή του από τα ζώα έκανε το κρέας τους πιο νόστιμο, άρα και περιζήτητο» εξηγεί ο Pollaro. Και προσθέτει: «Ανεξάρτητα από το πόσο συλλέχθηκε το βότανο, εφόσον υπήρξε αλλαγή του κλίματος, θα εξαφανιζόταν ούτως ή άλλως».

Όπως αναφέρει, το συγκεκριμένο βότανο ευδοκιμούσε σε συγκεκριμένη περιοχή και οποιαδήποτε προσπάθεια μεταφύτευσής του απέτυχε. Ανάμεσα σε αυτούς που επιχείρησαν να του αλλάξουν τοποθεσία και να το εκμεταλλευτούν εμπορικά, ήταν και οι Αρχαίοι Έλληνες.

«Υπάρχουν αναφορές για την απογοήτευση που τούς προκαλούσε η προσπάθεια μεταφύτευσής του. Το φυτό είχε συγκεκριμένες απαιτήσεις μικροκλίματος για να αναπτυχθεί, και αυτό ήταν κάτι που οι άνθρωποι της εποχής δεν μπορούσαν να αντιληφθούν» ξεκαθαρίζει ο Robertson.

Τι ήταν το silphium - Πού φύτρωνε - Οι προσπάθειες που έγιναν για να μην εξαφανιστεί

Οι επιστήμονες αναφέρονται ακόμη στα χαρακτηριστικά του silphium, παρουσιάζοντας το χρονικό της εξαφάνισής του στην Αρχαία Ρώμη. Ειδικότερα:

• Το silphium ήταν ένα είδος του φυτού Φέρουλα.
• Αντίστοιχα μυρωδικά σήμερα είναι ο μάραθος και η ασαφετίδα, που χρησιμοποιείται στην ινδική κουζίνα.
• Το silphium είχε θαμνώδη μορφή και ευδοκιμούσε σε μια λωρίδα γης, πλάτους 48 χιλιομέτρων και μήκους 200 χιλιομέτρων στο οροπέδιο Jebel al-Akhdar στην Κυρηναϊκή (σημερινή Λιβύη).
• Τον 7ο αι. π.Χ. οι αρχαίοι Έλληνες που έκαναν αποικίες στην Κηρυναϊκή, επιχείρησαν χωρίς αποτέλεσμα να καλλιεργήσουν το βότανο σε άλλες τοποθεσίες.
• Το 90 π.Χ. οι εξαγωγές silphium αυξήθηκαν. Τα δάση του οροπεδίου αποψιλώθηκαν για να γίνει επέκταση των καλλιεργειών, ωστόσο αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει το -πολύτιμο για την ανάπτυξη του συγκεκριμένου βοτάνου- μικροκλίμα της περιοχής.
• Όταν οι ποσότητες του silphium άρχισαν να μειώνονται, οι καλλιεργητές στην Κυρηναϊκή έβαλαν όρια στη συγκομιδή και περιφράξεις σε μια απέλπιδα προσπάθεια να το σώσουν από την εξαφάνιση.

«Υπάρχουν ενδείξεις ότι γνώριζαν πως το φυτό μειωνόταν και αποπειράθηκαν να διατηρήσουν την ύπαρξή του. Ωστόσο, οι τακτικές τους δεν είχαν αποτέλεσμα, ακριβώς επειδή το μικροκλίμα είχε αλλάξει» ξεκαθαρίζει ο Pollaro.

Ηρόδοτος και Πλίνιος είχαν αναφερθεί στο silphium - Κατάλληλο και για αιμορροΐδες

Για το αρχαίο ρωμαϊκό βότανο με την αφροδισιακή χρήση υπάρχουν εκτενείς αναφορές σε έργα του Ηρόδοτου, του Θεόφραστου και του Πλίνιου του Πρεσβύτερου. Ο τελευταίος, μάλιστα, είχε γράψει ότι το silphium ήταν κατάλληλο και αποτελεσματικό για θεραπεία σε:

• Δαγκώματα σκύλων
• τσιμπήματα φιδιών και
• αιμορροΐδες.

Ο Pollaro εκτιμά ότι η μεγάλη αξία που πήρε το ρωμαϊκό... Viagra ήταν και η αιτία για να εξαφανιστεί. «Κατά κάποιον τρόπο η αξία του υπήρξε και η αιτία της εξαφάνισής του» εξήγησε, υπογραμμίζοντας: «Χωρίς το silphium, η τοπική οικονομία δεν θα είχε αναπτυχθεί με τον ίδιο ρυθμό».

Η εξαφάνιση του silphium στην Αρχαία Ρώμη μαρτυρά το μέλλον που μπορεί να έχει ο καφές, το ρύζι και το καρότο

Με αφορμή τη συγκεκριμένη εξαφάνιση στην Αρχαία Ρώμη, η καθηγήτρια Monique Simmonds, από τους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους Kew (ΜΚΟ στη Βρετανία), προειδοποιεί ότι κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβεί και με άλλα αγαθά, τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως από τον άνθρωπο και η εμπορική εκμετάλλευσή τους έχει οδηγήσει στον μετασχηματισμό ολόκληρων περιοχών. Τέτοια προϊόντα είναι ο καφές, το ρύζι και τα καρότα. «Ο σύγχρονος άνθρωπος βασίζει το μεγαλύτερο μέρος της διατροφής του σε 10 με 12 είδη. Αν δεν γίνει έρευνα και συλλογή άγριων ειδών, δεν θα υπάρχει το απαιτούμενο απόθεμα γενετικού υλικού στις τράπεζες σπόρων για μελλοντικές διασταυρώσεις» σημειώνει με αφορμή τα νέα στοιχεία για το πώς εξαφανίστηκε το silphium, το ρωμαϊκό Viagra.

Ακολουθήστε την Athens Voice στο Google News κι ενημερωθείτε πρώτοι για όλες τις ειδήσεις