Νίκος Σταμπολίδης για τα Γλυπτά του Παρθενώνα: «κάποια στιγμή οι χώρες αισθάνονται την ανάγκη να υπηρετήσουν την αλήθεια»

Στις 20 Ιουνίου 2024 κλείνει τα 15 χρόνια του, μια διαδρομή που μας έχει προσφέρει αισθητική, τέχνη και γνώση, μας έχει συστήσει έργα-θησαυρούς μέσα από τη μόνιμη και τις περιοδικές του εκθέσεις κι έχει αγκαλιάσει ποικίλες ομάδες κοινού. Την Τετάρτη 26 Ιουνίου, όμως, το Μουσείο της Ακρόπολης προσθέτει ένα ακόμα πολύτιμο πετράδι στο στέμμα του: «το μουσείο κάτω από το μουσείο, ένα πραγματικά συγκινητικό μουσείο το οποίο αγγίζει πολλές πτυχές της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας στην αρχαιότητα», όπως ανέφερε ο γενικός διευθυντής του Νίκος Σταμπολίδης.

Έργο πολύπλοκο, σύμφωνα με τον καταξιωμένο αρχαιολόγο και ομότιμο καθηγητή δεν πρόκειται για έκθεση καθώς ο πλούτος των αντικειμένων του ξεπερνά αυτόν που διαθέτουν άλλα μουσεία. Στις ειδικά διαμορφωμένες προθήκες στις νότιες παρυφές του χώρου της ανασκαφής, χίλια εκατόν πενήντα κινητά ευρήματα –γλυπτά, αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα, νομίσματα και άλλα μικροαντικείμενα– έχουν βρει τη θέση τους και αφηγούνται την καθημερινότητα των ανθρώπων που έζησαν στην αρχαία γειτονιά για περισσότερο από 4.500 χρόνια, από την 4η χιλιετία π.Χ. έως τις αρχές του 13ου αι. μ.Χ.

Στο πρώτο διάστημα λειτουργίας του, το εισιτήριο του Μουσείου θα παραμείνει ως έχει. Από τον ερχόμενο Νοέμβριο και εξής, ωστόσο, αναμένεται να αυξηθεί κατά πέντε ευρώ, με ενιαία τιμή για όλο το χρόνο (οπότε πλέον θα διαμορφωθεί στα €20 η γενική είσοδος και στα €10 η μειωμένη), με δεδομένο, όπως επισημάνθηκε, το γεγονός πως το μουσείο είναι αυτοχρηματοδοτούμενο. Μειωμένη και δωρεάν είσοδο θα εξακολουθήσουν να δικαιούνται συγκεκριμένες κατηγορίες επισκεπτών.

Μουσείο Ακρόπολης: όλο και περισσότεροι επισκέπτες

Οι 884.583 επισκέπτες του δεύτερου εξαμήνου του 2022 έγιναν 979.245 το αντίστοιχο διάστημα την επόμενη χρονιά, ενώ οι 925.211 επισκέπτες του πρώτου εξαμήνου του 2023 αναμένεται σύμφωνα με τις εκτιμήσεις να ξεπεράσουν το ένα εκατομμύριο την αντίστοιχη φετινή περίοδο (καθώς έως τις 15/6/2024 την πόρτα του είχαν διαβεί ήδη 904.541 επισκέπτες). Υπολογίζοντας αυτό το διάστημα την προσέλευση στα 8.000 με 12.000 άτομα την ημέρα, ο Νίκος Σταμπολίδης διευκρινίζει ότι δεν έχει πιάσει «ταβάνι» ώστε να χρειαστεί να την περιορίσουν, εκτιμώντας πως με πλήρες ωράριο (έως τις 20:00) το πλέον δημοφιλές ελληνικό μουσείο θα μπορούσε να υποδεχτεί έως 15.000-20.000 επισκέπτες την ημέρα.

Το Μουσείο Ακρόπολης και τα Γλυπτά του Παρθενώνα

Μετά την επιστροφή του «θραύσματος Fagan» από το Μουσείο A. Salinas του Παλέρμο και την οριστική επανένωσή του στον λίθο VI της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα (την πρώτη οριστική επανένωση αρχιτεκτονικών γλυπτών του Παρθενώνα από κράτος σε κράτος), αλλά και τη δωρεά τριών παρθενώνειων θραυσμάτων από τα Μουσεία του Βατικανού, στις 27 Ιουνίου 2023 σε στρογγυλή τράπεζα της UNESCO με θέμα «Νέες μορφές συμφωνίας και συνεργασίας στον τομέα της επιστροφής πολιτιστικών αγαθών», ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης ξετύλιξε την πορεία της συμφωνίας για την επανένωση του «θραύσματος Fagan», παρουσιάζοντάς το ως ένα πρότυπο που θα μπορούσε να ακολουθηθεί και για την επιστροφή των γλυπτών που βρίσκονται ακόμη στο εξωτερικό.

Στα τέλη του περασμένου Μαΐου, μάλιστα, στο πλαίσιο της 24ης Συνόδου της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP), η ελληνική αντιπροσωπεία παρουσίασε το ιστορικό της υπόθεσης και τις θέσεις της Ελλάδας στο ζήτημα με τον καθηγητή Νίκο Σταμπολίδη να τεκμηριώνει το αίτημα μέσα από μαρτυρίες περιηγητών και λογίων της εποχής του Έλγιν.

Αναφέρθηκε συγκεκριμένα στα αποσπάσματα από τα ποιήματα του Λόρδου Βύρωνα «Η κατάρα της Αθηνάς» και «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ», που μιλούν για τη βάρβαρη απόσπαση και καταστροφή των αρχιτεκτονικών γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν, καθώς και την ύπουλη αρπαγή και απομάκρυνσή τους, όπως παρουσιάζεται αυτό το διάστημα και στη μικρή έκθεση «Ο Παρθενώνας και ο Βύρωνας» στο ισόγειο του Μουσείου Ακρόπολης. Τόνισε, επίσης, την ανυπαρξία φιρμανιού και σχετικών σουλτανικών εγγράφων και την παράνομη ιδιοποίηση των γλυπτών από τον Λόρδο Έλγιν. Κάτι στο οποίο συνηγορεί και η πρόσφατη δήλωση της αντιπροσώπου της Τουρκίας στη Διακυβερνητική Eπιτροπή της Unesco, που έγινε στο Παρίσι.

Για τον καθηγητή Σταμπολίδη, ο ορίζοντας της διεκδίκησης είναι παγκόσμιος. «Βλέπετε ότι όλες οι χώρες συναινούν στα δικά μας επιχειρήματα –κάθεμιά, βέβαια, με το δικό της σκεπτικό– και η ανταπόκριση στην τελευταία σύνοδο ήταν πραγματικά συγκινητική. Η επιβεβαίωση από την πλευρά της Τουρκίας δεν ήρθε απρόοπτα, ήρθε διότι κάποια στιγμή οι χώρες αισθάνονται την ανάγκη να υπηρετήσουν την αλήθεια. Το είπε και ο Πάπας».

Πεπραγμένα Μουσείου Ακρόπολης (Ιούνιος 2023-Ιούνιος 2024)

Τη χρονιά που πέρασε, από τον Δεκέμβριο 2023 έως τις 14 Απριλίου 2024, το Μουσείο παρουσίασε την έκθεση «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την Αρχαιότητα έως Σήμερα», στην οποία είχαμε την ευκαιρία να δούμε 164 έργα, διαφορετικών υλικών και εποχών, και ν’ ανακαλύψουμε τις προσωποποιήσεις, τους συμβολισμούς και τις αλληγορίες, όχι μόνο στις μεγάλες αλλά και στις διακοσμητικές τέχνες. Ανάμεσά τους τον πίνακα Χρόνος-Κρόνος του Rubens από το Prado της Μαδρίτης, μνημειώδη απουλικά αγγεία του 4ου αι. π.Χ. από τη Νάπολη με υπεράριθμες μορφές, τις Τέσσερις εποχές του Τσαρούχη, την Προσωποποίηση της Κρήτης στον κρατήρα του Τάλω, την Φλώρα-Άνοιξη από την Πομπηία, την υδρία του Μειδία, την περίφημη Συκοφαντία του Απελλή από τον Μποτιτσέλι και το εργαστήριό του και επίσης τη χάλκινη Χίμαιρα από το Μουσείο της Φλωρεντίας.

Μεγάλη υπήρξε σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή του Μουσείου η ανταπόκριση στις δίγλωσσες ξεναγήσεις που πραγματοποίησαν οι αρχαιολόγοι του, ενώ οι επισκέπτες είχαν στη διάθεσή τους και την επιλογή της ακουστικής ξενάγησης από τον ίδιο, που επιμελήθηκε και την έκθεση. Μιλώντας, μάλιστα, για τις ακουστικές ξεναγήσεις που προσφέρει το ίδρυμα, αναφέρθηκε στο ότι προσανατολίζονται να τις επεκτείνουν και σε άλλες γλώσσες πέρα από τα ελληνικά και αγγλικά. Συγκεκριμένα στην ισπανική, γαλλική και γερμανική γλώσσα.

Αυτό το διάστημα, πέρα από τη συμβολική έκθεση «Ο Παρθενώνας και ο Βύρωνας», με την ευκαιρία των 200 χρόνων από τον θάνατο του λόρδου Βύρωνα, στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων στο ισόγειο του μουσείου το κοινό μπορεί να αναζητήσει (επίσης δωρεάν) το φωτογραφικό αφιέρωμα «Χαίρε Ξένε Στη Χώρα των Ονείρων» με περίπου 100 εικόνες του Robert McCabe από τη μεταπολεμική Ελλάδα.

Τη χρονιά που πέρασε δεν έλειψαν οι δράσεις για σημαντικά έργα του αρχαίου κόσμου από σπουδαίους τόπους της ελληνικής περιφέρειας –όπως π.χ. η παρουσίαση του Ανακτόρου του Φιλίππου Β΄ στις Αιγές από την επίτιμη έφορο αρχαιοτήτων δρ Αγγελική Κοτταρίδη– ούτε οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις –από τη μουσικοχορευτική εκδήλωση «Tango Acropolis» στην περσινή αυγουστιάτικη πανσέληνο έως τις συναυλίες της περιόδου των Χριστουγέννων αλλά και του Πάσχα στο πλαίσιο του 2^ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής.

Παρέα με τους αρχαιολόγους του μουσείου έχουμε σταθερά την ευκαιρία ανακαλύπτουμε ενδιαφέρουσες, συχνά άγνωστες, πτυχές του αρχαίου κόσμου μέσα από επιλεγμένα εκθέματα συμμετέχοντας σε θεματικές παρουσιάσεις, ενώ δεν λείπουν τα προγράμματα, επί τόπου ή διαδικτυακά που απευθύνονται σε ειδικές ομάδες κοινού (όπως πρόσφυγες, μετανάστες, κρατούμενους κ.ά.). Για τους επισκέπτες με προβλήματα όρασης σχεδιάστηκε και βρίσκεται σε στάδιο υλοποίησης ειδική ακουστική ξενάγηση σε συνεργασία με την ΑΜΚΕ «Με άλλα μάτια».

Την περίοδο Ιουνίου 2023 - Μαΐου 2024 το Μουσείο επισκέφθηκαν 186.537 μαθητές σχολείων από την Ελλάδα και 89.620 μαθητές σχολείων από το εξωτερικό. Από αυτούς πολλοί παρακολούθησαν κάποιο από τα 7 προγράμματα που προσφέρει το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων. Αντίστοιχες επιλογές, φυσικά, είχαν και τα παιδιά που έρχονται με την οικογένειά τους που αναζήτησαν το σήμερα σε ιστορίες του χθες, «παράξενα πλάσματα» αλλά και «υπερ-ήρωες» στο Μουσείο. Είναι ενδεικτικό ότι η ψυχαγωγική δράση «Ένα μυστήριο ζητά… τη λύση του» (που διοργανώθηκε για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων), συνεχίζεται κάθε Κυριακή λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισε.

Στο πλαίσιο αναβάθμισης της διαδικτυακής εφαρμογής «Η Ζωφόρος του Παρθενώνα» (www.parthenonfrieze.gr), ο Τομέας Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης της ΥΣΜΑ σχεδίασε δύο νέα ψηφιακά εκπαιδευτικά παιχνίδια, «Τα χρώματα της Ζωφόρου» και «Θεός, Άνθρωπος, Ζώο» σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) και το Μουσείο Ακρόπολης.

Και βέβαια, συνεχίζεται η τεκμηρίωση και η συντήρηση εκθεμάτων. Το Τμήμα Συλλογής Κλασικών, Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων ολοκλήρωσε την τεκμηρίωση στο Σύστημα Διαχείρισης Συλλογών (Museumplus) των 1.150 αντικειμένων που παρουσιάζονται στο νέο «Μουσείο της ανασκαφής» αλλά και έργων που φυλάσσονται στις αρχαιολογικές αποθήκες. Σχεδιάζεται να αναρτηθούν άμεσα στην ιστοσελίδα του Μουσείου, όπου παρουσιάζονται όλα τα εκθέματα των αιθουσών του. Παράλληλα, το Τμήμα προετοίμασε την υλοποίηση του έργου «Ψηφιακό Αρχαιολογικό Αρχείο της Διεύθυνσης Συλλογών και Εκθέσεων του Μουσείου Ακρόπολης», που αφορά στην τεκμηρίωση 30.000 αρχαίων αντικειμένων και στην καταχώρησή τους στο Σύστημα Διαχείρισης Συλλογών MuseumPlus. Το έργο εκπονείται από εξωτερικούς επιστημονικούς συνεργάτες του Μουσείου με τριετή ορίζοντα εφαρμογής.

Από το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Εκμαγείων του Μουσείου πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης ή επανασυντήρησης και στήριξης 1.200 αντικειμένων (γλυπτών, κεραμικών, μετάλλινων και οστέινων), κυρίως για την έκθεση τους στον χώρο της ανασκαφής. Παράλληλα υποδέχτηκε και διαχειρίστηκε τα 164 αντικείμενα της έκθεσης ΝοΗΜΑΤΑ, ενώ προχώρησε επίσης στην παραγωγή περίπου 7.285 πιστών αντιγράφων εκθεμάτων και αντιγράφων σε κλίμακα και στην εφαρμογή πάτινας υψηλής ακρίβειας με ζωγραφικές λεπτομέρειες σε ορισμένα από αυτά.