Ποιο είναι το «Άλσος της μιας νυκτός» και γιατί ονομάστηκε έτσι;

Καθώς φτάνουμε στους Αμπελόκηπους, στην αριστερή πλευρά της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας, θα συναντήσουμε ένα αλσύλλιο. Είναι μια πραγματική όαση μέσα στη ζοφερή πολυθόρυβη συμβολή στην οποία έχει μεταβληθεί η διασταύρωση της λεωφόρου Αλεξάνδρας με τη Βασιλίσσης Σοφίας και την Κηφισίας.

Το αλσύλλιο αυτό (που παλαιότερα ήταν σημαντικά μεγαλύτερο και έφτανε τα επτά στρέμματα αλλά μεταπολεμικά περιορίστηκε λόγω κυκλοφοριακών αναγκών) έχει τη δική του μικρή αλλά πολύ διδακτική ιστορία. Μια ιστορία πραγματικά ενδιαφέρουσα, καθώς αποδεικνύει πως όταν υπάρχει θέληση όλα τα εμπόδια μπορούν να υπερνικηθούν.

Ο χώρος που σήμερα καλύπτεται από το άλσος ήταν μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’30 μια χέρσα έκταση που τη διέσχιζε ένα βαθύ ρέμα. Την έκταση αυτή διεκδικούσαν πολλοί. Και κατά τη γνωστή νεοελληνική χρονοβόρο μεθόδευση (ενστάσεις, δικαστικές προσφυγές κτλ.), κωλυσιεργούσαν επί χρόνια την οριστική διευθέτηση του ζητήματος.

Ο κίνδυνος οικοπεδοποίησης και «αξιοποιήσεως» πρόβαλλε απειλητικός. Καθώς μάλιστα την έκταση διέσχιζε ένας δρόμος, η οδός Ζαχάρωφ¹, ήταν φανερό ότι η οικοδομική εκμετάλλευση και «αξιοποίηση» είχε μελετηθεί με σύστημα και ο κίνδυνος υλοποίησης των οικοδομικών σχεδίων ήταν άμεσος. Επί μια περίπου δεκαετία η υπόθεση αυτή δολιχοδρομούσε και οι ενδιαφερόμενοι που αντιδρούσαν στην επίλυση της εκκρεμότητας έτριβαν ικανοποιημένοι τα χέρια τους.

Ευτυχώς, στην κρίσιμη εκείνη στιγμή εμφανίστηκε ο υπουργός Διοικήσεως Πρωτευούσης Κώστας Κοτζιάς². Ο Κοτζιάς ήταν πολιτικά πανίσχυρος, καθώς απολάμβανε της εμπιστοσύνης του Ιωάννη Μεταξά. Αλλά και οι ενδιαφερόμενοι για την «αξιοποίηση» του επίμαχου χώρου είχαν ισχυρές διασυνδέσεις. Έτσι, η αβεβαιότητα για την τύχη της επίμαχης έκτασης διαιωνιζόταν. Μέχρι που ένα πρωί, οι περίοικοι ξύπνησαν από τον θόρυβο που προκαλούσαν κάποια μηχανήματα που εργάζονταν εντατικά. Και λίγο αργότερα, οι Αθηναίοι που περνούσαν από το σημείο αυτό αντίκριζαν έκπληκτοι να έχει… φυτρώσει ένα ολόκληρο άλσος με μεγάλα θαλερά δέντρα! Έτσι γεννήθηκε «Το άλσος της μιας νυκτός», όπως χαρακτηριστικά ονόμασαν οι Αθηναίοι το πράσινο αυτό θαύμα. Διότι περί πραγματικού θαύματος επρόκειτο.

Τι είχε συμβεί;

Ήταν Σάββατο, 3η προς 4η Δεκεμβρίου 1939. Ο Κώστας Κοτζιάς είχε αποφασίσει να δράσει αποφασιστικά, έστω και πραξικοπηματικά (Με την ενέργειά του αυτή παραβίαζε ακόμη και προσωρινές δικαστικές αποφάσεις!). Η «επιχείρηση» είχε μελετηθεί με κάθε λεπτομέρεια, ώστε κανείς να μην μπορέσει να εμποδίσει την δενδροφύτευση. Γι’ αυτό ακριβώς και είχε επιλεγεί η «επιχείρηση» να πραγματοποιηθεί Σάββατο, που τα δικαστήρια δεν λειτουργούν και δεν υπήρχε πιθανότητα να εμφανιστούν δικαστικοί κλητήρες για να σταματήσουν το έργο!

Σήμερα, η επίσημη ονομασία του πολύπαθου άλσους που δημιουργήθηκε κάτω από τόσο περιπετειώδεις συνθήκες είναι «πλατεία της Ευαγγελικής Σχολής». Η ονοματοθεσία έγινε επί δημαρχίας Μιλτιάδη Έβερτ. Έχουν δε τοποθετηθεί εντός αυτού η σύνθεση «Παγκόσμιο Σύμβολο» (έργο του Βαγγέλη Μουστάκα), η προτομή του αρχιεπισκόπου Μακάριου (έργο του Μέμου Μακρή) και η προτομή του Ναπολέοντα Ζέρβα, του οποίου η κατοικία ήταν μερικές εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα (Γι’ αυτό και υπάρχει η στάση Ζέρβα λίγο πριν φτάσουμε στη διασταύρωση της λεωφόρου Κηφισίας με την οδό Πανόρμου).

1. Ο Μπέιζιλ Ζαχάρωφ (1849-1936), ήταν μεγάλος εθνικός ευεργέτης, που είχε διαθέσει σημαντικά ποσά σε κοινωφελή ιδρύματα. Ο Δήμος Αθηναίων, τιμώντας τον άνδρα, είχε δώσει το όνομά του στον μικρό αυτό δρόμο, που γειτόνευε με τον Ινστιτούτο Παστέρ (απόφαση 278/1926)
2. Ο Κώστας Κοτζιάς (1892-1951) ήταν δυναμικός και δραστήριος επιχειρηματίας (ιδρυτής της διαφημιστικής εταιρείας «Γκρέκα» το 1924). Το 1934 εκλέχτηκε δήμαρχος Αθηναίων και μετά την επιβολή της δικτατορίας αναβαθμίστηκε σε υπουργό Διοικήσεως Πρωτευούσης. Οι Αθηναίοι, εκτιμώντας το υπέρ της πόλεως έργο του, τον ανέδειξαν και μεταπολεμικά δήμαρχο (1951) αλλά πέθανε μερικές εβδομάδες μόλις μετά την εκλογή του.  

Ιnfo
H ιστορία είναι απόσπασμα από το βιβλίου του Κώστα Χρ. Χατζιώτη «Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας» - Το χρονικό του ομορφότερου δρόμου της Αθήνας. Ιστορία-Κάτοικοι-Διαδρομές». 450 σελίδες, σκληρό εξώφυλλο. Εκδ.Παρισιάνου. Ευχαριστούμε τον συγγραφέα για την παραχώρηση της άδειας αναδημοσίευσης.