ANIMA: Εκεί που «χτυπάει» η καρδιά της άγριας πανίδας

ΑΝΙΜΑ σημαίνει ζωντανή ψυχή. Μια λέξη λατινικής προέλευσης που γράφεται με τον ίδιο τρόπο και στα ελληνικά και στα αγγλικά. «Ήταν μια καλή επιλογή ονόματος για τον Σύλλογο. Το όνομα το έδωσε ένα από τα ιδρυτικά μέλη, ο Σταύρος Γανωτής, ο αδερφός μου και δυστυχώς «έφυγε» στις 4 Αυγούστου.  Ήταν από τους ανθρώπους που στήριξαν πάρα πολύ τη δημιουργία και την ανάπτυξη αυτού του συλλόγου» μου περιγράφει συγκινημένη η Μαρία Γανωτή, η πρόεδρος του Συλλόγου Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής, την οποία συναντώ με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ζώων 2021. 

Είναι πρωινό Σαββάτου και έχω έρθει στον σταθμό Πρώτων Βοηθειών Άγριας Ζωής στην οδό Μενελάου στην Καλλιθέα, το τηλέφωνο δεν έχει σταματήσει να χτυπά. Η κυρία Γανωτή μου εξηγεί ότι έχουν ανεξήγητα πολλή δουλειά για την εποχή. Τα περισσότερα ζώα που είναι τραυματισμένα, είναι τοποθετημένα σε κουτιά, τα οποία είναι σκεπασμένα με πανιά και κουρτίνες. Η κυρία Γανωτή με ξεναγεί στον χώρο και μου δείχνει προσεκτικά και ήσυχα  τα ζώα που φιλοξενούν. Πολλές χελώνες, άλλες που το καβούκι τους κάηκε από τις φωτιές και άλλες που τραυματίστηκαν σε κάποιο τροχαίο ατύχημα, καρακάξες, κοτσύφια, τύτω και κάθε είδος πουλιού που συνεχίζουν κελαηδούν. Ξεχωρίζω όμως τον χουχουριστή, που κυκλοφορεί ελεύθερος στον χώρο και με κοιτά με τα μεγάλα του βλοσυρά μάτια. Η κυρία Γανωτή μου εξηγεί πως, όταν ήρθε, ήταν πολύ άσχημα τραυματισμένος και δεν περίμεναν να ζήσει. Όμως τα κατάφερε και έκτοτε ζει στον σταθμό.

Πάνω στην κουβέντα για το πόσο εντυπωσιακός είναι ένας χουχουριστής και πόσο αλλόκοτη φαίνεται η αλληλεπίδρασή μας αυτό το πρωινό Σαββάτου, η κ. Γανωτή μού επισημαίνει ότι μέσα στην πόλη υπάρχει πολύ έντονο το σημάδι της άγριας ζωής. Χουχουριστές φωλιάζουν ακόμα και στα πάρκα της Αθήνας. «Δεν την βλέπουμε την άγρια ζωή. Υπάρχουν πολλά είδη άγριων πουλιών, φωλιάζουν γκιόνηδες, κουκουβάγιες, τυτώ, περιστέρια, καρακάξες, κοτσύφια, κοκκινόλαίμηδες, μεταναστευτικά πουλιά, κατεβαίνουν αρπακτικά για να κυνηγήσουν γύρω από την πόλη… Υπάρχει μια άγρια πανίδα που, αν μάθεις να τη βλέπεις, θα την εντοπίζεις και στην πόλη. Εξού και στην πρώτη καραντίνα που οι άνθρωποι δεν δούλευαν και έκαναν μικρές βόλτες στα γύρω πάρκα, έβρισκαν και μας έφερναν άπειρα ζώα».

Η ΑΝΙΜΑ δημιουργήθηκε το 2005 από μια ομάδα ανθρώπων που έφυγαν από το Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων της Αίγινας. Πρόκειται για ένα σωματείο που η δράση του αφορά την περίθαλψη άγριων ζώων που έχουν  τραυματιστεί και την επανένταξή τους στη φύση. Παράλληλα, ασχολούνται και με την περιβαλλοντική εκπαίδευση, ενώ πραγματοποιούν εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης.

Η ΑΝΙΜΑ, εκτός από τον σταθμό πρώτων βοηθειών στην Καλλιθέα, έχει σταθμούς επανένταξης –  έναν στον Βοτανικό Κήπο Διομήδους και έναν στην Ανάβυσσο. Συνεργάζονται επίσης με το κέντρο περίθαλψης Αλκυόνη στην Πάρο, το οποίο φιλοξενεί αρκετά ζώα. Την ίδια ώρα, έχουν δημιουργήσει ένα δίκτυο συνεργασίας σε όλη την Ελλάδα, όπου είτε συμβάλλουν στις μεταφορές στον σταθμό περίθαλψης είτε αναλαμβάνουν να επανεντάξουν άγρια ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον.

Τι να κάνεις αν βρεις ένα τραυματισμένο άγριο ζώο;

«Η πρώτη κίνηση που πρέπει να κάνει κάποιος που βρίσκει ένα τραυματισμένο ζώο είναι να μας πάρει τηλέφωνο και να μας στείλει μια εικόνα, για να δούμε τι έχει πάθει. Το διαδίκτυο μας έλυσε τα χέρια, γιατί πολλές φορές οι περιγραφές των ανθρώπων διαφέρουν πολύ από την πραγματικότητα. Ανάλογα με την περίπτωση, δίνουμε οδηγίες. Αν βρει ένα πουλί, για παράδειγμα, και δεν μπορεί να έρθει σε επαφή μαζί μας, με ένα πανί, πρέπει να τυλίξει το ζώο και να το βάλει σε ένα χαρτόκουτο με τρύπες, για να μειώσει το άγχος και να μην έχει οπτική επαφή. Αν είναι θηλαστικό είναι πιο δύσκολα τα πράγματα, γιατί μπορεί να δαγκώσει. Εκεί, τις περισσότερες φορές στέλνουμε κάποιον συνεργάτη να κάνει την περισυλλογή» εξηγεί η κ. Γανωτή. Επισημαίνει μάλιστα πως όταν κάποιος βρει ένα τραυματισμένο ζώο, δεν πρέπει να του δίνει τροφή, παρά μόνο νερό και επικοινωνία για περαιτέρω πληροφορίες με ένα κέντρο περίθαλψης.

Άγρια ζώα θεωρούνται όλα τα ζώα που δεν είναι κατοικίδια και δεν εξαρτώνται από τον άνθρωπο για την τροφή και τη διαβίωσή τους.

Τα άγρια ζώα έχουν μία μεγάλη διαφορά σε ό,τι αφορά την περίθαλψη και τη φροντίδα τους από τα κατοικίδια, η οποία είναι η εξής: τα οικόσιτα ζώα αναγνωρίζουν τον άνθρωπο ως φίλο ή και αφεντικό τους, με την παρουσία του να τα ηρεμεί. Ένα άγριο ζώο από την άλλη, έχει μεγάλο πρόβλημα και μόνο που είναι στα χέρια του ανθρώπου, γιατί θεωρεί τον άνθρωπο εχθρό του και του δημιουργεί μεγάλο άγχος.

«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει κάποιος που περιθάλπει άγρια ζώα είναι να τους κατευνάσει και να τους ελαχιστοποιήσει το άγχος που τους προκαλεί η ανθρώπινη παρουσία. Για αυτό είναι καλυμμένα με πανιά τα κουτιά που τα έχουμε τοποθετήσει. Πρέπει να υπάρχει ησυχία και όσο το δυνατόν λιγότερη επαφή μαζί τους. Το άγχος προκαλείται γιατί είναι σε ένα άγνωστο περιβάλλον.

Αν όμως του εξασφαλίσεις ηρεμία, ασφάλεια και τροφή σιγά-σιγά θα είναι καλύτερα. Το θέμα είναι να μην ηρεμήσει τόσο, που να θεωρεί ότι οι άνθρωποι είναι φίλοι του. Είναι ένας κίνδυνος της δουλειάς που κάνουμε. Το στοίχημα είναι να κατεβάσεις το άγχος τόσο ώστε το ζώο να μπορεί να αντέξει τη θεραπεία, αλλά να μην το εξημερώσεις».

Η θεραπεία των τραυματισμένων ζώων διαρκεί ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζει το καθένα. Η μεγάλη κατηγορία των ζώων που περιθάλπει η ΑΝΙΜΑ είναι αυτά που έχουν πάθει ατυχήματα σε καλώδια της ΔΕΗ, σε τροχαία, σε κτίρια και τζάμια. Ένα πολύ μεγάλο μέρος των εισαγωγών προέρχεται από την Αττική, ωστόσο μέσω του δικτύου συνεργασιών σε όλη την Ελλάδα, μεταφέρονται τραυματισμένα ζώα από όλη την χώρα.

Το 2020, η χρονιά έκλεισε με 6.200 εισαγωγές. Φέτος, δεν υπάρχουν ακόμα καταγεγραμμένα τα στατιστικά, ωστόσο τους μήνες του Μαΐου και του Ιούνιου έγιναν 3.000 εισαγωγές, οι μισές δηλαδή σε σχέση με πέρσι.

Η άγρια ζωή και ο κίνδυνος των πυρκαγιών

Η κυρία Γανωτή μου δείχνει μια χελώνα που μεταφέρθηκε στο κέντρο της Καλλιθέας κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών του Αυγούστου. Το καβούκι της είναι μισοκαμένο, αλλά μου εξηγεί πως είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση από όταν την παρέλαβαν. Λόγω των φωτιών κληθήκαν να περιθάλψουν αρκετά άγρια ζώα, κυρίως χελώνες, γιατί είναι ανθεκτικές και επιζούν, αλλά και αλεπούδες, σκίουρους, κουνάβια, φίδια, φρύνους, σαύρες και γενικότερα, όσα ζώα τραυματίστηκαν από τα δάση.

«Μας έφεραν ζώα από πολλές περιοχές, γιατί είχαμε άτομα σε όλα τα πεδία των πυρκαγιών. Αν δεν είχαμε ένα τόσο ευρύ δίκτυο εθελοντών δεν θα μπορούσαμε να δουλέψουμε. Αν κάνουμε καλή δουλειά την οφείλουμε στη συμπαράσταση του κόσμου».  

Ωστόσο, λόγω του ότι τα ζώα αντιλαμβάνονται τη φωτιά πολύ πριν φτάσει σε επικίνδυνο σημείο, τα περισσότερα έτρεξαν ή πέταξαν μακριά από τα δάση και βρήκαν καταφύγιο σε περιμετρικές περιοχές. Παρ’ όλα αυτά, ελλοχεύει ο κίνδυνος του ανταγωνισμού με τον πληθυσμό άγριας ζωής σε εκείνες τις περιοχές. Η κυρία Γανωτή εξηγεί πως δεν υπάρχουν ακόμα καταγεγραμμένες οι ζημιές της άγριας πανίδας στις περιοχές που κάηκαν, γιατί δεν έχει επιστρέψει ακόμα ο πληθυσμός που ζούσε εκεί.

Το κέντρο επανένταξης της ΑΝΙΜΑ στον Βοτανικό Κήπο

Έχει μεσημεριάσει για τα καλά. Την κίνηση στον δρόμο για τον Βοτανικό Κήπο Διομήδους στον Χολαργό, δεν τη γλιτώνω. Με υποδέχεται στην είσοδο ο Νικήτας Γαβαλάς, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της ΑΝΙΜΑ που ασχολείται με την περίθαλψη ζώων από το 1993, και μέχρι να φτάσουμε στο κέντρο επανένταξης των άγριων ζώων έχω ήδη ξεχάσει τα κορναρίσματα και τη ζέστη. Ο Βοτανικός Κήπος, άλλωστε, έχει τον τρόπο να σε ταξιδεύει μακριά από την πόλη σε χρόνο ρεκόρ.

Εκεί, συναντάμε την Κατερίνα, μια 17χρονή εθελόντρια που φροντίζει τα άγρια ζώα που βρίσκονται στο κέντρο του Βοτανικού Κήπου. Μου μιλάει με περίσσιο πάθος για τη συναναστροφή της τον τελευταίο ένα χρόνο με την άγρια πανίδα. Θέλει να γίνει κτηνίατρος και η εθελοντική εργασία στην ΑΝΙΜΑ της έχει μάθει πώς είναι να δρα κατευθείαν στο πεδίο. «Είναι μια ανάσα μακριά από την καθημερινότητα. Κάθε Σάββατο το περιμένω με λαχτάρα» μου λέει με ενθουσιασμό. 

Με ξεναγούν στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους που βρίσκονται τα ζώα για να επιστρέψουν ομαλά στη φύση, μια εξίσου απαιτητική διαδικασία όσο και η αποθεραπεία τους. Ένας πετρίτης, είδος γερακιού, είναι το πρώτο που συναντάω. Η φωνή του διαπεραστική, όπως και το βλέμμα του. Συνεχίζουμε, στους γύπες που είναι εξίσου εντυπωσιακοί και, όπως μου εξηγεί ο Νικήτας, έχουν αποθεραπευτεί και θα ελευθερωθούν σύντομα.

«Αυτός ο χώρος είναι επανένταξης αλλά δημιουργήθηκε και για την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Προσπαθούμε να φιλοξενούμε ζώα τα οποία δεν θα επανενταχθούν, έχουν μια μικρή αναπηρία και έτσι μπορούν να αποκτήσουν ρόλο εκπαίδευσης για να γνωρίσουν τα παιδιά την άγρια ζωή» εξηγεί ο Νικήτας. 

Ο χώρος στον Βοτανικό Κήπο έχει διατεθεί από το Ίδρυμα Ιουλίας & Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους. Ξεκίνησε να λειτουργεί περί τα τέλη του 2019. Ωστόσο, λόγω της πανδημίας, οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες «πάγωσαν». 

Ο Νικήτας μού λέει όμως πως στα παιδιά αρέσει πάρα πολύ να επισκέπτονται τον χώρο, γιατί δεν είναι κάτι το οποίο μπορούν να το δουν εύκολα και αλλού. «Δεν είναι ζωολογικό πάρκο. Είναι άγρια τα ζώα. Μαθαίνεις να συμπεριφέρεσαι ακριβώς όπως όταν θα δεις ένα ζώο στη φύση. Δεν θα πας κοντά, δεν θα έρθει εκείνο, απλά το κοιτάς από μακριά».

Μπαίνουμε ήσυχα και διακριτικά στον χώρο που φυλάσσονται τα κοτσύφια και οι δεκαοχτούρες. Το πέταμά τους εντυπωσιακό και δεν σταματούν να κελαηδούν.  Οι κόκκινες αλεπούδες, είναι ακόμα φοβισμένες. Ο Νικήτας μού λέει πως δεν βλέπουν την ώρα να γυρίσουν στον φυσικό τους περιβάλλον, όπως και οι λαγοί στο διπλανό χώρο. Στο τέλος, πιάνει μια χελώνα για να δει πώς πάει η θεραπεία της. Αυτή κουνάει τα πόδια και τα χέρια της χαρούμενα.

«Αυτό που μου έχει μάθει η συναναστροφή μου με τα άγρια ζώα είναι ο σεβασμός και η αυτοάμυνα. Όπως εκείνα αμύνονται, έτσι και εσύ πρέπει να είσαι επιφυλακτικός και να αμυνθείς. Δεν παίρνεις ποτέ θάρρος με τα άγρια ζώα. Δεν πρέπει να νομίζεις ποτέ ότι το κατέχεις, πρέπει πάντα να προσέχεις  γιατί είναι επικίνδυνα» καταλήγει ο Νικήτας.

Αν βρείτε κάποιο άγριο ζώο τραυματισμένο, καλέστε τον Σύλλογο Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής ΑΝΙΜΑ στο 2109510075.