Η φθορά της τρίτης ηλικίας και η επιθυμία που παραμένει ζωντανή
Είναι η ηλικία απλώς ένας αριθμός; Βιώνεται από κάθε άνθρωπο διαφορετικά; Ίσως.
Πάντα ήξερα πως κάποτε θα γεράσω· κι όμως, βαθιά μέσα μου, ήταν σαν να μην το πίστευα. Έβλεπα τους γονείς μου να μεγαλώνουν, να παραπονιούνται για τα χρόνια που περνούν, κι εγώ δεν τους καταλάβαινα. Η υγεία τους ήταν καλή, δεν είχαν στερήσεις, κι όμως γκρίνιαζαν. Τώρα τους κατανοώ. Τα γεράματα είναι μια φάση της ζωής που δεν μπορείς να συλλάβεις, πριν τη ζήσεις.
Όταν είσαι νέος, αγωνιάς για το γήρας, κυρίως μήπως έρθει ο θάνατος ενώ κάποιοι ακόμα σε χρειάζονται. Μα όταν φτάσεις πια σ’ αυτή την ηλικία, οι δυσκολίες σε βρίσκουν αλλιώς: ξαφνικά, σαν κάτι πρωτόγνωρο που σε δοκιμάζει μέρα με τη μέρα.
Θρηνείς κάθε μέρα ένα μικρό κομμάτι του εαυτού σου. Μια μέρα πονάς εδώ, μια μέρα πονάς εκεί· νιώθεις ανίσχυρος για πολλά πράγματα. Μια άλλη μέρα παλεύεις να θυμηθείς μια λέξη, ένα όνομα, αλλά η μνήμη αντιστέκεται. Κάποιοι ηλικιωμένοι δεν παραδέχονται τη φθορά· συνεχίζουν να ζουν όπως παλιά, λες και ο χρόνος δεν τους αγγίζει. Ίσως φοβούνται να δουν την αλήθεια· είναι, ίσως, κι αυτός ένας τρόπος να συνεχίζεις.
Όπως και να ’χει, η ενασχόληση με τα γηρατειά από μακριά, όσο είσαι νέος, δεν έχει καμία σχέση με την εμπειρία τους όταν τελικά έρθουν. Η πορεία προς το γήρας δεν είναι εύκολη.
Η επιθυμία στη μεγάλη ηλικία είναι σαν ήρεμη φλόγα: δεν καίει πια με τη μανία της νεότητας, αλλά ζεσταίνει
Ο ύπνος δεν είναι πλέον αυτός που ήταν. Δεν κλείνεις το φως και κοιμάσαι χωρίς διακοπές μέχρι να ξημερώσει· κοιμάσαι με πολλές διακοπές και, ενώ πλέον δεν έχεις λόγο να σηκωθείς νωρίς, ξυπνάς απ’ τ’ άγρια χαράματα. Και οι ώρες της νύχτας απλώνονται σαν σκέψεις που δεν σωπαίνουν.
Η ματαιότητα του βίου σε κυκλώνει. Αν δεν έχεις πίστη, αναρωτιέσαι ποιο το νόημα όλης αυτής της διαδρομής.
Όμως υπάρχουν μέρες που νιώθει κανείς όπως ήταν νέος – μια βουτιά στη θάλασσα, για παράδειγμα. Αναζωογονείσαι, φεύγουν οι πόνοι, είναι όλα όπως πριν. Και υπάρχουν και οι μεγάλες χαρές, όπως η ενασχόληση με τα εγγόνια. Πώς, όταν κανείς είναι με μικρά παιδιά, δεν σκέφτεται την ηλικία του, δεν σκέφτεται τίποτα, μόνο νιώθει μια πρωτόγνωρη χαρά! Τα παιδιά σε κάνουν να εστιάζεις στο εδώ και τώρα. Όταν είσαι μαζί τους, δεν σκέφτεσαι το μέλλον ούτε το παρελθόν – απλά είσαι εκεί. Ακριβώς όπως συμβαίνει όταν κανείς είναι νέος. Η ζωή είναι η καθημερινότητα, το εδώ και τώρα.
Το πιο βαρύ, ωστόσο, δεν είναι η φθορά, αλλά η απουσία προοπτικής. Το μέλλον μοιάζει με σκιά που βαραίνει, φορτωμένο ανημπόρια, με τον θάνατο στο τέρμα του δρόμου. Η ζωή θα συνεχιστεί χωρίς εμάς· οι άνθρωποί μας θα μας θυμούνται για λίγο, έπειτα η μνήμη θα ξεθωριάσει. Αυτό το «κενό νοήματος» είναι ίσως το πιο οδυνηρό φορτίο των γηρατειών.
Κι όμως, ακόμα και τότε, η δημιουργία δεν σβήνει πάντα. Άλλοτε φουντώνει, άλλοτε σιωπά· άλλοτε ανακαλύπτεις μέσα σου τη σπίθα που νόμιζες χαμένη, άλλοτε νιώθεις ότι η φαντασία σε εγκατέλειψε. Μα όσο ζει κανείς, ο σπόρος της δημιουργίας παραμένει, έτοιμος να φυτρώσει ξανά, έστω και για μια στιγμή.
Και η επιθυμία; Πώς βιώνεται η επιθυμία στη μεγάλη ηλικία;
Δεν σβήνει· μεταμορφώνεται. Ίσως δεν έχει πια την ένταση ή την αφέλεια των νεανικών χρόνων, όμως παραμένει μια δύναμη που κινεί το είναι. Η επιθυμία γίνεται πιο ουσιαστική, πιο επιλεκτική. Δεν σπαταλιέται σε περιττά, δεν κυνηγά το άπιαστο· στρέφεται σε όσα έχουν αληθινό βάρος. Μια στιγμή γαλήνης, μια αγκαλιά, μια μέρα χωρίς πόνο, ένα βλέμμα που σε αναγνωρίζει.
Η επιθυμία στη μεγάλη ηλικία είναι σαν ήρεμη φλόγα: δεν καίει πια με τη μανία της νεότητας, αλλά ζεσταίνει. Κι όσο υπάρχει, θυμίζει ότι ακόμα ζούμε, ακόμα θέλουμε, ακόμα είμαστε παρόντες. Ίσως τελικά η επιθυμία είναι η πιο πεισματάρα μορφή ζωής· εκείνη που αντιστέκεται ως το τέλος, σαν ψίθυρος που λέει: «Είμαι ακόμα εδώ».
14°
