Ποιος ο ρόλος της ψυχοεκπαίδευσης στον καρκίνο του μαστού;

Είναι γεγονός πως κάθε γυναίκα που διαγιγνώσκεται με καρκίνο του μαστού και έρχεται αντιμέτωπη με τη νόσο νιώθει ότι αλλάζει η ζωή της, ενώ συχνά αρχίζει να εκδηλώνει σταδιακά αρνητικά συναισθήματα. Έρευνες έχουν δείξει πως το 50% των γυναικών που χρειάστηκε να υποβληθούν σε πλήρη μαστεκτομή παρουσίασαν κατάθλιψη και διαταραχές που αφορούσαν στην εικόνα του σώματος. Σήμερα, εκτός του ότι η εξέλιξη της ιατρικής, τόσο μέσω της πρόληψης όσο και των νέων θεραπειών συμβάλει ακόμη και στην πλήρη ίαση της νόσου, η ψυχολογική υποστήριξη βοηθά τη γυναίκα να «θεραπευθεί» και ψυχικά. 

«Η χειρουργική επέμβαση, η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία -ενώ είναι βασικά μέρη της θεραπείας- μπορούν να επηρεάσουν τη σωματική και ψυχική υγεία των ασθενών είτε αμέσως μετά τη θεραπεία είτε μήνες ή χρόνια αργότερα» επισημαίνει η κ. Άννα Χατζηδημητρίου, ΒΑ, MSc Ψυχολόγος Υγείας, Ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στον Χρόνιο Πόνο, St Thomas & Guy's Hospital, UK, Διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Ιδρύτρια Κέντρου Ψυχολογίας και Προαγωγής της Υγείας «LiveWell – BeWell» και προσθέτει πως «οι συνεχείς μεταβολές στην υγεία της ασθενούς και οι σωματικές προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη είναι αδύνατο να μην επηρεάσουν και τον ψυχισμό της». 

Καρκίνος του μαστού και επίδραση στα συναισθήματα

Ανησυχία/ Ανασφάλεια / Άγχος /Φόβος 
Η ασθενής που έρχεται αντιμέτωπη με τον καρκίνο είναι πολύ λογικό να παλεύει διαρκώς με τις αρνητικές σκέψεις που κάνει σχετικά με την πορεία της υγείας της και την επιβίωση της. Πολύ συχνά ασθενείς με καρκίνο εκδηλώνουν κάποιο είδος Αγχώδους Διαταραχής και Κρίσεις Πανικού. 

Θλίψη ή κατάθλιψη 
Συνυπάρχον φαινόμενο της ασθένειας του καρκίνου του μαστού είναι πολύ συχνά και η εκδήλωση συμπτωματολογίας κατάθλιψης. Η κατάθλιψη συνδέεται με λόγους υγείας, ατομικούς, οικογενειακούς και κοινωνικούς παράγοντες. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη όμως και με το είδος της θεραπείας που θα χρειαστεί να ακολουθήσει η κάθε ασθενής και κλιμακώνεται ανάλογα με αυτή καθότι αναλογικά με το είδος της θεραπείας που θα πρέπει να ακολουθήσει θα επηρεαστεί διαφορετικά η εικόνα του σώματος της (απώλεια μαλλιών, αλλαγή στην όψη των μαστών).

Καρκίνος του μαστού και επίδραση στη συμπεριφορά 

Εφόσον το άγχος επηρεάζει το σώμα και τη ψυχή μας, θα αφήσει το στίγμα του και στον τρόπο που φερόμαστε και αλληλεπιδρούμε. Ειδικότερα επιδρά στη συμπεριφορά του ατόμου προκαλώντας:

• Αλλαγές στην καθημερινότητα της ασθενούς: Λόγω της νόσου θα υποστεί αλλαγές στον τρόπο που βιώνει την καθημερινότητα της και θα χρειαστεί να τροποποιήσει τη ζωή της. Δεν μπορεί καθ’ όλη την πορεία της νόσου να ζει αυτόνομη και να νιώθει άτρωτη, όπως πριν τον καρκίνο.
• Στις διαπροσωπικές σχέσεις: Οι ασθενείς πολύ συχνά νιώθουν ότι οι δυσκολίες που επιφέρει η ασθένεια στη ζωή τους σε ψυχολογικό και σωματικό επίπεδο επιδρούν και στις διαπροσωπικές- οικογενειακές τους σχέσεις. Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις, τα άγχη και οι άμυνες τους αλλάζουν τις ισορροπίες των σχέσεων τους.
• Αλλαγή στις συντροφικές και ερωτικές τους σχέσεις: Σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα όταν οι γυναίκες έχουν προβεί σε μαστεκτομή, επιβαρυντικό παράγοντα για την ψυχολογία τους αποτελεί και η ύπαρξη συντρόφου/ συζύγου, διότι δεν θέλουν η μαστεκτομή να αλλοιώσει την εικόνα του για εκείνες. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η διαταραχή εικόνας αφορά και τον ερωτικό τους σύντροφο, καθώς φοβούνται μήπως η ασθένεια αυτή τις στιγματίζει και τις κάνει να νιώθουν ότι υπολείπονται σε θηλυκότητα συγκριτικά με τις υπόλοιπες γυναίκες γύρω τους.

Η Ψυχοεκπαίδευση στον καρκίνο του μαστού

Η Ψυχοεκπαίδευση αποτελεί μια μη φαρμακευτική θεραπευτική μέθοδο προσέγγισης, η οποία έχει ενσωματώσει κάποια πολύ αποτελεσματικά ψυχοθεραπευτικά εργαλεία. Η Ψυχοεκπαίδευση χρησιμοποιείται συχνά ως συμπληρωματική θεραπεία σε σοβαρές ψυχικές ασθένειες, όπως άνοια, σχιζοφρένεια, κλινική κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, ψυχωσικές ασθένειες, διατροφικές διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας.

Αποτελεί ουσιαστικά ένα σύγχρονο τρόπο θεραπευτικής παρέμβασης αλλά και πρόληψης τόσο σε ψυχικές όσο και σε σωματικές ασθένειες. 

Ο ρόλος της ψυχοεκπαίδευσης απέναντι στις ασθενείς με καρκίνο του μαστού 

Η Ψυχοεκπαίδευση είναι ένα πρώτο βήμα ώστε να γνωρίσει η ασθενής και η οικογένεια της σφαιρικά τη νόσο και τις συνέπειες που θα φέρει στη ζωή τους. Θα έχουν τη δυνατότητα να χτίσουν ψύχραιμα με την καθοδήγηση ενός επαγγελματία της ψυχικής υγείας το πλάνο διαχείρισής τους απέναντι στον καρκίνο του μαστού.

Το ψυχοεκπαιδευτικό μοντέλο παρέμβασης εστιάζει σε 3 βασικούς πυλώνες

α) Στην ενημέρωση:

• Οι ασθενείς και η οικογένεια τους θα εφοδιαστούν με τις στοιχειώδεις πληροφορίες σχετικά με την ασθένεια του καρκίνου προκειμένου να απλοποιηθεί η πολύπλοκη επιστημονική πληροφορία που λαμβάνουν πολύ συχνά από το ιατρικό προσωπικό.
• Δημιουργία ενσυναίσθησης σχετικά με τη νόσο και τα απαραίτητα μέτρα θεραπείας.
• Οπτικοποίηση βασικών πληροφοριών για να τις κατανοήσουν καλύτερα.
• Οργάνωση δομημένου προγράμματος, εξατομικευμένο στην αξιολόγηση του ασθενούς.
• Αμφίδρομη μεταφορά και συνδιαλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη νόσο.

β) Στην εκπαίδευση συγκεκριμένων δεξιοτήτων για τη νόσο:

• Εστίαση περισσότερο στις δυνάμεις και λιγότερα στα ελλείμματα της ασθενούς.
• Βελτίωση της ικανότητας της πάσχουσας να διαχειριστεί καταστάσεις, κρίσεις και τις ψυχολογικές της μεταπτώσεις. Με αυτό το τρόπο ενισχύεται το προσωπικό αίσθημα αυτονομίας της ασθενούς.
• Αναπροσαρμογή της ζωής της ασθενούς και δημιουργία μιας νέας ζωής φιλικά διακείμενης με τη νόσο. Να συμπεριλάβει στη ζωή της τη σωστή διατροφή, την άσκηση (στο βαθμό που του επιτρέπουν οι αντοχές της κάθε φορά), το διαλογισμό και τη θετική ψυχολογία.
• Μετατροπή των ασθενών σε «ειδικούς» για την ασθένειά τους μέσα από τη βιωματική μάθηση.
• Διευκόλυνση του κλίματος επικοινωνίας με την οικογένεια και το υποστηρικτικό δίκτυο του ασθενούς. Το υποστηρικτικό δίκτυο μαθαίνει να δρα συνθεραπευτικά με τη θεραπεία του ασθενούς.
• Ενίσχυση και βελτίωση φροντιστικών δεξιοτήτων της οικογένειας.

γ) Στην υποστήριξη των ασθενών και της οικογένειας τους:

• Αναπτύσσει μαχητικό πνεύμα και αισιοδοξία απέναντι στη θεραπεία της νόσου.
• Ενισχύει το προσωπικό αίσθημα της αυτάρκειάς της.
• Καλλιεργεί την ικανότητα προσαρμογής της στις νέες καταστάσεις.
• Μαθαίνει να εκφράζει τα συναισθήματα της σχετικά με την ασθένεια και να τα επικοινωνεί με τον σωστό τρόπο.

«Με την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και της επιστήμης της ψυχολογίας δίνονται σήμερα σε κάθε γυναίκα δύο ισχυρά όπλα απέναντι στον καρκίνο του μαστού. Σήμερα μπορεί να είναι ιάσιμη ασθένεια κατά ένα σημαντικό ποσοστό εάν ανιχνευθεί έγκαιρα, και για αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες να μη φοβούνται την έγκαιρη διάγνωση καθώς η πρόληψη σώζει ζωές» καταλήγει η κ. Χατζηδημητρίου.