Γιάννης Πρασσάς: Μακάρι να πείσουμε έστω και έναν να εμβολιαστεί

Όπως τα χρόνια της οικονομικής κρίσης αναδείχθηκε μια γενιά αναλυτών που προέρχονταν από τις πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες, που με τις δημόσιες παρεμβάσεις τους στον Τύπο και τα social media φώτιζαν τα όσα δύσκολα τότε μας συνέβαιναν, έτσι και η πανδημία μάς έφερε σε επαφή με τους εκπροσώπους της ιατρικής κοινότητας, γιατρούς, ερευνητές, καθηγητές φαρμακολογίας και δημόσιας υγείας, ανθρώπους των οποίων η τεκμηριωμένη γνώση ήταν ό,τι πολυτιμότερο σε αυτή την τρομακτικά άγνωστη και επισφαλή συνθήκη που μας έτυχε να ζήσουμε.

Ειδικά το Facebook έφερε πολλούς από εμάς σε άμεση επαφή με τον λόγο ανθρώπων που υπήρξαν φάροι επιστημονικής ενημέρωσης, παίρνοντας, ας πούμε, τη θέση των «δημόσιων διανοουμένων» της πανδημίας. Έγιναν «φίλοι» μας, συμπαραστάτες και συνομιλητές μας.

Ένας από αυτούς είναι ο Γιάννης Πρασσάς. Oι αναρτήσεις του είναι πάντα to the point όσο και ευφάνταστες, προσαρμοσμένες στον δικό μας απαίδευτο επιστημονικά τρόπο σκέψης. Ανήκει στη νέα γενιά Ελλήνων επιστημόνων που έφυγαν στο εξωτερικό, καθώς γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη αλλά οι σπουδές του στη Μοριακή Βιολογία και Γενετική τον οδήγησαν στο Τορόντο, στη θέση του μόνιμου επιστημονικού ερευνητή στο τμήμα Παθολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Mount Sinai Hospital και υπεύθυνου καινοτομίας και επιχειρηματικότητας στο συνεργαζόμενο ερευνητικό Ινστιτούτο Lunenfeld Tanenbaum Research Institute. Είναι αυτό που λέμε «ειδικός» και με την ομάδα του μελετούν το «long-Covid», τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στον οργανισμό των ασθενών που έχουν νοσήσει από την Covid-19.

Τον αναζήτησα για να μας πει πού βρισκόμαστε, τι να περιμένουμε από εδώ και πέρα, τι να φοβηθούμε και πού να αισιοδοξήσουμε. Κομβικό σημείο της συζήτησής μας, φυσικά, οι εμβολιασμοί. Κοινή μας αγωνία τι να πούμε σε όσους διατηρούν αμφιβολίες, επιφυλάξεις και φόβους. Κράτησα μια φράση που μου είπε στην πρώτη μας συνομιλία, στο chat, που εξηγεί και τη μαχητικότητα αλλά και ευρηματικότητα των παρεμβάσεών του: «∆ήμητρα, με μεγάλη χαρά να κάνουμε αυτή τη συζήτηση, αν πείσουμε έστω και έναν που έχει αμφιβολίες και φόβους εμένα αυτό μου αρκεί!»

Χρησιμοποιείτε συχνά τον όρο πανδημικός μαραθώνιος. Σε ποια στροφή του βρισκόμαστε στην Ελλάδα;
Μας βλέπω σαν ένα ιστιοφόρο που προσπαθεί εξαντλημένο να προσεγγίσει ένα λιμάνι ώστε να πάρει σημαντικές ανάσες. Από τη μία ευνοϊκοί άνεμοι (εμβόλια, καιρός, σύνεση) το ωθούν προς τα μέσα, από την άλλη ανάποδα υπόγεια ρεύματα (μεταλλάξεις, λαϊκισμός, παραπληροφόρηση) αντιστέκονται σπρώχνοντάς το πίσω στην ανοιχτή φουρτουνιασμένη θάλασσα. Η συνισταμένη όλων αυτών των επιμέρους αντίθετων δυνάμεων θα δείξει την τελική κατεύθυνση.

Ωραία μεταφορά! Προς τα πού θα πάει το πλοίο μας;
Παραμένω αισιόδοξος. Η πεποίθησή μου ήταν και είναι ότι μέχρι τα τέλη Ιουνίου θα είμαστε σε πανδημική ύφεση (εντός «λιμανιού»), με πολύ λίγους ημερήσιους θανάτους και συνολική αποσυμπίεση στα νοσοκομεία μας. Βάσει του υψηλού πλέον ρυθμού εμβολιασμού στη χώρα μας (με >1% του συνολικού πληθυσμού να εμβολιάζεται ημερησίως) αναμένεται να έχουν σηκωθεί σημαντικότατα εμβολιακά τείχη στον επόμενο μήνα (με στόχο να περάσουμε το 50% εμβολιαστικής κάλυψης έστω μονής δόσης). Ταυτόχρονα, ο καιρός θα είναι σύμμαχος. Ο ιός αυτός έχει εμφανή εποχικότητα και γνωρίζουμε πλέον ότι «χορεύει» καλύτερα σε χειμερινές συνθήκες. Η γενικευμένη χρήση πληθυσμιακών τεστ, το κλείσιμο των σχολείων και η μειωμένη συνολικά χρήση εσωτερικών χώρων αναμένεται να ρίξουν περαιτέρω τη δυναμική της πανδημίας στη χώρα μας δίνοντας χώρο για σημαντικές ανάσες τους θερινούς μήνες.

Γίνεται πολύ μεγάλη συζήτηση για τις μεταλλάξεις. Πρέπει ανησυχούμε;
Ας αφήσουμε τους αρμόδιους φορείς να ανησυχούν (δικαιολογημένα) για τις μεταλλάξεις. Οι υπόλοιποι, αν απλά ακολουθήσουμε τις προτεινόμενες συστάσεις δημόσιας υγείας για έγκαιρο εμβολιασμό και δείξουμε σύνεση στα προτεινόμενα μέτρα, δεν έχουμε λόγο να πανικοβαλλόμαστε. Ο ιός εξελίσσεται, όπως όλοι οι ιοί. Αλλά πλέον τα μάτια της ερευνητικής κοινότητας είναι αυστηρά πάνω του. Κανένα από τα νέα «στελέχη» που έχουμε δει ως τώρα δεν μπορεί να ξεφύγει εντελώς από τις ανοσιακές γραμμές άμυνας που μας δίνει ο πλήρης εμβολιασμός. Κάποια μεταλλαγμένα στελέχη έχουν μεγαλύτερη μεταδοτικότητα και κάποια αλλά μπορούν να διαφεύγουν μερικώς από εμβολιακά αντισώματα, αλλά κανένα στέλεχος ως τώρα δεν ακυρώνει πλήρως την ανοσία μας.

Μεγαλύτερος κίνδυνος για τις κοινωνίες μας είναι αυτή τη στιγμή η αδικαιολόγητα σημαντική αποχή από τον εμβολιασμό (ειδικά των >60 ετών) και όχι τόσο οι μεταλλάξεις. 

Μερικές φορές όλη αυτή η συζήτηση λειτουργεί αποπροσανατολιστικά. Γράφετε σε μία ανάρτησή σας: «Αν βαρέθηκες να αγχώνεσαι για τις διάφορες μεταλλάξεις του ιού, υπάρχει λυση: ∆ιπλοεμβολιασμός».
Ναι, πρέπει να γίνει κατανοητό αυτό, ανεξάρτητου μετάλλαξης, η τεράστια πλειοψηφία θανάτων πλέον άφορα τους μη πλήρως εμβολιασμένους. Μεγαλύτερος κίνδυνος για τις κοινωνίες μας είναι αυτή τη στιγμή η αδικαιολόγητα σημαντική αποχή από τον εμβολιασμό (ειδικά των >60 ετών) και όχι τόσο οι μεταλλάξεις. Οι εταιρείες παρασκευής εμβολίων ήδη ετοιμάζουν της επόμενης γενιάς εμβόλια και θα συνεχίσουν να ενημερώνουν την ανοσία μας κατάλληλα (βάσει μεταλλάξεων), αν και όταν αυτό χρειαστεί. Εμείς τη δουλειά μας (εμβολιασμό) και αυτοί τη δουλειά τους (παρακολούθηση και ενημέρωση εμβολίων). ∆υστυχώς αυτό δεν ισχύει για άτομα που είναι σε ανοσοκαταστολή και δεν μπορούν να επωφεληθούν εξίσου από το εμβόλιο. Είναι αυτούς που πρέπει όλοι εμείς οι άλλοι να προστατεύσουμε μέσω του εμβολιασμού μας (ναι, το εμβόλιο, πέραν της ατομικής προστασίας, ρίχνει και τη διασπορά του ιού).

Παραμένει ένα μεγάλο ποσοστό των άνω των 60 που, που πέρα από κάθε λογική, έχει αρνηθεί να εμβολιαστεί. Δεδομένου ότι ο ιός θα μείνει μαζί μας, όλοι θα τον (ξανά)συναντήσουμε τυχαία. Και από Σεπτέμβριο οι κίνδυνοι ελλοχεύουν...

Οι καλοκαιρινές ανάσες δεν πρέπει να φέρουν εφησυχασμό. Αντίθετα θα πρέπει οι αρμόδιες αρχές να εκμεταλλευτούν τον χρόνο για να ετοιμαστούν κατάλληλα για την επόμενη χειμερινή περίοδο. Αν υπάρξει σημαντική εμβολιακή αποχή των ηλικιωμένων (π.χ. >10-15%) για τους άνω των 60 ετών, είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν νέα τοπικά επιδημιολογικά κύματα, όταν η θερμοκρασία πέσει. Το λέω και στεναχωριέμαι. Είναι πραγματικά κρίμα να υπάρχουν τόσοι συμπολίτες μας που θα συνεχίσουν να παίζουν με τη φωτιά απλά και μόνο λόγω παραπληροφόρησης.

Στο πιο πιθανό όμως σενάριο, τα εμβολιακά τείχη θα αντέξουν και έτσι το σύστημα υγείας της χώρας μας δεν θα ξαναδεχτεί τόσο μεγάλη πίεση συνολικά. Κάποιοι εμβολιασμένοι θα εξακολουθούν ενδεχομένως να κολλάνε τον ιό, αλλά στη μεγάλη πλειοψηφία τους δεν θα αρρωσταίνουν πλέον βάρια. Οι θάνατοι θα αυξάνονται αλλά θα αφορούν κατά βάση όσους παραμένουν ανεμβολίαστοι. Τα τελευταία νέα από τις μελέτες γύρω από την επαγόμενη εμβολιακή ανοσία δείχνουν ότι μάλλον η προστασία από βαριά νόσηση και θάνατο θα έχει καλή διάρκεια (ενδεχομένως για κάποια χρόνια). Όμως ο κρατικός μηχανισμός θα πρέπει να είναι έτοιμος και για το χειρότερο σενάριο (π.χ. την εμφάνιση μιας μετάλλαξης που θα αναιρεί σημαντικά την εμβολιακή προστασία για βάρια νόσηση, έως τώρα βέβαια δεν έχουμε δει μια τέτοια game changer μετάλλαξη).

Ποια είναι τα κυριότερα διαχειριστικά βήματα για την επόμενη φάση;
Ανάμεσα στα πολλά που πρέπει να γίνουν, ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να υπάρξει άμεσα για τα ακόλουθα:

• Αναβάθμιση του εξαερισμού όλων των δημόσιων χώρων, των μέσων μεταφοράς και των σχολείων. Αυτή πρέπει να γίνει ανεξάρτητα από το άμεσο πανδημικό momentum και είναι σημαντική για την προστασία από όλους τους αερογενώς μεταδιδόμενους παθογόνους οργανισμούς. Αντίστοιχα θα έπρεπε να κινηθούν και οι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες και οι εκκλησίες. Η εγκατάσταση φθηνών ανιχνευτών διοξειδίου του άνθρακα (δηλαδή της συγκέντρωσης χνώτων) σε όλες τις μεγάλες εγκαταστάσεις εσωτερικού χώρου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν real-time σύστημα παρακολούθησης της ανάγκης για άμεσο εξαερισμό του χώρου.
• Συστηματικότερη προσπάθεια επικοινωνίας των ωφελειών του εμβολιασμού και της ανάγκης εθελοντικής προσαρμογής στους κανόνες δημόσιας υγείας, όταν αυτό κρίνεται σκόπιμο (π.χ. να ξέρει ο κόσμος ότι εποχιακά η χρήση μασκών σε συγκεκριμένους χώρους μπορεί να συνεχίσει να χρειάζεται).
• Να συστηματικοποιηθούν τα συστήματα επιδημιολογικής επιτήρησης. Μέσω έλεγχου των λυμάτων (σε περιόδους πανδημικής ηρεμίας) και μέσω τοπικών πληθυσμιακών τεστ, όταν υπάρχει έξαρση.

Αν γίνουν αυτά, νομίζω ότι θα είμαστε πολύ καλύτερα προσαρμοσμένοι και για επόμενες επιδημιολογικές κρίσεις.

Στην Αμερική, μετά από ένα χρόνο αυστηρών περιορισμών έχουμε ήδη περίπου 20.000 θανάτους σε ηλικίες 40-49 ετών, ~6.500 θανάτους σε ηλικίες 30-39 ετών και ~2.500 θανάτους 18-29 χρονών

Είναι αρκετά διαδεδομένη η ιδέα, σε φίλους και συμπολίτες μας, ότι καλύτερα να περάσουν τον ιό, παρά να κάνουν το εμβόλιο. Φαίνεται, δηλαδή, να επιλέγουν τη φυσική μόλυνση, και νόσηση, από το να εκθέσουν τον οργανισμό τους στην παρέμβαση ενός εμβολίου. Τι θα είχατε να τους πείτε;
Βάσει όλων των διαθέσιμων στοιχείων, δεν υπάρχει κανένας λόγος να θέλει κανείς να προτιμήσει τον ιό από το να κάνει το εμβόλιο. Για τους μεγαλύτερους σε ηλικία συμπολίτες μας (π.χ. άνω των 50 ετών) η ιδέα αυτή είναι άκρως επικίνδυνη και μπορεί να αποδειχτεί μοιραία για τους ίδιους. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι εντέλει η εμβολιαστική συμμέτοχη στους >65 θα είναι υψηλή (>85%). Τι γίνεται όμως με τους νεότερους που είναι συγκριτικά λιγότερο ευάλωτοι στον ιό; Το ότι είναι περισσότερο ανθεκτικοί δεν σημαίνει ότι οι νέοι άνθρωποι δεν πεθαίνουν από τον ιό. Χαρακτηριστικά, στην Αμερική, μετά από ένα χρόνο αυστηρών περιορισμών έχουμε ήδη περίπου 20.000 θανάτους σε ηλικίες 40-49 ετών, ~6.500 θανάτους σε ηλικίες 30-39 ετών και ~2.500 θανάτους 18-29 χρονών.

Και μετά, είναι το μακροχρόνιο COVID. Ένα σημαντικό ποσοστό νέων θα ταλαιπωρηθεί μακροχρόνια μετά τη νόσηση. Δεν είναι καθόλου αμελητέο, λοιπόν, το ρίσκο νόσησης για τους νέους. Και τι γίνεται με το ρίσκο των εμβολίων, θα πει κάποιος. Πόσο μεγάλο είναι το ρίσκο των νέων από τον εμβολιασμό; Μετά από 2 δισ. (!) εμβολιασμών στον πλανήτη, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι τα εμβόλια έχουν αποδειχτεί συνολικά πολύ ασφαλή. Ως σοβαρές παρενέργειες έχουμε ήδη κάποιες αναφυλακτικές αντιδράσεις στα mRNA εμβόλια (~1:500,000) και, φυσικά, το πολυσυζητημένο αυτοάνοσο σύνδρομο VITT μετά τα εμβόλια αδενοϊών (~1:30,000 για τους νέους). Τελευταία, μελετάται και η ενδεχόμενη συσχέτιση πρόκλησης μυοκαρδίτιδας (και περικαρδίτιδας) από τα mRNA εμβόλια (η ακριβή συχνότητα είναι υπό διερεύνηση). Όπως και με κάθε ιατρική πράξη, υπάρχει κάποιο ρίσκο και με το εμβόλιο, αλλά, σε κάθε περίπτωση, είναι συνολικά εμφανώς μικρότερο από το ρίσκο φυσικής μόλυνσης.

Και τι έχετε να πείτε σε όσους αγχώνονται για πιθανές άγνωστες μακροχρόνιες συνέπειες του εμβολίου;
Θα τους έλεγα για αρχή να κοιτάξουν τα ιστορικά δεδομένα. Αυτά μας λένε ότι όλα τα παραδείγματα εμβολίων που έδειξαν μακροχρόνια συμπτώματα στο παρελθόν, είχαν δείξει σημάδια τοξικότητας στο πρώτο δίμηνο ευρείας εφαρμογής τους. Πλέον είμαστε πολλούς μήνες μετά, και τα εμβόλια γίνονται σε τόσο μεγάλη κλίμακα, που είναι στατιστικά απίθανο να χάνουμε κάτι.

Αλλά ας το δούμε και από μοριακή σκοπιά. Σε μοριακό επίπεδο το σώμα μας έχει τόσο μεγάλη πολυπλοκότητα που είναι σχεδόν αδύνατον να μπορείς να προβλέψεις ακριβώς τι επίπτωση (συνήθως παροδική) θα έχει η οποιαδήποτε παρέμβαση στον οργανισμό μας. Παρεμβάσεις γίνονται καθημερινά, π.χ. από ένα παθογόνο που μπορεί να μπαίνει μέσα μας ή από ένα φάρμακο που πήραμε. Το σώμα μας εξελικτικά έχει αποκτήσει μια εκπληκτική ικανότητα να συντηρεί αυτή τη φαινομενικά χαώδη πολυπλοκότητα σε πολύ αυστηρά ελεγχόμενα όρια (ομοιόσταση). Έρχονται λοιπόν παρεμβάσεις που εκτρέπουν το σύστημα από την αρχική του ισορροπία, αλλά αυτό βρίσκει (συνήθως) τρόπους να επανέλθει στα προηγούμενα στενά καθορισμένα του όρια. Αυτό όμως δεν γίνεται πάντα. Κάποιες παρεμβάσεις μπορεί να έχουν τέτοια ένταση που σε σπρώχνουν τόσο έξω από το προηγούμενο όριο ομοιοστατικής ισορροπίας με ένταση και τρόπο που δεν μπορείς να επανέλθεις. Κάπως έτσι μπαίνεις στο μονοπάτι των χρόνιων παθήσεων. Όσο μεγαλύτερη είναι η ένταση μιας παρέμβασης, τόσο μεγαλύτερο είναι και το ρίσκο να μας σπρώξει εκτός ισορροπίας.

Τα εμβόλια και ο ιός είναι παρεμβάσεις. Και τα δύο μπορεί να σε ταράξουν από την προηγούμενη κατάσταση. Αλλά δεν είναι καθόλου ίδιας έντασης παρεμβάσεις. Το εμβόλιο είναι μία εν πολλοίς ελεγχόμενη και πολύ πολύ μικρότερης έντασης παρέμβαση σε σχέση με τη φυσική μόλυνση, που είναι πολύ περισσότερο απρόβλεπτη και (για την τεράστια πλειοψηφία) πολύ μεγαλύτερης έντασης. Μάλιστα, για τη σχετική σύγκριση (εμβόλιο Vs φυσική νόσηση), θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν είναι δύο εντελώς διαφορετικής φύσης παρεμβάσεις. Το εμβόλιο ως μηχανισμός παρέμβασης αποτελείται από ένα πολύ πολύ μικρό υπομέρος του –ίδιου μηχανισμού– παρέμβασης της φυσικής μόλυνσης. Υπό το πρίσμα όλων των παραπάνω, όσον αφορά τις άγνωστες πιθανές μακροχρόνιες παρενέργειες, μάλλον γίνεται ξεκάθαρο ότι το εμβόλιο είναι η επιλογή μικρότερου ρίσκου (δεδομένου ότι ο ιός θα μείνει για καιρό ανάμεσά μας, το «ούτε εμβόλιο μα ούτε και ιός» δυστυχώς φαίνεται ότι δεν παίζει σαν πιθανή επιλογή).

Αναφερθήκατε στο μακροχρόνιο COVID, κάτι που αποτελεί και πεδίο μελέτης της ομάδας σας. Τι είναι ακριβώς αυτό και ποιους επηρεάζει κατά βάση;
Το σύνδρομο του μακροχρονίου COVID-19 αναφέρεται στις μακροχρόνιες παθήσεις που διαρκούν περισσότερο από ένα μήνα μετά την οξεία φάση της μόλυνσης με SARS-COV2. Ένα σημαντικό ποσοστό των νοσούντων με COVID-19 δυστυχώς συνεχίζει να ταλαιπωρείται από συμπτώματα για αρκετούς μήνες μετά την επαφή με τον ιό. Οι ασθενείς αυτοί παρουσιάζουν συχνά σημάδια παρατεταμένης εξάντλησης, έλλειψη όρεξης και πνευματικής διαύγειας αλλά και συχνές διαταραχές ψυχικής υγείας. Ταυτόχρονα είναι σε αυξημένο ρίσκο για διάφορες παθήσεις, όπως καρδιακές διαταραχές, εγκεφαλικά και αυτοάνοσες παθήσεις. Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ έντασης της αρχικής νόσου και της πιθανότητας για μακροχρόνιο COVID, αλλά δεν είναι απόλυτη (υπάρχουν αρκετοί ασθενείς με φαινομενικά ήπια οξεία φάση που όμως εκδηλώνουν μακροχρόνιο COVID). Επίσης, ενώ είναι περισσότερο κοινό στους μεγάλης ηλικίας ασθενείς (οι οποίοι νοσούν πιο βάρια) είναι κάτι που δυστυχώς αφορά και νεότερους μα και παιδιά. Στην Αγγλία, βάσει του αριθμού των αυτο-δηλωμένων υποθέσεων μακροχρόνιου COVID, βλέπουμε ότι η συχνότητά του αντιστοιχεί σε περίπου 5 στα 1.000 παιδιά ηλικίας 12-16 και περίπου 15 στους 1.000 νέους 17-24 ετών (του συνολικού πληθυσμού, όχι μόνο όσων έχουν νοσήσει). Το πραγματικό νούμερο δεν το γνωρίζουμε ακόμη, και ενδεχομένως να γίνεται και κάποια σχετική υπερεκτίμηση, αλλά σίγουρα δεν είναι καθόλου αμελητέο.

Ο μηχανισμός που το προκαλεί είναι αντικείμενο έντονης ερευνητικής μελέτης διάφορων εργαστηρίων ανά τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και το δικό μας. Η δική μας υπόθεση είναι ότι στους ασθενείς αυτούς έχει προκληθεί γενική ανοσοαπορρύθμιση που καταλήγει σε χρόνια φλεγμονή. Σε συνεργασία με τοπικές ΜΕΘ, συλλέγουμε αίμα από ασθενείς με το σύνδρομο και προσπαθούμε να βρούμε μοριακούς δείκτες ανοσοαπορρύθμισης (κατά βάση αυτο-αντισώματα). Τα πρώιμα δεδομένα μας, σε συμφωνία και με τις μελέτες άλλων εργαστηρίων, δείχνουν να επιβεβαιώνουν μια αυξημένη αυτοανοσιακή διάθεση των ασθενών αυτών. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να ταυτοποιηθούν οι ακριβείς μηχανισμοί. Πλέον επενδύονται τεράστια κονδύλια για την κατανόηση του φαινόμενου αυτού, το οποίο δεν είναι αποκλειστικότητα του συγκεκριμένου ιού. Απλά, με τον συγκεκριμένο ιό φαίνεται να είναι ακόμη εντονότερο. Υπάρχει κόσμος δίπλα μας που θα ταλαιπωρείται για καιρό και οφείλουμε να τους ακούσουμε με προσοχή. Το μακροχρόνιο COVID είναι μια κλινική πραγματικότητα και όχι κάποιο μετα-τραυματικο stress και η καλύτερη «θεραπεία» είναι η πρόληψη (εμβόλιο και τήρηση προτεινόμενων μέτρων).

Τα εμβόλια είναι το game changer που ψάχναμε. Η μεγάλη ανοιχτή πρόκληση της επόμενης φάσης παραμένει όσο το δυνατόν γρηγορότερος εμβολιασμός του υπόλοιπου πλανήτη.

Πιστεύετε ότι η πανδημία θα αλλάξει συνολικά το πώς αντιμετωπίζουμε τη συμβίωσή μας με τους ιούς;
Η ανοιχτή συμβίωσή μας με όλους τους ιούς γενικότερα έχει τεράστιο κόστος σε υγεία (λοιμώξεις, καρκίνοι, νευροεκφυλιστικά, αυτοάνοσα) και οικονομία (κάτι δις μας κοστίζουν κάθε χρόνο στην Ελλάδα). Ακόμη και προ-πανδημίας, συνολικά οι άμεσοι (από λοίμωξη) και έμμεσοι θάνατοι από ιούς (καρκίνοι, αυτοάνοσα κ.λπ.) στη χώρα μας πρέπει σίγουρα να ξεπερνάνε τις πολλές δεκάδες ημερησίως. Χώρια οι μακροχρόνιες παθήσεις, οι χαμένες ώρες δουλειάς και η ταλαιπωρία του να ζεις σε ένα περιβάλλον ανοιχτό σε ιούς. Για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι έως και το 20 τοις εκατό των καρκίνων και ένα σημαντικό μέρος των αυτοάνοσων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της σκλήρυνσης κατά πλάκας και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, πιστεύεται ότι έχουν ιογενείς παράγοντες πρόκλησης.

Η επιστήμη έχει (και σύντομα θα έχει ακόμη περισσότερο) τα εργαλεία να καθαρίσουμε σε μεγάλο βαθμό από τους ιούς (πολυδύναμα εμβόλια, ενισχυμένα φίλτρα εξαερισμού, πληθυσμιακά τεστ, tracking technologies κτλ). Το φυσικό μας anti-virus (αμυντικό σύστημα) φαίνεται ότι μας καλύπτει μέχρι ενός σημείου, αλλά καθώς τα όρια ηλικίας σπρώχνονται προς τα πάνω ολοένα και μεγαλύτερο μέρος των κοινωνιών μας θα είναι ευάλωτο στις ορέξεις των (διαρκώς εξελισσόμενων) ίων. Θα πρέπει να τρέξουμε ένα ισχυρό καινούριο ανανεωμένο anti-virus.

Προς αυτό τον σκοπό, όσο υποσχόμενα και να είναι τα νέα επιστημονικά/τεχνολογικά εργαλεία, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρξει πρώτα μαζική αναγνώριση του προβλήματος και ένθερμη μαζική διάθεση για την καταπολέμησή του. Τα δωρεάν burgers και οι λοταρίες (που δοκιμάζονται σαν εφήμερα κίνητρα εμβολιασμού στην Αμερική) δεν μπορούν να σε πάνε μακριά. Χρειαζόμαστε ένα ολιστικά νέο σχεδιασμό παιδείας σχετικά με το αυξανόμενο κόστος της ανοιχτής συμβίωσης με παθογόνους οργανισμούς και της άξιας των εργαλείων δημόσιας υγείας.

Δηλαδή, να επενδύσουμε στην εγγραματοσύνη της Υγείας.
Ακριβώς!

Ευχαριστώ πολύ, για αυτή τη συζήτηση…
Εγώ ευχαριστώ! Να κλείσουμε με κάτι αισιόδοξο. Οι πιο δύσκολες στροφές του πανδημικού μαραθωνίου για τη χώρα μας (και τη ∆ύση συνολικά) είναι πίσω μας. Πλέον έχουμε τα εργαλείο, την γνώση και την εμπειρία που μας βγάζουν από αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Τα εμβόλια είναι το game changer που ψάχναμε. Η μεγάλη ανοιχτή πρόκληση της επόμενης φάσης παραμένει όσο το δυνατόν γρηγορότερος εμβολιασμός του υπόλοιπου πλανήτη.