Πηγή άγχους για όλη την οικογένεια οι πανελλήνιες εξετάσεις

Όλη την οικογένεια καταλαμβάνει συνήθως το άγχος των πανελλήνιων εξετάσεων. Από τα παιδιά μεταβιβάζεται στους γονείς και το αντίστροφο. Ποιοι είναι πιο αγχωμένοι, όμως, οι γονείς ή τα παιδιά; «Γνωρίζουμε ότι οι μετρήσεις άγχους δείχνουν πως οι έφηβοι είναι διπλάσια αγχωμένοι από τους ενήλικες»,  επισημαίνει ο Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντής και επόπτης επιστημονικού προσωπικού στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (psychikifrontida.gr) και συμπληρώνει: «Άρα, όπου εντοπίζουμε αγχώδη γονέα, πρέπει να ξέρουμε ότι το παιδί του βρίσκεται πιθανόν σε διπλάσια ποσοστά άγχους σε σχέση με τον γονέα του. Κι ας μην του “φαίνεται”».

Πράγματι, το παιδί δεν το δείχνει, καθώς δεν είναι ακόμη εκπαιδευμένο από τη ζωή να εξωτερικεύει το άγχος του, τονίζει ο ειδικός: «Εάν λοιπόν, ο υποψήφιος των πανελληνίων εξετάσεων στον γονέα φαίνεται ήρεμος έως και αδιάφορος, τότε ο γονέας είναι πιθανότερο να εκτιμά λάθος το επίπεδο άγχους του παιδιού του και να το αδικεί». Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι -κατά κανόνα- η πρώτη επαφή στη ζωή των περισσότερων παιδιών με ένα ζήτημα μεγάλου άγχους. Ένα άλλο στοιχείο που μας δείχνει η στατιστική των μετρήσεων σε όσους έχουν πάθει μία σοβαρή διαταραχή άγχους είναι, αναφέρει ο κ. Παπαγεωργίου, ότι «οι περισσότεροι από τους μισούς (συγκεκριμένα, το 62%) θα την ξαναπάθουν στη ζωή τους. Κι είναι επίσης ωφέλιμο να γνωρίζουμε πως το ακραίο άγχος, ως η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, συχνά δεν έρχεται μόνη της: Τα τρία τέταρτα (3/4) των όσων έχουν διαγνωστεί με άγχος έχουν επίσης τα κριτήρια για να διαγνωστούν και με κάτι άλλο (φοβίες, κατάθλιψη κλπ)».

Άγχος εξετάσεων: Ποια είναι τα συμπτώματα;

Αν είστε σε θέση να αναγνωρίζετε τα συμπτώματα του άγχους στο παιδί σας, θα μπορούσατε ενδεχομένως να το βοηθήσετε πιο αποτελεσματικά στη διαχείρισή τους. Αυτό είναι απαραίτητο, καθώς εάν το άγχος γίνει ανεξέλεγκτο, μπορεί να οδηγήσει τελικά σε κάποια ενδεχομένως σοβαρά προβλήματα υγείας.

Κοινές επιπτώσεις του στρες είναι: ο πονοκέφαλος, η μυϊκή ένταση ή πόνος («πιάσιμο» μυών), ο πόνος στο στήθος, η κούραση, οι στομαχικές διαταραχές, τα προβλήματα ύπνου. Το άγχος μειώνει τη λειτουργικότητα του παιδιού, κι αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στην επίδοσή του. Ο κ. Παπαγεωργίου συμπληρώνει: «Το στρες επιδρά άμεσα στον τρόπο που το παιδί διαχειρίζεται την πρόκληση των εξετάσεων. Μειώνει τη λειτουργικότητά του και την απόδοσή του στη μελέτη, αλλά και επιδρά και στο πως συμπεριφέρεται, πως ανταποκρίνεται σε απαιτήσεις και πως θα αποδώσει στις εξετάσεις». Οι γονείς μπορούν να κατανοήσουν περισσότερο το άγχος του παιδιού τους εάν θυμηθούν την αντίστοιχη δική τους εμπειρία, ως υποψήφιοι των πανελληνίων εξετάσεων.

Πανελλήνιες εξετάσεις: Εποχή «ορόσημο» με αναμνήσεις που δεν διαγράφονται

Καλό είναι οι γονείς να ανακαλέσουν τις δικές τους «πικρές» αναμνήσεις από τη δική τους περίοδο των εξετάσεων, σημειώνει ο κ. Παπαγεωργίου: «Θα σας το αποδείξω με μία απλή αναφορά: Πολλοί γονείς μπορεί να μη θυμούνται ιδιαίτερα το πώς ακριβώς τελείωσε η Α' Λυκείου ή η Β' Λυκείου. Όμως όλοι θυμούνται καλά το πώς τελείωσε η Γ' Λυκείου και μαζί της όλη η σχολική ζωή. Ας φροντίσουμε λοιπόν το τέλος του σχολείου να είναι μία όχι τραυματική ανάμνηση. Ειδάλλως, φανταστείτε το παιδί να φύγει από το σπίτι και να είναι δυσαρεστημένο, με την αντιμετώπιση που του προσφέρατε στο τέλος».

Οι παλινδρομήσεις του γονέα σε «παιδιαρίσματα, πείσματα και υστερίες» μπορεί να κάνουν μεγάλο κακό στο παιδί. Ενώ ακόμη και το αρνητικό αποτέλεσμα που μπορεί να φέρει το παιδί στις εξετάσεις, ο γονέας θα πρέπει να το αντιμετωπίσει ώριμα και με ψυχραιμία, τονίζει ο ειδικός: «Σημειώστε έναν σημαντικό λόγο για τον οποίον συμφέρει στους γονείς να προετοιμαστούν από πριν για τυχόν κακή απόδοση σε εξετάσεις: Υπάρχουν θεωρίες και έρευνες σημαντικές που δείχνουν ότι αυτοί που κάνουν απολογισμό αμέσως μετά από ένα κρίσιμο συμβάν έχουν στο μέλλον χειρότερη έκβαση και στην ψυχική τους διάθεση (αυτό που λέμε στην “ψυχολογία τους”), αλλά και μακροπρόθεσμα, με πιθανή επανάληψη του αρνητικού συμβάντος δηλαδή αποτυχία και πάλι σε πιθανές μελλοντικές εξετάσεις. Οι μελέτες δείχνουν πως, αμέσως μετά από μία “καταστροφή” ή μία κακή απόδοση “σε κάτι”, οι άνθρωποι θα πετύχουν καλύτερη πορεία στο μέλλον, όταν στηριχθούν άμεσα από μέλη της ίδιας της οικογένειας τους.

Καταλήγω σε μία πολύ πολύ σοβαρή κουβέντα: Ετοιμαστείτε από πριν, να μην κάνετε απολογισμό μετά τις εξετάσεις, να μην αποδώσετε ευθύνες αλλά να στηρίξετε το παιδί σας.  Και όχι μόνον αυτό, αλλά να κάνετε γνωστό στο παιδί σας πριν από τις εξετάσεις πως ό,τι κι αν συμβεί, θα το στηρίξετε. Τότε θα έχετε αυξήσει πάρα πολύ τις πιθανότητες να τα πάει καλύτερα», τονίζει ο κ. Παπαγεωργίου.

Άγχος εξετάσεων: Πώς θα βοηθήσετε τα παιδιά σας;

Ο Χρυσός Κανόνας των εξετάσεων είναι «να μη δίνετε συμβουλές», λέει ο ειδικός: «Οι συμβουλές προς τον αγχωμένο υποψήφιο έχουν παρόμοια επίδραση με αυτή που έχουν τα ... σεμινάρια κολύμβησης σε κάποιον που πνίγεται», εξηγεί ο κ. Παπαγεωργίου και  συμπληρώνει ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή από την πλευρά του γονέα, καθώς η στάση του απέναντι στο παιδί του κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, συχνά καθορίζει και το μέλλον της μεταξύ τους σχέσης: «Εξετάσεις δεν δίνουν μόνο τα παιδιά, δίνουν και οι γονείς. Και δεν εννοώ βέβαια την αντοχή τους στην πίεση που περνούν κι εκείνοι στο σπίτι όλο τον καιρό της προετοιμασίας και την αγωνία των ημερών των εξετάσεων. Αλλά κυρίως την τελική εντύπωση που θα αφήσουν με τη στάση τους οι ίδιοι στις ψυχές των παιδιών τους. Και αυτές οι “εξετάσεις” των γονιών είναι πολύ πιο σκληρές και με πολύ πιο μόνιμο αποτέλεσμα στην ψυχή από ότι οι πανελλήνιες».

Συνεπώς, για να βοηθήσουμε, οφείλουμε να κατευθυνθούμε στο ψυχικό κίνητρο που δημιουργεί το Άγχος, κι όχι στη συμβατική του αντιμετώπιση με συμβουλές, λέει ο Διευθυντής της Ψυχικής Φροντίδας. Τι σημαίνει αυτό; «Σημαίνει πως όταν πλησιάζουν εξετάσεις δεν πρέπει να μαλώνουμε το παιδί, π.χ. μη βγεις, μην ξενυχτίσεις, μην αργήσεις να κοιμηθείς, μη χαλαρώνεις, μην είσαι στο κινητό κλπ. Αυτές οι νουθεσίες έχουν συνήθως αντίθετα αποτελέσματα».

Οι τρεις άξονες της συμπαράστασης προς το παιδί

Οι τρεις άξονες στους οποίους θα πρέπει να επικεντρωθεί ο γονιός για να βοηθήσει το παιδί του, σύμφωνα με τον κ. Παπαγεωργίου, είναι:

1) Βοηθήστε το παιδί να βρει και να βάλει τη χαρά στη ζωή του, ειδικά αυτές τις δύσκολες μέρες. Η χαρά, ως αίσθημα, είναι το αντίδοτο ενάντια στο αίσθημα άγχους. Μία βόλτα, λίγη ώρα παιχνίδι, κάποιοι φίλοι, λίγα αστεία, θα βοηθήσουν στη μείωση του άγχους πολύ περισσότερο από το λιβάνισμα συμβουλών από τον επίσης αγχωμένο γονέα.

2) Δώστε του μια προοπτική της ζωής του πέρα από τις εξετάσεις, ώστε το άγχος να αποκτήσει την παροδικότητα που του αξίζει και μέσα από αυτή, να μειωθεί. Η αντίθετη αντιμετώπιση από τον γονέα, για παράδειγμα η προσέγγιση «τώρα έχεις εξετάσεις, προσηλώσου και μετά βλέπουμε», είναι λάθος επιλογή, διότι περιορίζει τον χρονικό ορίζοντα κι αυτό αγχώνει το παιδί, δεν το διευκολύνει. Κάντε σχέδια, προγραμματίστε τις εβδομάδες μετά, το παιδί θα προσηλωθεί καλύτερα εάν γνωρίζει πως το καλοκαίρι θα ‘ρθει και πως η ζωή θα συνεχιστεί, όπως και να 'χει. Εάν όλος ο κόσμος του γίνει “εξετάσεις”, τότε οι πιθανότητες να «μπλοκάρει» αυξάνονται.

3) Αν ο γονέας δεν μπορεί να ακολουθήσει καμία από τις παραπάνω συμβουλές, είναι προτιμότερο να μην κάνει τίποτα. Είναι πολύ καλύτερα να αφήσει το παιδί μόνο του να δώσει τον αγώνα του. Σε αυτή την περίπτωση, η επιλογή του «τίποτε» είναι καλύτερη από την επιλογή της λάθος αντιμετώπισης.

Και κάτι ακόμη...

Ο γονιός που αγχώνεται τόσο πολύ για το μέλλον του παιδιού του, δεν κάνει καλό ούτε στο παιδί ούτε στον εαυτό του, αναφέρει ο Διευθυντής της Ψυχικής Φροντίδας: «Χαλαρώστε! Αυτό που πρέπει να γίνει, είναι να μάθετε να βιώνετε αλλά και να αντέχετε την ανασφάλεια, τον φόβο, την αμφιθυμία και την ασάφεια. Χαλαρώστε! Το να έχει τη δύναμη ο άνθρωπος να αλλάζει κατεύθυνση ζωής όταν βιώνει μία απώλεια, είναι ταυτόσημο με το να διδάσκουμε εν τέλει το παιδί μας να προχωράει τη ζωή του μέσα από τις αντιξοότητες».