Το Συναισθηματικό Φαγητό και γιατί τσακίζεις τα πάντα όταν έχεις στρες

Ένα διάστημα που ήμουν θυμωμένη αλλά έκανα υπομονή, δηλαδή «κατάπινα το θυμό μου», έτρωγα συνέχεια τσιπς, νάτσος, φρυγανιές, μπισκότα και γενικά πράγματα που κάνουν χράτσα-χράτσα όταν τα μασάς. Οτιδήποτε κάνει θόρυβο μασώμενο, στην ομοιοπαθητική σχετίζεται με θυμό – στο ερωτηματολόγιο που απαντάς ως ασθενής, σε ρωτάει ο γιατρός τι σου αρέσει να τρως. Ήξερα για τα «τρόφιμα άνεσης», που πολύ καλύτερα στέκουν ως «comfort food», γιατί ναι μεν «comfort» είναι η άνεση, από την άλλη τα «τρόφιμα άνεσης» παραπέμπουν κατευθείαν σε ξεχειλωμένη φόρμα, πρώην γυμναστικής, νυν του σαλονιού…και ίσως αυτά να είναι τα τρόφιμα άνεσης: πράγματα που τρώμε όταν θέλουμε να αισθανθούμε άνετα με την ευρύτερη έννοια.

Η επιθυμία για άσπρες σάλτσες, ζυμαρικά, λιπαρά και γλυκά έχει να κάνει με την ανάγκη μας για αγάπη και τρυφερότητα όπως τα κρατσανιστά έχουν να κάνουν με το θυμό. Όταν μας κόβεται η όρεξη λόγω στρες, πάλι είμαστε στο ίδιο θέμα, φαγητό και συναίσθημα: οι άνθρωποι λέει που δεν μπορούν να φάνε όταν έχουν στρες, κατά κανόνα έχουν γεννηθεί με χαμηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης από τους άλλους ανθρώπους, αυτούς που τρώνε όταν έχουν στρες. Στα άτομα με την χαμηλότερη ντοπαμίνη, το φαγητό δεν φέρνει ευφορία ούτε άνεση ούτε τίποτα, έχουν ένα κόμπο στο στομάχι που δε φεύγει αν δεν μειωθεί το στρες. Όλα αυτά τα διαβάζω σε ένα σωρό κείμενα για Φαγητό και Συναίσθημα, σε αμερικάνικα και εγγλέζικα σάιτ που ξεφυτρώνουν το ένα μετά το άλλο σα μανιτάρια στην οθόνη μου – ατελείωτες σελίδες, έρευνες και μελέτες έχουνε γίνει για το πώς, πότε, γιατί και τι τρώμε. Στον Πρώτο Κόσμο, γιατί στον υπόλοιπο (κόσμο) οι άνθρωποι αγωνίζονται για ένα κομμάτι ψωμί οπότε δεν δίνουν δεκάρα για το Συναισθηματικό Φαγητό ή αλλιώς Emotional Eating.

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην ανάγκη για φαγητό που οφείλεται στην φυσική, σωματική πείνα, και στην ανάγκη για φαγητό από συναισθηματικούς λόγους. Έχω μπερδέψει τα σάιτ σίγουρα, αλλά σε ένα που μου φάνηκε το πιο τσίλικο βρήκα κάτι ερωτήσεις για το πώς καταλαβαίνεις αν τρως από πείνα ή από συναισθηματική ανάγκη:

-τρως όταν έχεις στρες, για να ηρεμήσεις ή για να αποφύγεις τον πόνο;

-τρως ενώ δεν πεινάς;

-τρως για να αισθανθείς καλύτερα;

-ανταμείβεις τον εαυτό σου με κάποιο τρόφιμο ή σνακ;

-το φαγητό σε κάνει να αισθάνεσαι ασφαλής;

-αισθάνεσαι ότι χάνεις τον έλεγχο όταν έχεις μπροστά σου τρόφιμο ή σνακ που σου αρέσει;

Μου φαίνονται απλοϊκές οι ερωτήσεις, και σίγουρα όλοι ξέρουμε πότε τρώμε επειδή λυσσάξαμε στην πείνα και πότε τρώμε επειδή βαριόμαστε, λυπόμαστε, αγωνιούμε ή υποφέρουμε από μοναξιά. Γενικά η ξαφνική ανάγκη για κάτι συγκεκριμένο, πχ για γλυκό, για σοκολάτα, για αλμυρό ή πικάντικο, για ψάρι, παγωτό, τηγανιτό ή κρέμα, η σχεδόν αυτόματη επιθυμία που μεταφράζεται σε ανάγκη και λέγεται craving, είναι Συναισθηματική και όχι σωματική. Όταν την αισθάνεσαι, πριν ορμήσεις στο περίπτερο να πάρεις φουντούνια, πρέπει λέει να σταματήσεις για λίγο και να σκεφτείς για ποιο λόγο γεννήθηκε μέσα σου η επιθυμία για το συγκεκριμένο τρόφιμο.

Αυτός που τα λέει όλα αυτά είναι ο μέσος διαιτολόγος, διατροφολόγος και ψυχολόγος – αλλά κι εμείς το κοινό τα ξέρουμε, μέσες άκρες. Ψιλο-ξέρουμε πότε τρώμε αηδίες, δεν είμαστε τόσο μακριά από το σώμα ή από το μυαλό μας ώστε να μην καταλαβαίνουμε τι μας γίνεται όσον αφορά το φαγητό… Όταν στρεσαριζόμαστε, εκκρίνονται διάφορες ορμόνες στο σύστημά μας, με κυριότερη την κορτιζόλη, την ορμόνη «το βάζω στα πόδια ή ορμάω στη μάχη». Οι πρόγονοί μας κοιμόντουσαν και ξυπνούσαν με αυτή την ορμόνη για μπαϊράκι, επειδή τους βοηθούσε να μένουν ζωντανοί όταν έσκαγε απροειδοποίητα ένα μαμούθ ή μια προϊστορική τίγρη με χαυλιόδοντες: όσοι είχαν γεννηθεί με χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης, παγώνανε μπροστά στο θηρίο, που είτε τους έτρωγε είτε τους προσπερνούσε θεωρώντας ότι είναι ψόφιοι. Οι άλλοι, με την κανονική ντοπαμίνη, αντιδρούσαν φυσιολογικά και το έβαζαν στα πόδια, ή αρπάζανε ένα ρόπαλο και ορμούσαν στον εχθρό.

Είμαι από τους ψόφιους, με τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης, σα να έχω πέσει στη μαρμίτα. Σε φάσεις έντονου στρες, σε καυγάδες, συγκρούσεις, ταραχές, όταν έχω  αγωνία, όταν είμαι στριμωγμένη  ή ανήσυχη, «κλείνει το στομάχι μου» και δεν κατεβαίνει μπουκιά, πρέπει να περάσουν όλα για να μπορέσω να φάω. Έχω φίλες που τρώνε οκτώ σοκολάτες αφηρημένες, ενώ είναι σε τρελό στρες, και άλλες που φτιάχνουν σύνθετα φαγητά επίσης με τρελό στρες. Όλες μας, συνδέουμε το φαγητό με το συναίσθημα είτε από την καλή είτε από την ανάποδη.

Είτε τρώμε είτε δεν τρώμε, είναι επειδή νοιώθουμε «κάπως».

Αλλά ευτυχώς αρκετές φορές είναι και επειδή πεινάμε…