Η ιστορία των αναψυκτικών πριν από τη βιομηχανική τους ανάπτυξη τον 20ό αιώνα, δεν είναι παρά η ιστορία της ανάγκης του ανθρώπου να ανακουφιστεί από τη ζέστη παρασκευάζοντας δροσιστικά ροφήματα. Η αρχή έγινε στη ρωμαϊκή εποχή και συνεχίστηκε στους βυζαντινούς χρόνους.
Στους νεότερους χρόνους, τα σερμπέτια, τα ρασόλια, τα χειροποίητα σιρόπια που φτιάχνονταν από αρωματικά φυτά, από μούστο, χυμούς εσπεριδοειδών, είτε από σαχαρωμένα φρούτα –όπως το γλυκό βύσσινο– ήταν το όπλο των νοικοκυρών ανακατεύοντάς τα με το νερό, για να δροσίσουν την οικογένεια και να φιλέψουν τους επισκέπτες. Τομή στη γεύση των ροφημάτων αυτών ήταν η ανάμειξη των χυμών και των σερμπετιών με σόδα, η οποία δημιούργησε και τη σύγχρονη γεύση των αναψυκτικών.
Όταν αναφερόμαστε σε κάτι δροσιστικό στα μέσα του 19ου αιώνα, μιλάμε φυσικά για το νερό που ακόμα και τότε υπήρχαν διαχωρισμοί ως προς την ποιότητα, με δημοφιλέστερο εκείνο του Αμαρουσίου που μοιραζόταν με στάμνες σε όλη την Αττική, αποτελώντας έτσι το μεγάλο εξαγώγιμο προϊόν της περιοχής. Για αυτούς που αποζητούσαν κάτι περισσότερο παγωμένο, μοναδική λύση αποτελούσε το φυσικό… παγοποιείο της Πάρνηθας ή των κατά τόπους βουνών, στις βαθιές χαράδρες των οποίων παρέμενε πετρωμένο το χειμωνιάτικο χιόνι, μέχρι να μεταφερθεί, διπλωμένο σε άχυρα, με γαϊδουράκια μέσα σε κοφίνια, στις αστικές περιοχές.
Τα πρώτα αναψυκτικά λοιπόν ήταν σπιτικοί φρουτοχυμοί ανακατεμένοι με νερό και ζάχαρη, οι οποίοι μοιράζονταν από πλανόδιους πωλητές που φορώντας λευκές ποδιές κρατούσαν κανάτες και ποτήρια και πρόσφεραν κυρίως λεμονάδες. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα εμφανίζονται οι πρώτες μικρές μονάδες παραγωγής αναψυκτικών, που με χειροκίνητες μηχανές παράγουν το αναψυκτικό και το διανέμουν με γαϊδουράκια ή κάρα.
Φυσικά η πρώτη ύλη προέρχονταν από το πλεόνασμα της σοδειάς φρούτων κάθε χρονιάς. Στα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίζεται το ανθρακούχο νερό, ενώ ανακαλύπτονται οι πηγές των περιοχών της Ελλάδας. Στις αρχές του 20ού αιώνα τα αναψυκτικά μπαίνουν σε γυάλινη φιάλη με πώμα τη γυάλινη μπίλια (1924).
Είναι η εποχή όπου η διαφήμιση κάνει τα πρώτα της βήματα και εμφανίζει τα αναψυκτικά να έχουν φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες: «Περιέχει άφθονο οπωροζάκχαρο που απορροφάται απ’ ευθείας από το αίμα χωρίς να χρειαστεί να χωνευτεί», «Μηλικό κάλι που αποτοξινώνει τον οργανισμό», «Απαραίτητες βιταμίνες» σε συνδυασμό δε με τα νερά πηγών, τα ιαματικά ύδατα «δύναται να συστηθούν επί ψαμμιάσεων, λιθιάσεων, ρευματισμών, δυσπεψίας χρονίας, δυσκοιλιότητος, αιμορροϊδικών διαταράξεων ως και χρονίων κατάρρων της κύστεως και της μήτρας». Μαγικές ιδιότητες δηλαδή!
Στη δεκαετία του 1950 εμφανίζονται οι πρώτες παστεριωμένες πορτοκαλάδες χωρίς χημικά συντηρητικά, με την κόκκινη ετικέτα να παραπέμπει «χωρίς ανθρακικό» και την μπλε «με ανθρακικό». Τα μπουκάλια είχαν μεταλλικά καπάκια, τα οποία επιστρέφονταν, έναντι αμοιβής, ενώ τα ηλεκτρικά ψυγεία εξασφάλιζαν τη δροσερή τους παρουσία.
Τη δεκαετία του ’50 υπήρχε ένα σε κάθε πόλη. Μικρά εργαστήρια που έφτιαχναν γκαζόζες και τις πουλούσαν σε σταθμούς τρένων, ταβέρνες, αναψυκτήρια, θερινά σινεμά. Τα παιδιά, από την άλλη, έκαναν συλλογή τα μεταλλικά καπάκια, η παίζανε μ’ αυτά αμάδες! Περισσότερα.
Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Πλάκας είναι οι πολυάριθμες ταβέρνες της, με μερικές εξ’ αυτών να κουβαλάνε στην πλάτη τους πολλά χρόνια ιστορίας
16°
