Με αφορμή ένα κομμάτι στο Youtube μερικές σκέψεις για το χρόνο που περνάμε όσο μένουμε σπίτι
Χθες τα ξημερώματα, μόλις τελείωσε η μετάδοση της ταινίας Contagion στην τηλεόραση,
γύρω στις 2:30 το πρωί, έπαιξε ένα βιντεάκι το οποίο θα βρείτε στο YouTube. Ένας Ιταλός
έγραψε ένα γράμμα στην ανθρωπότητα, το ηχογράφησε και το μοιράστηκε μαζί μας. Δεν
το έγραψε όμως ως ο εαυτός του. Μπήκε στη θέση του ιού Covid-19, που όλοι, όπως είπε,
απλά ονομάζουμε Κωροναϊό, και έδωσε κυριολεκτικά φωνή στην πλέον 1 η μάστιγα του 21 ου
αιώνα. Στον 3 ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Έναν πόλεμο που δεν αντιμετωπίζεται με μπαρούτι,
σφαίρες, πολυβόλα ή ελεύθερους σκοπευτές. Από την άλλη όμως, ούτε με διπλωματία.
Όντας λοιπόν άχρηστες αυτές οι δύο μέθοδοι, οι μοναδικές ίσως που γνωρίζαμε ως τώρα
σαν είδος, για να καταπολεμήσουμε αυτόν τον αόρατο αλλά πανταχού παρόν ιό, η
ανθρωπότητα, και συνεπώς το σύστημά της, «γονάτισε».
Ναι, δεν είναι η πρώτη φορά που αντιμετωπίζουμε μια πανδημία. Η συγκεκριμένη όμως
πρόβαλλε και έκανε ωμά κατανοητό για πρώτη φορά αυτό που τόσα χρόνια ίσως ελαφρά
τη καρδία ονομάζαμε παγκοσμιοποίηση. Στο βίντεο ο ιός αναφέρει το πόσο γρήγορα και
ανεπαίσθητα εξαπλώθηκε πριν καν καταλάβουμε τι συμβαίνει. Πριν τον πάρουμε στα
σοβαρά. Πριν αντιληφθούμε την πραγματική έκταση της απειλής του. Εν μέρει απολογείται
για το σκληρό, πολύ σκληρό, μάθημα το οποίο αποφάσισε να μας μάθει, και για όλο αυτό
στο οποίο μας υποβάλλει. Ωστόσο, ισχυρίζεται, κουράστηκε.
Κουράστηκε να μας βλέπει να χαραμίζουμε και να πετάμε τη ζωή μας. Να τη ζούμε
μηχανικά, στον αυτόματο. Να σπαταλάμε χρόνο και ενέργεια σε πράγματα χωρίς αξία.
Κουράστηκε από τη ρηχότητά μας, τον μισανθρωπισμό μας, την ευκολία με την οποία
πουλάμε την ψυχή μας και τους συνανθρώπους μας για το συμφέρον ή τον εγωισμό μας.
Κουράστηκε από την έλλειψη επικοινωνίας και από το γεγονός ότι το μόνο στο οποίο
έχουμε αριστεύσει είναι να γκρινιάζουμε χωρίς να κάνουμε τίποτα για να βελτιώσουμε τη
ζωή μας.
Είναι «τυφλός», μας λέει, και δίκαιος στο ότι όταν εισέβαλλε δεν έκανε φυλετικές, ταξικές
ή κοινωνικές διακρίσεις. Ένα ακόμα μάθημα. Ήρθε να μας πει ότι πρέπει επιτέλους να
αλλάξουμε ρότα, συνήθειες, τη ζωή μας την ίδια. Κυρίως όμως να αλλάξουμε αντίληψη,
νοοτροπία και σκεπτικό. Το μήνυμα είναι απλό: να τονίσει τα όρια της κοινωνίας στην
οποία ζούμε ώστε να μπορέσουμε να τα εξαλείψουμε, και ότι το μοναδικό πράγμα στο
οποίο πρέπει να ταχθούμε είναι η ζωή μας, και αυτή των παιδιών μας.
Το χθες λοιπόν ήταν μια ζωή που βιωνόταν από κεκτημένη ταχύτητα και όχι από μια
συνειδητή επιλογή. Το σήμερα είναι μια προσωρινή (αλλά φαινομενικά αέναη) παύση μέσα στην οποία μας επιτρέπεται να πραγματοποιήσουμε, για πρώτη φορά υπό αυτές τις
συνθήκες, μια υπαρξιακή περισυλλογή, τόσο για το χθες όσο και για το αύριο. Το αύριο,
όμως; Το αύριο τι μορφή παίρνει μέσα σε τόση αβεβαιότητα, φόβο, ανησυχία,
καταστροφολογία και πεσιμισμό;
Το αύριο είναι τόσο ένα προϊόν, προς επεξεργασία και υλοποίηση, ατομικό όσο και
συλλογικό. Ναι, μπράβο. Πολύ όμορφα λόγια. Συγκινητικά. Στο δια ταύτα όμως, τι γίνεται;
Αλλάζουν οι άνθρωποι, οι κοινωνίες, τα κράτη, ο κόσμος, το ίδιο μας το είδος; Ένα τόσο
δημιουργικό, θαυμαστό και ταυτόχρονα αυτοκαταστροφικό είδος; Εάν αρκεστούμε μονάχα
στην περισυλλογή και την φιλοσοφία, ή στην άκρως ρεαλιστική και πραγματιστική
προσέγγιση της συνθήκης αυτής, όχι. Δεν αλλάζει τίποτα. Δεν θα αλλάξει τίποτα.
Θα περιμένουμε να βγούμε από αυτό, όποτε, και μετά θα γίνουν κάποιες στρατηγικές
διορθωτικές κινήσεις. Θα λάβουμε όλοι μέρος συλλογικά σε ένα κοινωνιολογικό τουρνουά
σκάκι: κάποιοι θα είναι τα πιόνια, και κάποιοι οι στρατηγοί, ο βασιλιάς στο τέλος θα
«πέσει», η βασίλισσα θα γίνει λάφυρο, τα αλογάκια θα κάνουν πλιάτσικο και θα κρυφτούν
μέσα σε πύργους, και μετά θα έρθει η «σκούπα» να μαζέψει τα συντρίμμια της μάστιγας,
του αόρατου αυτού πολέμου. Και μετά; Μετά θα ξανατοποθετηθούμε όλοι στη θέση μας
εκ νέου. Κάποιοι θα πέσουν, άλλοι θα ανέβουν, και κάποιοι θα αλλάξουν χρώμα και θα
ξεκινήσουν πρώτοι την καινούργια παρτίδα έχοντας προβάδισμα.
Erase and rewind, που είχαν πει και οι Cardigans. Και εντάξει, το erase, πες, έγινε. Το
rewind; Στο τέλος του βίντεο, ο Covid-19 μας λέει να μην ξαναπάρουμε τίποτα ως
δεδομένο: από ένα απλό άγγιγμα, μια αγκαλιά, μία βόλτα στη φύση, έναν εορτασμό για
ένα χαρμόσυνο γεγονός, έως και τη ζωή μας την ίδια. Το θέμα όμως δεν είναι τι θα
κάνουμε με το βγούμε έξω, με το που γίνει άρση της απαγόρευσης κυκλοφορίας και με το
που παύσει να υπάρχει απειλή για τη ζωή μας και τους αγαπημένους μας ανθρώπους. Όλοι
μαζί θα γιορτάσουμε, θα πιούμε και θα ξεχυθούμε στους δρόμους όπως ποτέ άλλοτε.
Όταν η «πληγή» όμως κλείσει; Όταν η χειραψία, τα σταυρωτά φιλιά και ο συνωστισμός στα
μέσα πάψει να είναι αμήχανη κίνηση και ξαναγίνει «νορμάλ» με το πέρασμα του χρόνου;
Όταν όλο αυτό ξεχαστεί στη συλλογική προσπάθεια αντιμετώπισής του; Τότε θα γίνει
rewind. Και αυτό ακριβώς είναι που ο Covid-19 μας παρακαλεί να προσέξουμε. Όταν έρθει
εκείνη η ώρα, να μην κάνουμε rewind αλλά να πάμε μπροστά. Να πατήσουμε το forward.
Να σπάσουμε την σκακιέρα και να κρατήσουμε τόσο τη φιλοσοφία όσο και τον ρεαλισμό
ανάμεσα στα οποία αμφιταλαντευτήκαμε κατά τη διάρκεια αυτού του αέναου σήμερα.
Πώς όμως πατάμε το Forward;
Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για να πάμε μπροστά είναι να επαναπροσδιορίσουμε τις
αξίες μας με σοβαρό και ώριμο πια τρόπο. Και οφείλουμε να το κάνουμε τόσο με σεβασμό,
προς εμάς τους ίδιους και αυτούς δίπλα μας (γνωστούς και αγνώστους), όσο και με
ταπεινότητα. Για να γίνει αυτό όμως ουσιαστικά, ο υπογράφον θεωρεί ότι οι δύο πιο
αξιοσημείωτοι παρανομαστές είναι η παράταση του χρόνου και η εκτίμηση των στιγμών,
όπως επίσης και η άρση και εξάλειψη του εγωισμού.
Η παραπάνω αναφορά στη σκακιέρα δεν ήταν τυχαία. Η σκακιέρα αυτή δεν υφίσταται
μόνο σε παγκόσμιο ή εθνικό επίπεδο, αλλά και σε ατομικό. Σε μεγάλο βαθμό οι επιλογές
και οι πράξεις μας υπήρξαν έως πρότινος προϊόντα στρατηγικής και όχι πραγματικής
επιθυμίας, ακόμα και για το απλό «ποιος θα στείλει σε ποιον πρώτος μήνυμα», μην τυχόν
ρίξουμε τα μούτρα μας και εκφράσουμε ενδιαφέρον πρώτοι, μην φανούμε ευάλωτοι,
δειλοί, ή υπέρμετρα συναισθηματικοί. Προφυλάσσαμε τον εγωισμό μας περισσότερο από
τις ανάγκες μας, τα θέλω μας, και τις επιθυμίες μας. Βάζαμε την τεχνητή πλαστική
πρόσοψη αυτού που θέλαμε οι άλλοι να δούνε τόσο κοντά στο πραγματικό μας πρόσωπο,
που στο τέλος χανόμασταν μέσα σε αυτό το προσωπείο και δεν ξέραμε καν ποιοι είμαστε.
Όσο για τον χρόνο; Τον χρόνο τον αψηφούσαμε, θεωρώντας τον «πάντα εκεί». Θα υπάρχει
πάντα μετά. Το μετά μας έφαγε. Το αύριο. Ποτέ το σήμερα. Ποτέ το τώρα. Μια ανθρώπινη
εφεύρεση ο χρόνος…άνθρωποι όμως είμαστε. Το forward δεν σημαίνει να τρέχουμε πάντα
στο επόμενο. Σημαίνει να προχωράμε ισορροπημένα στη ζωή μας αξιοποιώντας το σήμερα
στο μέτρο όχι που μας επιτρέπεται, αλλά που εμείς ορίζουμε για τον εαυτό μας. Δεν
πουλάνε πουθενά χρόνο. Μόνοι μας τον δημιουργούμε. Μόνοι μας τον σκοτώνουμε.
Μόνοι μας πρέπει να βρούμε τον τρόπο να τον ζήσουμε.
19°
