Covid-19: Τι να πεις σε κάποιον που πενθεί;

Κάθε άνθρωπος που χάνει έναν δικό του εκτός από θλίψη μπορεί επίσης να έχει και ενοχές. Είναι ένα από τα στάδια του πένθους. Όταν κάποιος χάνει έναν δικό του από κορωνοϊό, οι ενοχές του γίνονται συγκεκριμένες. Σκέφτεται και βασανίζεται μήπως κάτι δεν έκανε σωστά, μήπως δεν πρόσεξε όσο θα έπρεπε, αν τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν ήταν πιο αυστηρός με τον άνθρωπό του, αν δεν τον άφηνε να βγαίνει συχνά από το σπίτι. Το πένθος μπορεί επίσης να συνοδεύεται από θυμό για το σύστημα: Τα μέτρα της Πολιτείας ήταν ανεπαρκή, το Εθνικό Σύστημα Υγείας δεν ήταν σωστά προετοιμασμένο. Κάποιοι κόλλησαν οι ίδιοι ή έναν δικό τους ο οποίος τελικά πέθανε ή βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση. Ο σύζυγος τη σύζυγο, ο γιος τη μητέρα κ.ό.κ. Παραπομπές τέτοιων περιστατικών δέχεται το πρόγραμμα «Απομόνωση χωρίς μοναξιά», από τη γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης 10306 για τις επιπτώσεις του Covid-19. Επίσης, περιπτώσεις ανθρώπων που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο ή βρίσκονται σε κατ’ οίκον απομόνωση με Covid-19, καθώς και τους συγγενείς τους.

Τι να πεις σε κάποιον που πενθεί;

Η Ειρήνη Μπονίκου είναι η κοινωνική λειτουργός του «Απομόνωση χωρίς μοναξιά», που δέχεται τα αιτήματα των ασθενών ή ωφελούμενων από το 10306 και κάνει την αρχική αξιολόγηση και τη διασύνδεση με τους συναδέλφους της, ψυχιάτρους, ψυχολόγους, σε άλλους κοινωνικούς λειτουργούς. «Δεν απαντούν όλοι με τον ίδιο τρόπο στην απώλεια, αλλά η θλίψη και η ενοχή ότι κάτι δεν έκανε σωστά, ότι δεν προστάτευσε τον άνθρωπό του όπως θα έπρεπε, όπως και η εχθρότητα για το σύστημα, είναι σχεδόν πάντα εκεί», λέει.

Η αντιμετώπιση, λέει η κ. Μπονίκου, ποτέ δεν είναι εύκολη και κάθε περίπτωση είναι εξατομικευμένη. «Προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε να κατανοήσουν ότι δεν χρειάζεται να ρίχνουν ευθύνες στον εαυτό τους. Θα ήταν καλό να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να αφήσουν τον εαυτό τους να θρηνήσει. Επίσης, να καταλάβουν ότι δεν χρειάζεται να το περάσουν όλο αυτό μόνοι τους. Στους τρόπους διαχείρισης του πένθους περιλαμβάνονται η ανάπτυξη ενός ευρύτερου υποστηρικτικού δικτύου και η ενδυνάμωση των στοιχείων της προσωπικότητας του ατόμου, που αφορούν την αυτό-επάρκεια. Σε κάθε περίπτωση, γίνεται τουλάχιστον μία εβδομαδιαία συνεδρία, τηλεφωνικά, ή με τηλεδιάσκεψη, ό,τι εξυπηρετει τον καθένα καλύτερα».

Ο φόβος στο νοσοκομείο και στο σπίτι

Ο φόβος για υποτροπή, μήπως αρρωστήσουν πιο βαριά, είναι χαρακτηριστικές ανησυχίες των περισσοτέρων ανθρώπων που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο, καθώς «στο νοσοκομείο νιώθει κανείς μεγαλύτερη ευαλωτότητα. Οι άνθρωποι που νοσηλεύονται συνήθως εμφανίζουν άγχος και θλίψη, ψυχική και σωματική κόπωση, δεν έχουν καλό ύπνο και φοβούνται ότι αυτό θα μείνει για πάντα, ακόμα και μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο. Μην ξεχνάμε ότι αρχέγονοι φόβοι των ανθρώπων είναι η “τρέλα” και ο θάνατος και τώρα νιώθουν πως “φλερτάρουν” και με τα δύο».

Στο σπίτι, στην κατ’ οίκον απομόνωση, η κατάσταση είναι πιο εύκολη, γιατί ο άνθρωπος βρίσκεται σε ένα οικείο περιβάλλον, στον δικό του χώρο, όμως υπάρχουν και εδώ τα συναισθήματα της μοναξιάς και της απομόνωσης που φέρνουν άγχος, το οποίο μπορεί να εκδηλωθεί με διαταραχές στον ύπνο και της διατροφής, με ένα αίσθημα απόσυρσης, με μια έντονη σκέψη για τα οικονομικά προβλήματα, ενώ δεν λείπει και η ανησυχία του στίγματος, σημειώνει η κοινωνική λειτουργός. Οι άνθρωποι που καλούν στο «Απομόνωση χωρίς μοναξιά», της γραμμής 10306, είτε από το νοσοκομείο είτε από το σπίτι, το κάνουν διότι χρειάζονται τη βοήθεια ενός επαγγελματία, όχι μόνο γιατί δεν έχουν κάποιον να μιλήσουν ή για να μη «βαραίνουν» τους δικούς τους, αλλά και για να ακούσει κάποιος ανώνυμα αυτό που δεν θα συζητούσαν ποτέ, ίσως, με τους δικούς τους ανθρώπους. 

Τα περισσότερα αιτήματα είναι από συγγενείς

Άνθρωποι που έχουν κάποιον δικό τους στο νοσοκομείο ή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας είναι τα περισσότερα αιτήματα που απευθύνονται στο πρόγραμμα, «Απομόνωση χωρίς μοναξιά», της γραμμής 10306. «Πολλές φορές το μόνο που θέλουν είναι να τους πεις ότι όλο αυτό θα περάσει, σαν να χρειάζονται μια διασφάλιση ότι όλα θα πάνε καλά», λέει η κ. Μπονίκου. Στον πάσχοντα ή τον ωφελούμενο δεν θα αποδείξεις με πομπώδεις εκφράσεις πόσο σπουδαίος επιστήμονας είσαι αλλά πως βρίσκεσαι εκεί για αυτόν και θα δουλέψετε μαζί τους φόβους του ώστε να ενδυναμωθεί και να διαχειρίζεται με επάρκεια τις αντιξοότητες. «Εμείς προσπαθούμε να κατανοήσουν ότι πρέπει να μείνουμε στο εδώ και τώρα, ότι οι σκέψεις δεν είναι γεγονός».

Η γραμμή 10306

«Απομόνωση χωρίς μοναξιά» είναι ο τίτλος του νέου προγράμματος που δημιούργησε η Α΄ Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ, σε συνεργασία με την τηλεφωνική γραμμή 10306, ανταποκρινόμενη στον αυξημένο αριθμό αιτημάτων βοήθειας από άτομα που νοσούν οι ίδιοι ή κοντινά τους πρόσωπα από τον COVID-19. Υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο αναπλ. καθηγητής Ψυχιατρικής, Φραγκίσκος Γονιδάκης.

Η γραμμή 10306 είναι δωρεάν και λειτουργεί όλο το 24ωρο, κάθε μέρα. Από τις 4 Απριλίου που λειτούργησε για πρώτη φορά έως και τις 27 Νοεμβρίου είχαν απαντηθεί 73.600 κλήσεις. Η Γραμμή συστήθηκε με πρωτοβουλία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών – Ιατρική Σχολή – Α’ Ψυχιατρική Πανεπιστημιακή Κλινική (Αιγινήτειο Νοσοκομείο) και του Υπουργείου Υγείας - Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας και υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Εθνικό  Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το Χαμόγελο του Παιδιού και την Ομοσπονδία Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ» με διάθεση προσωπικού από 40 φορείς εργαζομένων επαγγελματιών ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ – μέλη της.