Λίγες ημέρες πριν το τραγικό περιστατικό στη Δυτική Αττική είχα αναλάβει να παρουσιάσω μια εργασία στη σχολή στην οποία φοιτώ, με θέμα το Κοινωνικό Κεφάλαιο στην Ελλάδα, το οποίο με δυο λόγια συνίσταται σε παραμέτρους, όπως η εμπιστοσύνη σε συνανθρώπους και θεσμούς (εθνικούς και υπερεθνικούς), το πνεύμα κοινωνικής προσφοράς και άλλες. Η μελέτη, ιδίως, αυτού του πνεύματος με ώθησε να γράψω το παρόν άρθρο, ώστε να επικοινωνήσω κάποια πράγματα που διάβασα στο κείμενο των Ρ. Παναγιωτοπούλου και Β.Παπλιάκου[1], τα οποία με βάζουν σε σκέψη. Φουντ φορ θοτ, που λέμε.
Πλησιάζοντας στην ημέρα της παρουσίασης ξαναδιαβάζω το κείμενο και στέκομαι στη φράση «...οι Έλληνες νοιάζονται για τον συνάνθρωπό τους μόνο περιστασιακά ή σε έκτακτα γεγονότα και σε φυσικές καταστροφές»[2]. Αυτόματα, σχεδόν, συνδέω αυτή τη φράση με τις καταστροφές στη Δυτική Αττική, μιας που είχαν ήδη συντελεστεί. Οι συγγραφείς αναφέρονταν στον έκτακτο και ευκαιριακό χαρακτήρα της αλληλοβοήθειας στην ελληνική κοινωνία, χωρίς ωστόσο να αναιρούν την ύπαρξή της, καθώς στο κείμενο καταγράφουν τα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας (2003), σύμφωνα με τα οποία ένας σημαντικός αριθμός πολιτών βοηθούν τον συνάνθρωπο. Πράγματι, η στήριξη και η βοήθεια στους πληγέντες από την καταστροφική πλημμύρα είναι μεγάλη. Συνέβη κάποια χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι μας και οι εικόνες είναι τρομακτικές. Θάνατοι, απώλεια περιουσίας, άνθρωποι να ζουν σε κρουαζιερόπλοιο και ξενοδοχεία. Δεν μπορώ να διανοηθώ πόσο τους έχει στοιχίσει και τους στοιχίζει.
Στις σχέσεις μεταξύ των πολιτών στην Ελλάδα ποτέ δεν έπαψε να υπάρχει το στοιχείο της αλληλοβοήθειας και της προσφοράς, είτε από τη γειτονιά, είτε από τους συγγενείς. Υπάρχει. Το ζήτημα, όμως, έγκειται στο κατά πόσο και πότε.
Σε μια χώρα στην οποία το κράτος απουσιάζει εδώ και χρόνια, και τώρα λόγω της οικονομικής κρίσης σε μεγαλύτερο βαθμό, οι πολίτες δημιουργούν μόνοι τους συνθήκες κοινωνικής συνοχής. Παρόλο που στην Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα σημειώνονται σημαντικά επίπεδα ατομικισμού (προφανώς), τα ποσοστά κοινωνικής αλληλεγγύης που ανέφερα δεν γίνεται να παραβλεφθούν. Δεν επιβάλλονται από κάποιον, οι άνθρωποι τα γεννούν και είναι στο χέρι τους να τα «αναθρέψουν».
Αυτή η «άλλη» Ελλάδα, λοιπόν, η Ελλάδα που βοηθάει και συμπράττει υπάρχει και μπορεί να αναπτυχθεί, αφού τα τελευταία χρόνια (ιδιαίτερα από τις αρχές του 2000 και έπειτα) όλο και περισσότεροι, νεαρής ηλικίας, άνθρωποι συμμετέχουν σε εθελοντικές οργανώσεις, σύμφωνα με το κείμενο[3].
Πολλά με θλίβουν στην ελληνική κοινωνία, όπως η επίμονη απόρριψη της ετερότητας και οι ολέθριες εκφάνσεις της, όμως αυτή η «άλλη» Ελλάδα μου προσφέρει ένα ψήγμα ελπίδας. Ιδεαλιστικό; Το νεαρό της ηλικίας μου ίσως κρύβει την απουσία «πραγματικών προβλημάτων», όπως θα έλεγαν κάποιοι, ωστόσο η συσχέτιση του γεγονότος στη Δυτική Αττική και της εργασίας μου δεν μπορούσε παρά να με ωθήσει να γράψω τους προβληματισμούς μου, οι οποίοι σχετίζονται με ένα από τα σημαντικά ζητήματα που έχει διαμορφώσει και διαμορφώνει συνεχώς την ελληνική κοινωνία. Δίνει μορφή και ταυτότητα στην κοινωνική μας ζωή.
Ο φόβος και η αγανάκτηση με τα διεθνή και τα εθνικά ζητήματα μας έχει αλλάξει, ολοκληρώνοντας όμως τη μελέτη του κειμένου μία μόνο σκέψη φωνάζει μέσα στο μυαλό μου: Γιατί πρέπει να χάσουμε τον άνθρωπό μας, το σπίτι μας, τη ζωή, όπως την ξέραμε μέχρι τότε, για να καταλάβουμε ότι όλοι είμαστε Άνθρωποι;
Μέσα σε όλα αυτά, πόση αξία έχει να κρίνουμε αβίαστα τους άλλους, να είμαστε αγενείς, κακεντρεχείς;
19°
