2ο Forum Athens Voice | Ανθεκτικότητα: Όσα συζητήθηκαν σε βίντεο, στιγμιότυπα και εικόνες

2ο Forum Athens Voice | Οι Αρετές του 21ου αιώνα: Ανθεκτικότητα - Οι προσωπικότητες που συμμετείχαν και οι θεματικές που συζητήθηκαν

Από τις 11 το πρωί μέχρι τις 8 το βράδυ, η αίθουσα Banquet του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών γέμισε με ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών και διαδρομών, που ήρθαν για να ακούσουν, να σκεφτούν και —όπως φάνηκε στη διάρκεια της ημέρας— να αναγνωρίσουν κομμάτια του εαυτού τους σε όσα ειπώθηκαν. Σαν να σταθήκαμε για λίγο όλοι μαζί για να δούμε τι σημαίνει να αντέχεις σήμερα. Οι συζητήσεις στα πάνελ άνοιξαν δύσκολα θέματα, αφήνοντας χώρο για συγκίνηση και ερωτήματα. Φιλόσοφοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες, άνθρωποι της δημόσιας ζωής, ψυχοθεραπευτές και επαγγελματίες από διαφορετικούς χώρους μοιράστηκαν σκέψεις και εμπειρίες ζωής όχι από θέση αυθεντίας, αλλά μέσα από την απεύθυνση, τη σύνδεση, το χιούμορ.

Κοινός τόπος όλων ήταν ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι αυτονόητη, ούτε βέβαια κάτι ηρωικό ή «σκληρό». Είναι κάτι που χτίζεται σταδιακά: μέσα από τη φροντίδα του σώματος και της ψυχής, μέσα από τις σχέσεις μας, τη δουλειά μας. Και, όπως φάνηκε, από το να μιλάμε ανοιχτά για όσα μας δυσκολεύουν. Ανθεκτικότητα είναι η δύναμη μέσα μας, που μας επιτρέπει να ζούμε με καλοσύνη και αγάπη για την ίδια τη ζωή.

Και ίσως αυτή η αίσθηση συμμετοχής και κοινής εμπειρίας να ήταν ένα από τα πιο δυνατά στοιχεία, αλλά και ένας από τους λόγους που θέλουμε αυτά τα Forum της ATHENS VOICE να συνεχίζονται.

Οι «Αρετές του 21ου αιώνα» είναι μια πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός χώρου ανοιχτής συζήτησης γύρω από τις αξίες και τις δεξιότητες που χρειαζόμαστε για να σταθούμε στον κόσμο σήμερα. Για εμάς, είναι κάτι περισσότερο από μια σειρά ομιλιών. Είναι μια ευκαιρία να συναντηθούμε με τους ανθρώπους που διαβάζουν, ακούν και σκέφτονται μαζί μας εδώ και χρόνια. Να μιλήσουμε για όσα μας αφορούν όλους, χωρίς απλοποιήσεις και χωρίς συνθήματα.

Ευχαριστούμε όλους όσοι βρέθηκαν στο Μέγαρο, αλλά και όσους δεν τα κατάφεραν αυτή τη φορά· όσους παρακολούθησαν τις συζητήσεις, τους ομιλητές και τους συντονιστές, και όσους συνέβαλαν στο να πραγματοποιηθεί αυτή η συνάντηση.

Φώτης Γεωργελές | Εκδότης της ΑΤΗΕΝS VOICE

Αναφερόμενος στο σήμερα, σημείωσε ότι οι μνήμες του δύσκολου 20ού αιώνα έχουν ξεθωριάσει, ιδιαίτερα για τις νεότερες γενιές, ενώ η αβεβαιότητα και το άγχος επιστρέφουν δυναμικά. Όπως υπογράμμισε, το ζητούμενο δεν είναι να αποφύγουμε τις πτώσεις, αλλά να βρίσκουμε τη δύναμη να σηκωνόμαστε πιο δυνατοί, αναζητώντας μια νέα μορφή ανθεκτικότητας που θα χωρά την αποδοχή, τη συμφιλίωση και τη διασύνδεση με τον διπλανό — μια αναζήτηση που βρίσκεται στον πυρήνα του Forum.

Νίκος Χαρδαλιάς | Περιφερειάρχης Αττικής

Ο Νίκος Χαρδαλιάς μίλησε για μια εποχή πυκνή, σύνθετη και ιδιαίτερα απαιτητική, όπου οι κλιματικές, κοινωνικές, τεχνολογικές και οικονομικές αλλαγές εξελίσσονται με ρυθμούς που συχνά ξεπερνούν τα ανθρώπινα αντανακλαστικά. Τόνισε ότι η ανθεκτικότητα δεν αποτελεί πολυτέλεια ή αφηρημένη έννοια, αλλά αναγκαιότητα και τη «νέα κανονικότητα», προϋπόθεση προόδου, συλλογικής και ατομικής ασφάλειας. Όπως σημείωσε, ανθεκτικότητα σημαίνει προσαρμογή, ανάκαμψη και επανεκκίνηση, την ικανότητα να μετατρέπεται η πίεση σε δημιουργικότητα και η κατάρρευση των παλιών βεβαιοτήτων σε γνώση και ευκαιρία.

Αναφερόμενος στην Περιφέρεια Αττικής, υπογράμμισε ότι η ανθεκτικότητα γίνεται πράξη και στις 66 γειτονιές της μέσα από κοινωνικές πολιτικές και ένα νέο μοντέλο διοίκησης που βασίζεται στην ενότητα, τη συνεργασία και τα μετρήσιμα αποτελέσματα. Τέλος, επισήμανε ότι η ανθεκτικότητα δεν αφορά μόνο τις υποδομές αλλά κυρίως τους ανθρώπους και λειτουργεί ως δύναμη που ενώνει διαφορετικές εμπειρίες και αγωνίες, καθώς δεν είναι προνόμιο των λίγων αλλά μια συλλογική άσκηση για το πώς στεκόμαστε δυνατοί, παραμένουμε δημιουργικοί και χτίζουμε μια κοινωνία που πραγματικά μπορεί να αντέξει.

Χάρης Δούκας | Δήμαρχος Αθηναίων

Ο Χάρης Δούκας άνοιξε τον χαιρετισμό του στο 2ο Forum της ATHENS VOICE για την Ανθεκτικότητα με μια κινέζικη παροιμία για τη σημασία της έγκαιρης δράσης, υπογραμμίζοντας ότι η ανάγκη για ανθεκτικότητα δεν επιδέχεται πλέον αναβολές. Αναφερόμενος στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, παρουσίασε στοιχεία για τους πρόωρους θανάτους που συνδέονται με τη ρύπανση και την κλιματική αλλαγή στην Ευρώπη, την Ελλάδα και την Αθήνα, τονίζοντας ότι ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο αύξησης της θερμοκρασίας η πόλη δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένη.

Όπως σημείωσε, για τον Δήμο Αθηναίων η ανθεκτικότητα δεν είναι επιλογή αλλά ανάγκη, που απαιτεί άμεση προετοιμασία, συνεργασία και ταχύτητα. Παρουσίασε τις παρεμβάσεις του Δήμου για το πράσινο, τη μείωση της θερμοκρασίας και την αλλαγή του μικροκλίματος, καθώς και έργα υποδομών για την αντιμετώπιση των ακραίων καιρικών φαινομένων. Παράλληλα, υπογράμμισε ότι μια ανθεκτική πόλη δεν αφορά μόνο τα έργα, αλλά και τους ανθρώπους της, τη μείωση των ανισοτήτων και τη στήριξη των πιο ευάλωτων, τονίζοντας ότι η ανθεκτικότητα χτίζεται συλλογικά μέσα από μικρές καθημερινές πράξεις, αλληλεγγύη και ενεργή συμμετοχή των πολιτών.

Πότε και Πώς;

Ένας πολιτικός επιστήμονας και ένας φιλόσοφος συζητούν για την ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Τι σημαίνει «ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ» στη ζωή μας; Πώς ορίζουμε τη λέξη και πού εμφανίζεται σήμερα ως επιταγή; Είναι απλώς η ικανότητα να ξαναστεκόμαστε στα πόδια μας ή κάτι βαθύτερο — μια μορφή σοφίας, μια στάση απέναντι στον κόσμο; Και τελικά, σε τι πρέπει να είναι κανείς ανθεκτικός; Ο Γιάννης Μεταξάς, προσωπικότητα που διαμόρφωσε την πολιτική επιστήμη στην Ελλάδα, και ο Αλέξανδρος Νεχαμάς, ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους διεθνώς που φέρνει τη φιλοσοφία στην καθημερινή ζωή, συζητούν για τη σημασία της ανθεκτικότητας: μιας εν δυνάμει αρετής που μας επιτρέπει όχι μόνο να αντέχουμε τις δυσκολίες, αλλά και να νοηματοδοτούμε τις εμπειρίες μας και να συνεχίζουμε πιο ώριμοι και πιο συνειδητοί.

• Αλέξανδρος Νεχαμάς | Ακαδημαϊκός, Καθηγητής Φιλοσοφίας Princeton University
• Αναστάσιος Ιωάννης Μεταξάς | Επίτιμος Καθηγητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Διεπιστημονικής Ακαδημίας των Παρισίων
• Συντονιστής: Μάκης Προβατάς | Δημοσιογράφος, Συγγραφέας

Ο Αναστάσιος Ιωάννης Μεταξάς και ο Αλέξανδρος Νεχαμάς άνοιξαν τη συζήτηση θέτοντας ένα βασικό ερώτημα: τι σημαίνει πραγματικά «ανθεκτικότητα» στη σύγχρονη ζωή;

Ο Αλέξανδρος Νεχαμάς εξήγησε ότι το διεθνές ενδιαφέρον για την έννοια είναι σχετικά πρόσφατο και προέρχεται κυρίως από την ψυχολογία, η οποία τα τελευταία 40 χρόνια μελετά σε βάθος το resilience – από τις νευροεπιστήμες μέχρι τις μορφές συμπεριφοράς που βοηθούν τους ανθρώπους να επανέρχονται μετά από δύσκολες εμπειρίες.

Ο Αναστάσιος Ιωάννης Μεταξάς στάθηκε στη γλώσσα: «ανθεκτικότητα» ως ουσιαστικό είναι νεότερο κατασκεύασμα στα ελληνικά και αντανακλά τις ανάγκες μιας κοινωνίας που έρχεται αντιμέτωπη με νέους κινδύνους και αστάθειες. Η λατινική ρίζα του resilience σημαίνει «αναπηδώ», επιστρέφω στη στάση μου, δίνοντας στην έννοια έναν χαρακτήρα ομοιόστασης: το ζητούμενο είναι η επιστροφή σε μια προηγούμενη ισορροπία.

Στη συζήτηση έγινε διαχωρισμός ανάμεσα στην ανθρώπινη αντοχή και στη βαθύτερη ψυχική ανθεκτικότητα. Οι ψυχολόγοι θεωρούν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι, μετά από ένα τραυματικό ή οδυνηρό γεγονός, επανέρχονται στον παλιό τους εαυτό έπειτα από ένα διάστημα. Αυτή είναι η «τυπική» ανθεκτικότητα. Λιγότεροι είναι εκείνοι που κατορθώνουν όχι μόνο να επανέλθουν, αλλά να μετατρέψουν το δυσάρεστο σε αφετηρία για κάτι καλύτερο — αυτό που συνοψίζει και το ρητό του Νίτσε «ό,τι δεν με σκοτώνει με κάνει πιο δυνατό». Κεντρικό θέμα αποτέλεσε και η παιδεία: η ανθεκτικότητα δεν είναι μόνο ατομικό χαρακτηριστικό αλλά και συλλογικό. Η εκπαίδευση, η καλλιέργεια επιχειρημάτων, ο ορθολογικός λόγος και ο διάλογος δημιουργούν πολίτες ικανούς να κατανοούν το κοινό συμφέρον και να ανταποκρίνονται με ωριμότητα στις κρίσεις. Η ανθεκτικότητα, όπως ειπώθηκε, είναι μια από τις κρίσιμες αρετές του 21ου αιώνα — όχι επειδή οι κρίσεις είναι νέες, αλλά επειδή για πρώτη φορά αντιμετωπίζεται ως δεξιότητα που μπορεί και πρέπει να καλλιεργηθεί.

Επιβιώνοντας στον 21ο Αιώνα

Πώς χτίζουμε ανθεκτικές κοινωνίες;

Σ' έναν κόσμο όπου οι κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη, οι κοινωνίες μας δοκιμάζονται σε βάθος: οικονομικά, θεσμικά, αξιακά. Πόσο αντέχει η δημοκρατία όταν πολώνεται ο δημόσιος λόγος, αποδυναμώνονται οι θεσμοί και διαβρώνεται η κοινωνική συνοχή; Θα επιβιώσουν οι δημοκρατίες μας; Είναι όντως αδύναμα τα κράτη; Ποιες είναι οι ρίζες της κρίσης που αντιμετωπίζουμε; Και ποιες οι άμυνες και οι ευθύνες που έχουμε ως κοινωνίες, ως θεσμοί και ως άτομα; Πώς μπορούμε να επουλώσουμε τον κοινωνικό ιστό και να τον κάνουμε πιο ανθεκτικό.

• Κατερίνα Σακελλαροπούλου | τ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ.
• Τάσος Γιαννίτσης | Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρώην Υπουργός
• Γιάννης Βούλγαρης | Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Πάντειο Πανεπιστήμιο
• Συντονιστής: Ρωμανός Γεροδήμος | Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth

Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου ανέδειξε τον ρόλο του πολιτισμού, των θεσμών και της δικαιοσύνης ως βασικών πυλώνων κοινωνικής ανθεκτικότητας. Τόνισε ότι η δημοκρατία δεν εξαντλείται στις εκλογές, αλλά απαιτεί ενεργή συμμετοχή των πολιτών, εμπιστοσύνη στους θεσμούς, εθελοντισμό και αλληλεγγύη. Υπογράμμισε τη σημασία της μη τοξικής κριτικής και της αυτογνωσίας, σημειώνοντας ότι η δημοκρατία είναι «μεγάλο βάρος για όλους μας», αλλά και ο μόνος δρόμος για κοινωνίες που μπορούν να αντέξουν και να επιμείνουν.

Ο Τάσος Γιαννίτσης εστίασε στην έννοια της «πολυκρίσης», υπογραμμίζοντας ότι η σύγχρονη κοινωνία καλείται να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα οικονομικές, κοινωνικές και θεσμικές πιέσεις χωρίς επαρκείς μηχανισμούς. Όπως σημείωσε, η ανθεκτικότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς μεταρρυθμίσεις, ισχυρούς θεσμούς και έναν σαφή αξιακό κώδικα, επισημαίνοντας ότι η ικανότητα προσαρμογής είναι το κρίσιμο ζητούμενο σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία.

Ο Γιάννης Βούλγαρης ανέδειξε την ανάγκη ενός νέου «δημοκρατικού συμβολαίου ανθεκτικότητας», επισημαίνοντας ότι η δημοκρατία υποχωρεί σήμερα έμμεσα, μέσα από εκλογικό αυταρχισμό και τη σταδιακή παραμόρφωση των θεσμών. Τόνισε πως η ανθεκτικότητα της δημοκρατίας δεν είναι άμυνα απέναντι στην αλλαγή, αλλά διαδικασία αναβάθμισης και προσαρμογής, ιδιαίτερα απέναντι στις προκλήσεις της τεχνολογίας, της νέας οικονομίας και της οικολογικής κρίσης.

ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ σε έναν Πλανήτη που Αλλάζει

Τι πρέπει να επανεξετάσουμε για ένα πιο σταθερό και αισιόδοξο αύριο

Οι περιβαλλοντικές πιέσεις, οι επιχειρησιακές προκλήσεις και οι κοινωνικές μεταβολές απαιτούν νέους τρόπους προσαρμογής. Η συζήτηση εστιάζει στο πώς η καινοτομία, η συνεργασία και οι βιώσιμες πρακτικές μπορούν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα, δημιουργώντας σταθερότερες δομές για το αύριο.

• Δημήτρης Καραβέλλας | Γενικός Διευθυντής, WWF Ελλάς
• Εύα Κατσάρα | Talent Acquisition & Learning Manager, L'Oréal Hellas
• Χρύσα Ελευθερίου | Sustainability & Stakeholders Relations Leader, INTERAMERICAN Group
• Ξένια Κούρτογλου | MSc, Ιδρύτρια Focus Bari & Resilience Expert
• Συντονίστρια: Αγγελική Κοσμοπούλου | Σύμβουλος Στρατηγικής Αφήγησης, Ιδρύτρια του Storymentor

Οι αλλαγές στο κλίμα και στις κοινωνικές συνθήκες φέρνουν την ανθεκτικότητα στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης. Δεν αφορά πλέον μόνο την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο κοινότητες, οργανισμοί και επιχειρήσεις προσαρμόζονται σε μια εποχή συνεχών ανατροπών. Από τις διεθνείς πολιτικές και τις εθνικές νομοθεσίες μέχρι τις επιχειρηματικές πρακτικές και τον κοινωνικό ακτιβισμό, το πάνελ διερεύνησε τι δίνει σήμερα ουσία στη βιωσιμότητα και ποιες προϋποθέσεις χρειάζονται για ένα πιο σταθερό και αισιόδοξο αύριο.

Ο Δημήτρης Καραβέλλας επεσήμανε ότι καμία συζήτηση για την ανθεκτικότητα δεν μπορεί να αγνοεί την πραγματικότητα των οικοσυστημάτων: η φύση δεν προλαβαίνει πια την ταχύτητα των αλλαγών. Η βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα βρίσκονται σε οριακά επίπεδα αντοχής, και η ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζει άμεσα τη σταθερότητά τους. Η ανθεκτικότητα του πλανήτη, είπε, είναι προϋπόθεση και για τη δική μας.

Η Εύη Κατσάρα στάθηκε στο ανθρώπινο δυναμικό: η ανθεκτική επιχείρηση χρειάζεται ανθρώπους που εξελίσσονται. Γι’ αυτό απαιτείται συστηματική ανάπτυξη δεξιοτήτων, αναγνώριση των δυνατοτήτων κάθε εργαζομένου και χτίσιμο πλάνων που επιτρέπουν στους ανθρώπους να ανταποκρίνονται στις νέες απαιτήσεις της εποχής.

Η Χρύσα Ελευθερίου ανέδειξε τη σύγχρονη πρόκληση για τις επιχειρήσεις: όχι μόνο να επιβιώσουν και να παραμείνουν κερδοφόρες, αλλά να προστατεύουν ταυτόχρονα το ανθρώπινο, φυσικό και κοινωνικό τους κεφάλαιο. Η ανθεκτικότητα, όπως είπε, χτίζεται μέσω της εκτίμησης κινδύνου, της ευελιξίας και της δυνατότητας μιας εταιρείας να προσαρμόζεται στις διεθνείς περιβαλλοντικές πιέσεις, κάτι που την κάνει πιο «έξυπνη», πιο αξιόπιστη και πιο ελκυστική σε επενδύσεις.

Η Ξένια Κούρτογλου μετέφερε το ψυχοκοινωνικό αποτύπωμα της εποχής: η κλιματική αλλαγή και η κοινωνική πίεση επιβαρύνουν την ψυχική υγεία. Ταυτόχρονα, όμως, δοκιμάζεται και η κοινωνική συνοχή. Οικονομική αβεβαιότητα, ακρίβεια, ενδοοικογενειακή βία, προβλήματα στις εργασιακές σχέσεις, κίνδυνοι του διαδικτύου και κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς συνθέτουν μια πραγματικότητα όπου η ανθεκτικότητα χρειάζεται να χτιστεί συλλογικά.

Στα συμπεράσματα της συζήτησης αναδείχθηκε η ανάγκη για συνεργασίες — γιατί κανένα μεγάλο πρόβλημα δεν λύνεται μεμονωμένα. Και, ίσως πιο σημαντικό, η ανάγκη για μια μορφή ενεργητικής αισιοδοξίας: όχι μια εύκολη στάση, αλλά τη δύναμη που σε σηκώνει από την καρέκλα και σε ωθεί να δράσεις.

Πόλεις και Άνθρωποι

Πώς χτίζουμε ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ;

Πώς επηρεάζει ο χώρος όπου ζούμε την ψυχική μας αντοχή; Και πώς ο εσωτερικός μας κόσμος επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και χρησιμοποιούμε τον αστικό χώρο; Πού συναντιούνται η αστική ανάπτυξη και η προσωπική υπέρβαση και τι χρειάζεται για να χτίζονται, παράλληλα, πόλεις και άνθρωποι ανθεκτικοί; Ο Δημήτρης Ανδριόπουλος, ο άνθρωπος πίσω από μερικά από τα πιο εμβληματικά νέα κτίρια και αναπλάσεις της Αθήνας, συναντά τον ψυχαναλυτή και συγγραφέα Σάββα Σαββόπουλο για μια συζήτηση που ενώνει το υλικό με το άυλο: τις πόλεις που αλλάζουν και τους ανθρώπους που αλλάζουν μέσα σ' αυτές.

• Δημήτρης Ανδριόπουλος | Ιδρυτής, Βασικός Μέτοχος, Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος DIMAND
• Σάββας Σαββόπουλος | Ψυχίατρος – Ψυχαναλυτής, Συγγραφέας
• Συντονιστής: Μάκης Προβατάς | Δημοσιογράφος, Συγγραφέας

Ο Δημήτρης Ανδριόπουλος και ο Σάββας Σαββόπουλος συναντήθηκαν σε μια συζήτηση που συνέδεσε τον αστικό χώρο με την ψυχική μας ζωή. Μίλησαν για το πώς η πόλη στην οποία ζούμε επηρεάζει την αντοχή και την ευημερία μας — και πώς, αντίστροφα, ο εσωτερικός μας κόσμος καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο κινούμαστε, συναντιόμαστε και «ανήκουμε» μέσα στις γειτονιές.

Σε έναν πολύ εποικοδομητικό διάλογο των δύο, που προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινού, ο Σάββας Σαββόπουλος είπε ότι η ανθεκτικότητα δεν αφορά μόνο το άτομο αλλά και το συλλογικό: οι κοινότητες, οι πόλεις, ακόμη και τα κτίρια χρειάζονται προσαρμοστικότητα, επαναπροσδιορισμό και μετασχηματισμό για να αντέχουν. Η γειτονιά —ως πρώτο κοινωνικό κύτταρο— είναι κρίσιμη για την ψυχική υγεία· όταν χάνεται, η πόλη γίνεται ψυχρή και απρόσωπη.

Και ο Δημήτρης Ανδριόπουλος μίλησε για το πώς ο σχεδιασμός ενός κτιρίου ή μιας ανάπλασης οφείλει να έχει διάρκεια, όραμα και αντοχή στον χρόνο. Ανάμεσα σε άλλα, περιέγραψε πώς η μεταμόρφωση περιοχών, όπως ο Άγιος Διονύσιος στον Πειραιά, μπορεί να δώσει ζωή, ταυτότητα και «ψυχή» σε έναν τόπο — όταν ο δημόσιος χώρος, τα μικρά καταστήματα και η ανθρώπινη κλίμακα παραμένουν κεντρικά.

Μια συζήτηση που έδειξε ότι η ανθεκτικότητα χτίζεται παράλληλα: στην καθημερινή ζωή και τον ψυχικό κόσμο των ανθρώπων, αλλά και στις πόλεις που τους φιλοξενούν.

Η Οικονομία της Καθημερινότητας

Πώς τα καταφέρνουμε τελικά;

Η οικονομική κρίση άλλαξε τη ζωή όλων. Επιχειρήσεις έκλεισαν, χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους, πολλοί βρέθηκαν κάτω από το όριο της φτώχειας. Η καθημερινότητα, όπως την ξέραμε ανατράπηκε. Την ίδια στιγμή, o οικονομικός σχεδιασμός γίνεται συχνά σε κεντρικά γραφεία, από ανθρώπους που δεν αντιλαμβάνονται πάντα σε ποιον απευθύνονται. Κι όμως, η κοινωνία συνεχίζει να επιβιώνει, πολλές φορές σχεδόν από θαύμα.

• Πάνος Τουρναβίτης | Διευθύνων Σύμβουλος Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας
• Συντονίστρια: Αγγελική Κοσμοπούλου | Σύμβουλος Στρατηγικής Αφήγησης, Ιδρύτρια του Storymentor

Στη συζήτηση για την «οικονομία της καθημερινότητας», ο Δημήτρης Τουρναβίτης, μίλησε για το πώς χτίζεται ένας ανθεκτικός οργανισμός σε περιόδους συνεχών κρίσεων. Περιέγραψε το παράδειγμα ενός πιστωτικού ιδρύματος που δημιουργήθηκε με στόχο να στηρίξει την τοπική κοινωνία, να βρίσκεται δίπλα στους ανθρώπους και να «χτίζει μαζί τους ιστορίες επιτυχίας». Από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης και τα capital controls μέχρι την πανδημία και τις μεγάλες φυσικές καταστροφές, τόνισε πως είδε ανθρώπους που θεωρούσαν ότι τα είχαν καταφέρει, να βρίσκονται ξαφνικά ξεκρέμαστοι — και εκεί ακριβώς είναι που χρειάζεται η ουσιαστική στήριξη, όχι μόνο χρηματοδότηση, αλλά βοήθεια στο να «ξανασχεδιάσουν τη ζωή τους».

Πώς εξηγείτε όμως το μεγάλο χάσμα ανάμεσα στη «μεγάλη εικόνα» της οικονομίας και την πραγματική καθημερινότητα των πολιτών; Παρότι η οικονομία δείχνει να ακμάζει, τα νοικοκυριά πιέζονται περισσότερο από ποτέ: κόστος ζωής, λογαριασμοί ενέργειας, αγωνία για το μέλλον των παιδιών, δυσκολία να παραμείνουν ανταγωνιστικές οι μικρές επιχειρήσεις. Το ζητούμενο είναι να στηρίζονται οι άνθρωποι χωρίς να χάνουν τον ύπνο τους από το άγχος.

Κεντρικό σημείο της συζήτησης και ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός. Η ανάγκη οι νέοι να μάθουν από νωρίς να διαχειρίζονται χρήματα, ανάγκες και προτεραιότητες. «Χάσαμε το μέτρο», σχολίασε χαρακτηριστικά, περιγράφοντας μια καθημερινότητα όπου δύο αυτοκίνητα, δεκάδες συνδρομές και αυξημένες προσδοκίες δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο πίεσης και διαρκούς κατανάλωσης. Κάποιοι θα τα πηγαίνουν καλύτερα από άλλους, αλλά η αποτυχία δεν πρέπει να είναι ταμπού. Αντίθετα, χρειάζεται να μιλάμε ανοιχτά γι’ αυτήν, γιατί μέσα από τις αποτυχίες μαθαίνουμε να ξεχωρίζουμε τα «θέλω» από τα «μπορώ» και να χτίζουμε πραγματική ανθεκτικότητα στην καθημερινή μας ζωή.

Δεν Θέλω να Πάω στη Δουλειά: Δουλεύοντας στην Εποχή του Άγχους

Τι μας εξουθενώνει, τι μας δυναμώνει και πώς καλλιεργείται η αληθινή επαγγελματική αντοχή;

Στον σύγχρονο επαγγελματικό κόσμο οι ρυθμοί είναι εξαντλητικοί και οι απαιτήσεις συχνά ξεπερνούν τα όρια της ψυχικής μας αντοχής. Και μετά είναι και οι κακές πρακτικές management. Η έλλειψη HR. Οι τοξικές συμπεριφορές και η μηδενική λογοδοσία. Είναι, λοιπόν, η ανθεκτικότητα στην εργασία, αρετή; Πώς διαχειριζόμαστε την εξουθένωση, πού βρίσκουμε νόημα και χαρά στη δουλειά μας, και με ποιον τρόπο μπορούμε να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην παραγωγικότητα και την ψυχική ευημερία;

• Κωνσταντίνος Κίντζιος | Business Mentor, Leadership Coach, Public Speaker
• Αγνή Μαριακάκη | Ψυχολόγος, Κοινωνική Ερευνήτρια
• Δήμητρα Δασκαλάκη | Organisational Development & Communications Director METRO
• Έλενα Τσαγκαράκη | Επικοινωνιολόγος
• Συντονίστρια: Χριστίνα Γαλανοπούλου | Σύμβουλος Διεύθυνσης ATHENS VOICE, Δημοσιογράφος

Στο πάνελ για τα πρόσωπα της ανθεκτικότητας στον εργασιακό χώρο που συντόνισε η δημοσιογράφος και σύμβουλος Διεύθυνσης της ATHENS VOICE, Χριστίνα Γαλανοπούλου, ο Κωνσταντίνος Κίντζιος, Business Mentor, Leadership Coach και Public Speaker, μίλησε για το κύμα παραιτήσεων σε Ευρώπη και Αμερική, για τα αίτια αυτής της μαζικής αποχώρησης ανθρώπων από τις δουλειές τους και για τα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένος ο (Έλληνας) εργοδότης.

Ομοίως, η Αγνή Μαριακάκη, Ψυχολόγος - Κοινωνική Ερευνήτρια, εξήγησε τους λόγους για τους οποίους στις επιχειρήσεις τείνουν να προτιμώνται ηγέτες με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, αλλά και για το πώς οι εργαζόμενοι μπορούν να περιχαρακώσουν την ψυχική τους υγείας και τις αξίες τους, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με τέτοιες ποιότητες ανθρώπων.

Από την πλευρά της, η Δήμητρα Δασκαλάκη, Organisational Development & Communications Director της METRO ΑΕΒΕ, αναφέρθηκε με φροντίδα και περίσκεψη στις αρετές της πολυσυζητημένης Gen Z και στον τρόπο που ο επικεφαλής δίνει τον τόνο σε μία εταιρεία, για τις έμφυλες ανισότητες στο εργασιακό πεδίο και για την εκπαίδευση των εργαζομένων που ξέρουν να «ακούν» σωστά τόσο τον εαυτό τους και τους συναδέλφους τους, όσο και τους καταναλωτές.

Τέλος, η επικοινωνιολόγος Έλενα Τσαγκαράκη μοιράστηκε μία προσωπική ιστορία ανθεκτικότητας που πρακτικά της στοίχισε το πόστο της, λίγο μετά την απόκτηση του πρώτου της παιδιού, πριν από μερικά χρόνια. Η ίδια έδωσε και μία δυναμική απάντηση στο γιατί πολλές φορές βλέπουμε ανθρώπους μάλλον άσχετους ή λιγότερο ταλαντούχους να κατακτούν διευθυντικές θέσεις...

AI και Social Media: Επιβιώνοντας στο Ψηφιακό Χάος

Πώς καλλιεργούμε ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ, όταν η τεχνολογία προχωρά πιο γρήγορα από εμάς

Στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, με την τεχνολογία να εξελίσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και τα social media να διαμορφώνουν καθημερινά τη ζωή μας, η ανθεκτικότητα γίνεται η πιο απαραίτητη δεξιότητα. Μια συζήτηση για τους μύθους και τις αλήθειες που συνοδεύουν την ΑΙ, για τις προσδοκίες και τους φόβους που προβάλλουμε πάνω της, και για τον πραγματικό ρόλο που παίζει και θα παίζει εφεξής στη ζωή μας. Αλλά και πώς μπορούμε να κατανοήσουμε, να διαχειριστούμε και να αξιοποιήσουμε τις ψηφιακές προκλήσεις, προστατεύοντας την ψυχική μας ισορροπία και τη συλλογική ασφάλεια. Η σημασία του media literacy για την κριτική και υπεύθυνη χρήση των μέσων. Αλλά και αυτή η λεπτή γραμμή ανάμεσα στην τεχνολογική πρόοδο και την ψυχική ανθεκτικότητα, όταν δοκιμαζόμαστε από την αίσθηση απώλειας ελέγχου σε έναν κόσμο που μας απομονώνει και μας ξεπερνά. Υπάρχει διέξοδος;

• Μιχάλης Μπλέτσας | Διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, Διευθυντής Πληροφορικής, Media Lab του MIT
• Νίκος Παναγιώτου | Καθηγητής, Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Διευθυντής Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας
• Ρωμανός Γεροδήμος | Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Δημοσιογραφίας Πανεπιστήμιο του Bournemouth
• Συντονιστής: Λουκάς Βελιδάκης | Δημοσιογράφος

Στο πάνελ συζητήθηκε όλη τη βεντάλια των προκλήσεων που διαμορφώνει το ψηφιακό περιβάλλον για την ασφάλεια, την ενημέρωση και τη δημοκρατία. Οι ομιλητές ανέλυσαν την εξέλιξη των κυβερνοαπειλών και των υβριδικών επιχειρήσεων, τον ρόλο της παραπληροφόρησης και των αλγορίθμων στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, καθώς και τη σημασία του μιντιακού και ψηφιακού εγγραμματισμού ως προϋπόθεσης δημοκρατικής ανθεκτικότητας. Η συζήτηση ξεκίνησε από το προφανές αλλά συχνά παραγνωρισμένο: ότι στο νέο τοπίο της τεχνητής νοημοσύνης και του ψηφιακού περιβάλλοντος ο όρος «ανθεκτικότητα» αποκτά νέο περιεχόμενο.

Ο Μιχάλης Μπλέτσας, ανάμεσα σε άλλα, εξήγησε ότι όσο τα ψηφιακά συστήματα γίνονται πιο μεγάλα και πιο σύνθετα, η παλιά αντίληψη ότι μπορούμε να τα προστατεύσουμε με «φράχτες» δεν αρκεί. Τα σύγχρονα δίκτυα μοιάζουν περισσότερο με ζωντανούς οργανισμούς που χρειάζονται ένα είδος «ανοσοποιητικού συστήματος»: συνεχείς άμυνες, γρήγορη ανίχνευση απειλών και προσαρμογή σε ένα περιβάλλον όπου οι κυβερνοεπιθέσεις είναι καθημερινότητα.

Ο Νίκος Παναγιώτου τόνισε ότι απέναντι σε αυτό το νέο περιβάλλον, οι κοινωνίες καλούνται να απαντήσουν με θεσμούς που συχνά παραμένουν γραφειοκρατικοί και αργοί. Και υπογράμμισε την ανάγκη θεσμικού εκσυγχρονισμού και εκπαίδευσης, παρουσιάζοντας τις πρωτοβουλίες του Εργαστηρίου Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ γύρω από την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και τη θωράκιση των πολιτών.

Ο Ρωμανός Γεροδήμος μετέφερε την εικόνα από τη διεθνή πραγματικότητα: πανεπιστήμια, δημόσιοι οργανισμοί και επιχειρήσεις στη Βρετανία δέχονται πλέον καταιγισμό κυβερνοεπιθέσεων σε καθημερινή βάση. Εξήγησε ποια είναι η μόνη αποτελεσματική άμυνα, μένοντας ιδιαίτερα στην ψυχική σύγχυση που δημιουργεί η βίαιη ψηφιακή μετάβαση. Όσο για την κυριαρχία των social media, αναδείχθηκε η μόνιμη απειλή της παραπληροφόρησης, των fake news και της συστηματικής διάβρωσης των δημοκρατικών αξιών. Πρόκειται για δυνάμεις που δρουν ταυτόχρονα και συχνά συντονισμένα, υπηρετώντας πολιτικά και γεωπολιτικά συμφέροντα σε έναν νέο «ψηφιακό ψυχρό πόλεμο».

Το συμπέρασμα ήταν κοινό: για να επιβιώσουμε στο ψηφιακό χάος δεν αρκεί η τεχνολογία.

Η Σημασία τού να Χτίζουμε ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ στην Ψυχή και το Σώμα

Μαθαίνοντας να φροντίζουμε τον εαυτό μας

Η σύγχρονη επιστήμη δείχνει ότι η υγεία δεν είναι ζήτημα τύχης ή γονιδίων, αλλά πολύ περισσότερο καθημερινών επιλογών. Από το πώς τρώμε και πόσο κινούμαστε, μέχρι το αν κοιμόμαστε καλά και πόσο άγχος έχουμε. Αν σώμα και ψυχή είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, τι σημαίνει όμως ψυχική ανθεκτικότητα; Έχει να κάνει με το πώς συνδεόμαστε με τους άλλους, πώς διαχειριζόμαστε τη μοναξιά; Κατά πόσο δίνουμε χώρο στα πράγματα που δίνουν νόημα στη ζωή μας; Είναι εύκολο όλο αυτό; Πώς αξιοποιούμε τις σωματικές και ψυχικές δυνάμεις που διαθέτουμε, ως απάντηση στη φθορά της καθημερινότητας;

• Άννα Παπαγεωργίου | Κλινική Διαιτολόγος και Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, Επιστημονική Υπεύθυνη Κέντρου Προαγωγής της Υγείας «Ευρωστία» - Πρόεδρος, Ελληνικό Κολλέγιο Τρόπου Ζωής και Υγείας
• Δημήτρης Καραγιάννης | Παιδοψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής, Επιστημονικός Διευθυντής Ινστιτούτου «Αντίστιξη»
• Συντονίστρια: Δήμητρα Γκρους | Δημοσιογράφος

Η συζήτηση ξεκίνησε από μια ιστορική παρατήρηση: τη στιγμή διαχωρίστηκε η ψυχή από το σώμα — έναν δυϊσμό που εξακολουθεί μέχρι σήμερα να επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την υγεία. Πατώντας πάνω σε αυτή τη βάση, η Άννα Παπαγεωργίου παρουσίασε τη νέα αντίληψη της ιατρικής που αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ολόκληρο — μέσα από τον τρόπο που τρεφόμαστε, κινούμαστε, κοιμόμαστε και συνδεόμαστε κοινωνικά. Η ανθεκτικότητα δεν ορίζεται πια ως απουσία ασθένειας, αλλά ως υγεία που χτίζεται με τις καθημερινά.

Ο Δημήτρης Καραγιάννης, από μια διαφορετική διαδρομή, έθεσε το δικό του πλαίσιο: δεν μπορούμε να συζητάμε για ψυχική ανθεκτικότητα σαν μια τεχνική αυτοβοήθειας ή σαν «εργαλείο» για να μη μας συμβούν άσχημα πράγματα. Η ψυχική ανθεκτικότητα αφορά το νόημα της ζωής μας, όχι πώς να αποφεύγουμε τον πόνο. Μίλησε για την ανάγκη να αναγνωρίσουμε και τις σκοτεινές πλευρές του εαυτού μας, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις μας, για να βρούμε τον πυρήνα ψυχικής ομορφιάς που όλοι διαθέτουμε.

Η κουβέντα συναντήθηκε εκεί όπου συναντιούνται η βιολογία και η ψυχολογία: τι γίνεται όταν ο σκοτεινός εαυτός μάς σπρώχνει σε συμπεριφορές που βλάπτουν το σώμα; Μέσα από δύο διαφορετικές γλώσσες, της βιολογίας και της ψυχοθεραπείας, καταλήξαμε στο ότι αν δεν ακούσουμε τις πραγματικές μας επιθυμίες, θα αναζητάμε υποκατάστατα σε ένα περιβάλλον που μας ωθεί στην κατανάλωση, στην επιφανειακή διαχείριση των συναισθημάτων μας, στη μη σχέση με τον εαυτό μας.

Νέοι σε έναν Δύσκολο Κόσμο

Πώς χτίζεται η ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ της νέας γενιάς;

Η νέα γενιά μεγαλώνει σε μια εποχή γεμάτη αντιφάσεις: απεριόριστες δυνατότητες, αλλά και πρωτοφανές άγχος· ευκαιρίες για έκφραση, αλλά και πίεση από την ασταμάτητη σύγκριση· περισσότερη γνώση από ποτέ, αλλά και μεγαλύτερη ανασφάλεια. Σ' αυτό το πάνελ, νέοι άνθρωποι με εντελώς διαφορετικές διαδρομές μιλούν για τις δικές τους μάχες, για το τι σημαίνει να προσπαθείς να σταθείς όρθιος όταν ο κόσμος γύρω σου αλλάζει γρήγορα – και πώς χτίζεται στην πράξη η ανθεκτικότητα της νέας γενιάς: στην ψυχική υγεία, απέναντι στον φόβο, στη δημόσια έκθεση, στον αθλητισμό και στις αποτυχίες που γίνονται σκαλοπάτια.

• Μάνος Χατζημαλωνάς | Ψυχολόγος – Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής
• Αδαμαντία Λιόλιου | Πολεμική Ανταποκρίτρια ΕΡΤ
• Αναστασία Ντραγκομίροβα | Αθλήτρια επτάθλου και πεντάθλου
• Παναγιώτης Καραΐσκος | Πρωταθλητής Μαραθωνοδρόμος
• Συντονίστρια: Κατερίνα Καμπόσου | Δημοσιογράφος

Το πάνελ είχε ως σκοπό να αναδείξει τις ιστορίες τεσσάρων ανθρώπων με διαφορετικές διαδρομές, αλλά και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν προκειμένου να προσαρμόζονται στις αλλαγές, να βρίσκουν σθένος μέσα στις δυσκολίες και να συνεχίζουν – κάθε φορά πιο ώριμοι και πιο συνειδητοί. Να μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους και να προχωρούν μπροστά, χτίζοντας δεσμούς, σχέσεις και νόημα.

Ο ψυχολόγος - ψυχοθεραπευτής, Μάνος Χατζημαλωνάς, τόνισε πως «η συγκίνηση είναι η μεγαλύτερη παρακίνηση, ο βασιλικός πολτός που ενεργοποιεί έναν άνθρωπο και τον παρακινεί πέρα από κάθε προσδοκία, ακόμα και δική του. Υπάρχει μια ωραία άσκηση στην οποία αν ζητήσουμε καθοδήγηση από ανθρώπους που μας έχουν στάξει αγάπη μας ξυπνάει και μας δίνει δύναμη για να ριχτούμε σε όποια μάχη έχουμε μπροστά μας».

Η πολεμική ανταποκρίτρια, Αδαμαντία Λιόλιου, είπε: «Όταν βρίσκομαι στην εμπόλεμη ζώνη, ανθεκτικότητα για εμένα είναι να επιτρέπω τον εαυτό μου να επηρεαστεί, διότι δεν είμαι μηχανή αλλά παράλληλα να μην καταρρέω. Έτσι λοιπόν προσπαθώ να είμαι λειτουργική, να έχω την κατάλληλη κρίση, να παίρνω γρήγορα αποφάσεις, παράλληλα να βλέπω τους ανθρώπους πίσω από τα γεγονότα και να έχω επίγνωση του κινδύνου».

Από την πρώτη γραμμή του ρεπορτάζ, στην πρώτη γραμμή του αθλητισμού: Η πρωταθλήτρια στο έπταθλο, Αναστασία Ντραγκομίροβα, απάντησε αναφοροικά με όσα την κράτησαν στον αθλητισμό, ακόμα και μετά από έναν σοβαρότατο τραυματισμό. «Έλεγα, τώρα πως θα φτάσω εκεί που ήμουν ενώ δεν περπατάω καν; Έπρεπε να το ξαναζήσω αυτό από την αρχή και εκεί δεν είχα τους πάντες δίπλα μου. Οι περισσότεροι έλεγαν "αυτό το αστέρι έσβησε, αυτό το ταλέντο δεν θα ξανατρέξει, γιατί με θεωρούσαν ταλέντο, όχι απλώς ένα παιδί που δούλευα μέρα - νύχτα για να μην γυρίζω σε ένα άδειο σπίτι"».

Η ιστορία του Παναγιώτη Καραΐσκου είναι γνωστή σχετικά με το πώς από χρήστης ουσιών έγινε κορυφαίος μαραθωνοδρόμος. «Ο πατέρας μου ήταν αλκοολικός αλλά όταν είδε ότι το παιδί του έχει πρόβλημα άλλαξε μετά από 50 χρόνια. Βλέποντας αυτό, παρακινήθηκα να αλλάξω. Σαν μέντορας λοιπόν έχω τους γόνεις μου και από αυτούς παίρνω δύναμη και κουράγιο».

Ζωή σαν Μυθιστόρημα

Η διασημότητα, η φυλακή, η νέα επιτυχημένη ζωή

Ο Λάκης Γαβαλάς, Έλληνας σχεδιαστής μόδας και επιχειρηματίας, μια από τις πιο αντισυμβατικές και δημιουργικές προσωπικότητες της ελληνικής δημόσιας ζωής, μοιράζεται πώς πέρασε από την ζενίθ της επαγγελματικής επιτυχίας στην κατάρρευση και από εκεί στη φυλακή — και πώς κατάφερε όλο αυτό όχι μόνο να μην τον διαλύσει, αλλά και να τον μεταμορφώσει. Με χιούμορ, αυτογνωσία και απίστευτη αντοχή, μιλά για το πώς ξαναφτιάχνεις τον εαυτό σου από την αρχή. Μια συζήτηση για το τι σημαίνει να πέφτεις και να σηκώνεσαι – και κυρίως για το τι σημαίνει να μένεις πιστός στον εαυτό σου, ακόμα κι όταν ο κόσμος γύρω σου επιμένει να σου λέει το αντίθετο. Ο Λάκης Γαβαλάς απαντάει στις ερωτήσεις της Επιστήμης Μπινάζη.

• Λάκης Γαβαλάς | Σχεδιαστής Μόδας, Επιχειρηματίας
• Επιστήμη Μπινάζη | Δημοσιογράφος, Ραδιοφωνική Παραγωγός, Podcaster

Ο Λάκης Γαβαλάς μίλησε για την ανθεκτικότητα μέσα από μια ζωή που έχει περάσει από όλα: από τον Κορυδαλλό όπου μεγάλωσε, στην κορυφή της ελληνικής μόδας και στη φυλακή, πριν ξαναβρεθεί πάλι στον Κορυδαλλό — αυτή τη φορά για να παρουσιάσει το βιβλίο του. «Ανθεκτικότητα σημαίνει ότι μεγάλωσα εκεί, προχώρησα, έκανα αυτά που ήθελα και όταν χρειάστηκε ξαναστάθηκα στα πόδια μου», είπε, τονίζοντας ότι η δύναμη αυτή ήταν αποτέλεσμα δύο πραγμάτων: της γνώσης και της αγάπης των γονιών του.

Μίλησε για τα παιδικά του χρόνια, για την πειθαρχία που απέκτησε μέσα από τον αθλητισμό και τη μελέτη, αλλά και για το πώς αυτή η πειθαρχία τον συνόδευσε αργότερα στη ζωή του ως επιχειρηματία. Η ανθεκτικότητα, όπως την περιέγραψε, δεν είναι έμφυτη αλλά επίκτητη: «Κάποιος δαμάζει τον εαυτό του σιγά-σιγά, μαθαίνει πού αντέχει και συνεχίζει».

Από τον καιρό της φυλακή είπε ιστορίες με έναν τρόπο απολύτως δικό του — σαν να ήταν ένα σκηνικό, μια παράσταση με ρόλους, ρουτίνα και σχέσεις. Η πειθαρχία ήταν αυτό που τον προστάτευσε. Μίλησε για τις στιγμές που μια δύσκολη εμπειρία σε αναγκάζει να κάνεις απολογισμό και να δεις τι καλό έχεις ζήσει μέχρι τότε. Εκεί αποκαλύπτονται τα πραγματικά όρια και οι δυνατότητες του ανθρώπου.

Τέλος, με το χιούμορ και το ταπεραμέντο που τον διακρίνουν, αναφέρθηκε και στο πώς καλλιεργείται η ανθεκτικότητα όσο περνάνε τα χρόνια: όχι μόνο με εμπειρίες, αλλά με καλλιέργεια. «Στα 74 μου αισθάνομαι μέσα μου ένα παιδί 20–25 χρονών. Κάθε πρωί πρέπει να ανανεώνουμε την ανθεκτικότητά μας. Η πρότασή του ήταν σαφής: να επιστρέφουμε στο βιβλίο, στο χαρτί, στην τέχνη, στα μουσεία, στον κινηματογράφο· να μορφωνόμαστε και να καλλιεργούμαστε. Γιατί αυτά —και όχι η ταχύτητα και η σκληρότητα της εποχής— είναι που μας κρατούν ανθεκτικούς.

Προσωπικές Ιστορίες που μας Εμπνέουν

Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τον θάνατο, τις δυσοίωνες ιατρικές προβλέψεις, τις προκαταλήψεις, και νικάς

Τρεις γυναίκες που βρέθηκαν αντιμέτωπες με ακραίες δοκιμασίες, μέσα από διαφορετικούς δρόμους, μοιράζονται τις ιστορίες τους για επιβίωση, ανθεκτικότητα και μεταμόρφωση της ζωής τους – ιστορίες όπου ο πόνος, ο φόβος, η ελπίδα, η δύναμη και η αντοχή συνυπάρχουν. Όταν οι ιστορίες των άλλων μας θυμίζουν ότι ακόμα και οι πιο δύσκολες ή τραγικές αντιξοότητες μπορούν να μετατραπούν σε δύναμη, νόημα και ελπίδα. Κι ότι η ανθεκτικότητα είναι μια καθημερινή επιλογή για όλους μας –μια υπενθύμιση για το πόσο πολύτιμο είναι το δώρο του να είμαστε εδώ.

• Αρετή Μαστροδούκα | Παγκόσμια Πρωταθλήτρια Πυγμαχίας και Kickboxing, Resilience & Performance Coach
• Γεωργία Κλειδαριά | Ψυχολόγος, Συγγραφέας
• Άρτεμις Καψύλη | Εγκαυματίας
• Συντονίστρια: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη | Δημοσιογράφος, Ποιήτρια, Μεταφράστρια

Η Αρετή Μαστροδούκα έπρεπε να αναπτύξει ανθεκτικότητα από μικρό παιδάκι: το καλούπι στο οποίο ήθελαν να την βάλουν οι άλλοι δεν ταίριαζε με αυτό που ένιωθε μέσα της, με αποτέλεσμα να νιώθει εντελώς αόρατη. Βρήκε καταφύγιο (και ταυτότητα) στον πρωταθλητισμό, χωρίς να υποψιάζεται ότι αυτό σήμαινε όμως και κάτι άλλο: το συνδυασμό της αποδοχής με τις επιδόσεις. Σήμερα, έχοντας δουλέψει πολύ τη δικής της ψυχική ανθεκτικότητα, έχει δεσμευθεί να βοηθήσει και άλλους ανθρώπους να αναπτύξουν τη δική τους μέσα από ένα σύστημα που το ονομάζει Your A-game και το οποίο αναπτύσσει την εξής απλή, μα μεταμορφωτική, φιλοσοφία: η νίκη είναι επιλογή, επιμονή, σοφία· όμως δεν έχει νόημα αν δεν δίνεις πίσω, όχι μόνο σε όσους σε βοήθησαν να την κατακτήσεις, αλλά και σε όλους όσους έχουν ανάγκη ν’ ακούσουν αυτό το μάθημα.

Η Γεωργία Κλειδαριά έπαθε εγκεφαλικό ένα βράδυ του 2013. Η δική της ιστορία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μια αργοπορημένη και λάθος διάγνωση από το ΕΚΑΒ («κρίση πανικού») που την οδήγησε εκτός επειγόντων δημοσίου νοσοκομείου, με την κατάστασή της να μη θεωρείται… επείγουσα. Όταν οι γιατροί, ώρες αργότερα, κατάλαβαν τι συνέβη, ήταν αργά: η Γεωργία είχε χάσει τη δυνατότητα να μιλήσει, τη δυνατότητα να κινεί τη δεξιά πλευρά του σώματός της κι έπρεπε να τα μάθει όλα από την αρχή: σα μωρό, φρέσκο στον κόσμο. Η άρνησή της να αναγνωρίσει τον εαυτό της ως ασθενή την έκανε να παλέψει λυσσαλέα με τα όρια της αποκατάστασης που είχαν θέσει -πρώιμα- οι άλλοι για εκείνην. 12 χρόνια αργότερα, η Γεωργία –εκτός από ψυχολόγος παιδιών με αυτισμό και εν απουσία οποιουδήποτε συλλογικού φορέα για ανθρώπους με εγκεφαλικό— έχει δημιουργήσει το StrokeHope, για να φέρει μαζί ανθρώπους που χρειάζονται ορατότητα, υποστήριξη και καθοδήγηση, κι έχει γράψει ένα υπέροχο βιβλίο-μαρτυρία γι’ αυτή της, την εμπνευσμένη πάλη.

Η Άρτεμις Καψύλη βρέθηκε να επιζεί της φονικής πυρκαγιάς στη Σιδηρούντα με εγκαύματα Γ’ βαθμού στο 40% του σώματός της. Είχε να αντιπαλέψει πολλά πράγματα: από την αστυνομία που αρνήθηκε να αναλάβει την ευθύνη να τη μεταφέρει τραυματισμένη στο νοσοκομείο της Χίου και το ίδιο το νοσοκομείο που υποτίμησε το ποσοστό επιφάνειας εγκαύματος που είχε και συνεπώς άργησε να δώσει εντολή αερομεταφοράς της στην Αθήνα, μέχρι την ίδια τη διαδικασία ίασής της (συνεχή χειρουργεία, μεταμοσχεύσεις δέρματος, επώδυνους καθαρισμούς) και την πλήρη απουσία πλάνου ή επιδότησης μετα-νοσοκομειακής αποκατάστασης από τη μεριά της ελληνικής πολιτείας. Παίρνοντας δύναμη από τη βαθιά ευγνωμοσύνη που ένιωθε επειδή επέζησε και από την υποστήριξη των παιδιών και των φίλων της στη Salvia, η Άρτεμις κατάφερε να ξεπεράσει όλα τα όρια που νόμιζε ότι υπήρχαν στην αποκατάστασή της. Σήμερα προσφέρει και η ίδια υποστήριξη σε αυτόν τον φορέα που φτιάχτηκε, ιδιωτικά, για να υποστηρίζει εγκαυματίες πάσης φύσεως.

Μένουν πολλά από τις καταθέσεις αυτών των τριών ανθρώπων. Αλλά αν κάτι μένει περισσότερο, είναι το εξής: μη συμβιβάζεσαι. Βάζε μικρούς στόχους, κατάκτησέ τους και προχώρα. Έτσι μπορεί να λυγίσεις, αλλά δε θα σπάσεις. Κι έτσι θα μπορέσεις να προσφέρεις και θ’ αποκτήσει νόημα όλος σου ο αγώνας.

H ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ως Τρόπος Ζωής

Ανθίζοντας μέσα από τις προκλήσεις

Η Μαρία Ιωαννίδου, μέσα από τη βιωμένη της εμπειρία, την καλλιτεχνική της δημιουργία και την επαγγελματική της πορεία ανακαλύπτει συνεχώς την αξία κάθε εμπειρίας ως μέρους της εξελικτικής πορείας του ατόμου και του κόσμου. Επιδιώκει να προσφέρει χώρο για την άνθηση της μοναδικότητας κάθε ανθρώπου και της κοινωνικής ποικιλομορφίας. Εμπνέεται από τη ρήση του Γιουνγκ «δεν είσαι αυτό που σου συνέβη, είσαι αυτό που επέλεξες να γίνεις». O Πάρις Μέξης, μεταξύ δευτέρας και τρίτης Λυκείου, νόσησε με καρκίνο (σάρκωμα Ewing) και έζησε να πει την ιστορία. Δεν πιστεύει σε τίποτα εκτός από την παράλογη ανθεκτικότητα του ανθρώπου και το χιούμορ το οποίο θεωρεί ύψιστο εργαλείο, όπλο και ασπίδα απέναντι σε οποιαδήποτε αντιξοότητα. Κάθε μέρα που ξυπνάει επιχειρεί να λύσει το υπαρξιακό δίλημμα του Καμύ. Αγαπά τον καφέ. Μία ειλικρινής συζήτηση με τη Μαρία Ιωαννίδου και τον Πάρι Μέξη, που μας καλεί να σκεφτούμε τι μπορούμε, τι αντέχουμε αλλά κυρίως, τι θέλουμε.

• Μαρία Ιωαννίδου | Ψυχολόγος – Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια, Συγγραφέας, Χορεύτρια με κινητική αναπηρία και εκπαιδευόμενη Χοροθεραπεύτρια
• Πάρις Μέξης | Σκηνογράφος, Σκηνοθέτης, Creative Director

Ο Πάρις Μέξης μίλησε για τη δική του εμπειρία με τον καρκίνο στα 16 του, όταν βρέθηκε σε παιδιατρική κλινική βλέποντας γύρω του παιδιά που πάλευαν με όλες τους τις δυνάμεις — άλλα τα κατάφεραν, άλλα όχι. Εκεί συνειδητοποίησε για πρώτη φορά ότι ο πόνος και η απώλεια είναι μέσα στη ζωή, χωρίς πάντα εξηγήσεις. Όπως είπε, για να χρειαστεί να αντέξεις, πρέπει πρώτα να σου συμβεί κάτι δύσκολο· και κάθε άνθρωπος, σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεται, νιώθει ότι αυτό που περνάει είναι το σημαντικότερο. Το ερώτημα λοιπόν —και της δικής τους συζήτησης— είναι τι είναι αυτό που μας κάνει να αντέχουμε.

Η Μαρία Ιωαννίδου μίλησε από μια εντελώς διαφορετική, αλλά εξίσου βαθιά πλευρά. Όταν ρωτήθηκε για τις στιγμές απελπισίας, εξήγησε ότι δεν προέρχονται από την αναπηρία της — αυτό είναι η φυσική της κατάσταση. Κι όταν η απελπισία εμφανίζεται, δύο πράγματα την κρατούν: η μνήμη των επαναλήψεων («ήμουν εκεί και βγήκα») και το όραμα που έχει συνδέσει με τον εαυτό της τα τελευταία χρόνια — τις σπουδές της στη χοροθεραπεία και την αυθεντική κίνηση και την επιθυμία της να εκπαιδεύσει φροντιστές και θεραπευτές.

Στην ευαίσθητη αυτή συνομιλία ανάμεσα στους δύο ειπώθηκε ότι το σώμα δεν θέλει να πεθάνει· αυτό που κουράζεται είναι ο νους που φτιάχνει εικόνες. Και για το παράδοξο της φροντίδας: όλοι χρειαζόμαστε τους άλλους, αλλά χρειάζεται και η απόσταση από αυτή την ανάγκη — ένα δίπολο στο οποίο η ίδια έχει ασκηθεί μέσα από τη ζωή της. Αλλά και ότι η ανθεκτικότητα δεν αφορά μόνο όσους δοκιμάζονται, αλλά και όσους τους φροντίζουν. «Για να είσαι ανθεκτικός, χρειάζεται κι εγώ να συμμετέχω στη δική σου ανθεκτικότητα. Και το αντίστροφο». Το χιούμορ —ακόμη και ο αυτοσαρκασμός— είναι επίσης κομμάτι αυτού του εξοπλισμού.

Όσο για την αυθεντική κίνηση, η Μαρία εξήγησε ότι πρόκειται για μια πρακτική ωφέλιμη για όλους μας· μια διαδικασία μέσα από την οποία κάποιος μαθαίνει να ξεχωρίζει τι είναι δικό του και τι των άλλων, πού βρίσκονται οι προσδοκίες που τον βαραίνουν, πού χάνεται η επαφή με την επιθυμία. Εκεί συχνά χάνουμε και την ανθεκτικότητά μας — και, άθελά μας, υπονομεύουμε και την ανθεκτικότητα των άλλων.

Η συζήτηση των δύο τους έδειξε ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι ιδιότητα ηρώων, αλλά μια βαθιά ανθρώπινη διεργασία: να αντέχεις, να ξανασυνδέεσαι, να βρίσκεις λόγο και συνέχεια.

Σήκω και Ζήσε: Ιστορίες Δύναμης και Θάρρους

Τι γίνεται όταν μια ασθένεια απειλεί να ανατρέψει όλη σου τη ζωή; Και πώς η τέχνη, και η τέχνη της ζωής, μπορούν να γίνουν μια πηγή ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ και δύναμης να συνεχίζεις;

Ο Γιώργος Καραμίχος και η Φανή Σπυριδάκη μοιράζονται δύο βαθιά ανθρώπινες διαδρομές που φωτίζουν τι σημαίνει να στέκεσαι απέναντι στο απρόβλεπτο με παρουσία, γενναιότητα και πίστη στη ζωή. Ο Γιώργος μιλά για τη στιγμή που βρέθηκε αντιμέτωπος με μια πολύ σοβαρή ασθένεια και το πώς η περιπέτεια αυτή μετατράπηκε σε ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό, ευγνωμοσύνη και εσωτερική δύναμη. Η Φανή, που βρίσκεται ακόμη στη μέση της δικής της διαδρομής, μοιράζεται την ψυχραιμία, την αποφασιστικότητα και τη δύναμη με την οποία αντιμετωπίζει την κάθε ημέρα αυτής της πορείας, χωρίς να χάνει ούτε για μια στιγμή την προσωπική της λάμψη. ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ σημαίνει να σηκώνεσαι, να ελπίζεις, να δημιουργείς, να απολαμβάνεις, να χαίρεσαι. Μια συζήτηση για τη δύναμη που ανακαλύπτουμε μέσα μας, όταν έρχεται η στιγμή να υπερασπιστούμε τη ζωή μας.

• Γιώργος Καραμίχος | Ηθοποιός, Σκηνοθέτης, Acting Coach
• Φανή Σπυριδάκη | Επιχειρηματίας, Δημιουργός του Noel
• Συντονίστρια: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη | Δημοσιογράφος, Ποιήτρια, Μεταφράστρια

Ο Γιώργος Καραμίχος, σε μια συγκινητική εξομολόγηση, μίλησε για τη δική του εμπειρία με τον καρκίνο του πνεύμονα, τη χειρουργική επέμβαση και τη διαδρομή της αποκατάστασης, τονίζοντας ότι η μεγαλύτερη πράξη θάρρους είναι να ζητάς βοήθεια και να εμπιστεύεσαι τους ανθρώπους γύρω σου. Αναφερόμενος στα παιδικά του βιώματα και στη δύναμη της γιαγιάς του, ανέδειξε τη σημασία της παρουσίας, της ευγνωμοσύνης και της χαράς της καθημερινής ζωής. Η συζήτηση ανέδειξε την ανθεκτικότητα όχι ως ηρωισμό, αλλά ως βαθιά ανθρώπινη στάση ζωής: να είσαι παρών, να μοιράζεσαι, να αντέχεις και να συνεχίζεις.

Η επιχειρηματίας και δημιουργός του Noel, Φανή Σπυριδάκη, μίλησε ανοιχτά για τη δική της διαδρομή ανθεκτικότητας και τη βαθιά προσωπική εμπειρία της από τη διάγνωση με επιθετικό καρκίνο του μαστού, σε μια συζήτηση με τον ηθοποιό Γιώργο Καραμίχο. Όπως τόνισε, η ζωή δεν ορίζεται από τις πιθανότητες ούτε από τις ασθένειες, αλλά από τον σκοπό, τη στάση και την αντίληψή μας απέναντι στις δυσκολίες, υπογραμμίζοντας ότι «δεν είμαστε η αρρώστια μας» και ότι η αυτοφροντίδα, τα όρια και η σύνδεση με ένα βαθύτερο νόημα είναι πράξεις ουσιαστικής ανθεκτικότητας.

Στιγμιότυπα σε Εικόνες | 2ο Forum ATHENS VOICE | Μέγαρο Μουσικής Αθηνών