Θα ήταν ευχής έργο, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ να βρει ένα καινούργιο και ουσιαστικό τρόπο να έλθει σε συμφωνία με τους δανειστές μας. Άλλωστε, οι προηγούμενες κυβερνήσεις, ως επί το πλείστον, απέφυγαν με κάθε τρόπο να υλοποιήσουν τα περισσότερα από όσα υπέγραφαν, να κάνουν πραγματικές μεταρρυθμίσεις και να ξεφύγουν από το κατενάτσιο της προστασίας των πελατειακών τους σχέσεων. Αποτέλεσμα το αδιέξοδο, που οδηγούσε (πάντοτε την τελευταία στιγμή) σε οριζόντιες μειώσεις, φορολογικές επιβαρύνσεις και υφεσιακές πολιτικές.
Οποιοδήποτε κέρδος, λοιπόν, θα ήταν καλοδεχούμενο. Με την προϋπόθεση να πατάει (και να προστίθεται) σε όσα είχαν επιτευχθεί μέχρι τώρα, όπως ο (περίπου) ισοσκελισμένος προϋπολογισμός και η απομάκρυνση κάθε υπόνοιας αποχώρησης της Ελλάδας από την ευρωζώνη και την ευρωπαϊκή διαδικασία γενικότερα. Ή ακόμα αυτό το ισχνό “χαλάρωμα” του τελευταίου χρόνου στην ψυχολογία και στην πραγματική οικονομία, που σε συνδυασμό με παραμέτρους όπως η άνοδος του τουρισμού έβαλαν λίγο λάδι στο γρανάζι της αγοράς - δίνοντας την εντύπωση ότι “πιάσαμε πάτο” και ότι πια αρχίζει μια μικρή, αργή αλλά ανηφορική πορεία.
Για να μην υφίσταται όμως η Ελλάδα το “μαρτύριο του Σίσσυφου”, θα έπρεπε να συντρέχουν πολλοί λόγοι, πέρα από όσα αποδίδονται, δικαίως ή αδίκως, στη “γερμανική ιδεοληψία”. Διότι οι ευθύνες δεν αρχίζουν μόνο μετά την περίοδο χάριτος μιας κυβέρνησης (που στις παρούσες συνθήκες έχει ήδη εξανεμιστεί).
Όταν λοιπόν πιέζεις για εκλογές, ώστε να φύγει μια επιζήμια για τον τόπο κυβέρνηση, οφείλεις να είσαι απόλυτα προετοιμασμένος με τη λίστα των δικών σου (πραγματικών) μεταρρυθμίσεων, για το ενδεχόμενο διακυβέρνησης, όποια “καυτή πατάτα” και να σου σου πετάξει ο αντίπαλος - ειδικά όταν μετά από 5 χρόνια, ο υποχρεωτικός δανεισμός δεν είναι κάτι που η χώρα αντιμετωπίζει για πρώτη φορά. Αλλιώς καλύτερα να ψήφιζες Σταύρο Δήμα, δεδομένου και ότι οι εναλλακτικές σου περιλάμβαναν στην πρώτη θέση τον Δημήτρη Αβραμόπουλο.
Όταν καλείσαι επιτέλους να κυβερνήσεις μια χώρα σε κρίση, δεν επιλέγεις τους πιο ασταθείς συγκυβερνήτες, έτσι ώστε να έχεις “εύκολη δημαγωγική δουλειά” και να απευθύνεσαι στα πιο χαμηλά ένστικτα του “αγανακτισμένου” ακροατηρίου σου. Ούτε ξεχνάς αμέσως τις όποιες αριστερές σου κατευθύνσεις, προς χάριν ενός πνιγηρού εθνολαϊκισμού, με φιέστες στο Σύνταγμα. Τα καλά παραδείγματα που προσπαθείς να δώσεις με οδηγίες ταπεινότητας για βουλευτικά ΙΧ, άρνηση επιδομάτων εξωτερικού και σοβαροφάνειας και άλλες λεπτομέρειες είναι απελπιστικά λίγα και ανεπαρκή. Άλλωστε, κάτι τέτοια ευχολόγια περί “σεμνότητας και ταπεινότητας” τα είπαν και άλλοι, μετριοπαθέστεροι βεβαίως του Σαμαρά, αλλά καταστροφείς της χώρας. (Δυστυχώς, τους καλύπτεις και αυτούς, μέσα στην αντιεκσυγχρονιστική σου αφήγηση, φτάνοντας μέχρι το απίστευτο σημείο να ζητήσεις εξεταστική για τα μνημόνια, χωρίς την περίοδο Καραμανλή, κατά την οποία χρεοκόπησε η χώρα!)
Όταν πια φτάνεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων (και της πραγματικότητας), δεν έχεις ως πρώτο μέλημά σου την επικοινωνία και τον αντιπερισπασμό. Όσοι προηγήθηκαν από σένα, πλήρωσαν ακριβώς την αντίληψη ότι η πολιτική εξαντλείται στα τηλεοπτικά πάνελ και στο μπαλκόνι. Το να προσπαθείς με νύχια και με δόντια να κοροϊδέψεις τον καθρέφτη σου (και τους ιθαγενείς) ότι η τρόικα θα λέγεται πια “θεσμοί” (ή Brussels Group) και το νέο μνημόνιο “συμφωνία”, δεν είναι μόνο μια βάναυση διαστροφή της γλώσσας από ένα οργουελιανό newspeak, αλλά δείχνει και τη χρεοκοπία της μέχρι τώρα ρητορικής σου. Γιατί, όταν επιτέλους συναντάς τα δύσκολα, αναγκάζεσαι εμμέσως πλην σαφώς να παραδεχτείς ότι εκείνα με τα οποία τάιζες το φανατισμό των οπαδών σου δεν ήταν παρά φρούδες ελπίδες και εργαλεία παραπλάνησης.
Κυρίως, όμως, δεν κωλυσιεργείς. Γιατί αν έχεις στοιχειώδη αίσθηση των προτεραιοτήτων, γνωρίζεις ότι η οικονομία είναι μια δυναμική διαδικασία και ότι τα χειρότερα υφεσιακά μέτρα είναι η αβεβαιότητα, το στέγνωμα των καταθέσεων και της αγοράς, η απώλεια εμπιστοσύνης και επενδυτών. Τα δισεκατομύρια που χάνονται όλους αυτούς τους μήνες από το ΑΕΠ, θα αναγκαστείς να τα δανειστείς επιπλέον από αυτά που έχεις ήδη ανάγκη. Κι όταν φλερτάρεις με την ασφυξία, σημαίνει ότι δεν έχεις αντιληφθεί την ευθύνη που κουβαλάς. Γιατί το παραμικρό επεισόδιο, μικρού ή μεγάλου “θανάτου”, αλλά και το ίδιο το “σύρσιμο” δεν θα κάνει τίποτε άλλο παρά να επιδεινώσει τη θέση αυτών που υποτίθεται οτι προστατεύεις, αρνούμενος άλλα “σκληρά και επώδυνα μέτρα”. Ο έχων ευρώ στο εξωτερικό ή στο στρώμα θα είναι πλουσιότερος μέ ένα άλλο νόμισμα ή μετά από ένα τραπεζικό σοκ. Αυτός που ΔΕΝ έχει κομπόδεμα, χρειάζεται απεγνωσμένα την προστασία του ευρώ. Γιατί, αλλιώς, μπορεί να ξυπνήσει ένα πρωί με τη σύνταξή του να μη φτάνει ούτε για το 1/3 των φαρμάκων που προμηθεύεται σήμερα.
Και πάνω από όλα, δεν διακυβεύεις την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Όχι μόνο για γεωπολιτικούς λόγους (που ισχυρίζεσαι οτι είναι το μεγάλο σου χαρτί), που αντιστοιχούν σε ευημερία, πολιτισμό, ειρήνη και ανάπτυξη. Αλλά και γιατί δεν έχεις τέτοια εντολή - και συνεχώς διαβεβαιώνεις για το αντίθετο μιας τέτοιας προοπτικής. Και για αυτό δεν παίζεις με τη φωτιά, ερεθίζοντας τα αντευρωπαϊκά και εθνικιστικά ένστικτα μιας μεγάλης μερίδας του εκλογικού σώματος που σε στηρίζει, βαυκαλιζόμενο ότι η ελπίδα, η περηφάνια και η “αξιοπρέπεια” επιτυγχάνουν τη σωτηρία ενός λαού, που θέλει να απολαμβάνει ευρωπαϊκά, ακολουθώντας τριτοκοσμικούς κανόνες. Το παραμύθιασμα έχει κοντά ποδάρια. Αν εσύ τόσα χρόνια ζούσες στη γυάλα σου, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να το ενισχύσεις ως κατεστημένη νοοτροπία στον ελληνικό λαό.
Όχι, λοιπόν, το μνημόνιο δεν έφερε την κρίση, το ανάποδο έγινε, με κύριο μοχλό την υπερχρέωση της χώρας στην αμέσως προηγούμενη περίοδο. Ούτε μπορούμε να ζήσουμε χωρίς δανεικά, ακόμα τουλάχιστον. Το Grexit δεν είναι προτιμότερο από κανένα μνημόνιο, ασχέτως αν πρέπει να αναζητήσουμε καλύτερο - κι ας θυμήθηκες τώρα την “ψυχολογία της αγοράς”, που τάχαμου δεν θα επιτρέψει την ανάπτυξη, αν “ταπεινωθούμε”. Εξακολουθούμε να έχουμε να κάνουμε με την τρόικα, γιατί είναι η μόνη που μπορεί (και θέλει) να μας δανείσει φτηνά, αφού οι αγορές είναι κλειστές για μας. Η τρόικα, όπως και κάθε δανειστής που δεν είναι τοκογλύφος, δεν πρόκειται να μας δώσει κεφάλαια αν δεν συμφωνήσουμε σε ένα μίνιμουμ κοστολογημένων και επίπονων μέτρων, αλλιώς θα επιβάλει τα (άδικα ίσως) δικά του. Η αύξηση των εσόδων του κράτους, η αύξηση των εισοδημάτων των πολιτών, η ελάφρυνση των φόρων, η ανάπτυξη και οι νέες θέσεις εργασίας, η πάταξη της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής και η ρήξη με τη διαπλοκή δεν γίνονται με “σκισίματα μνημονίων”, πρωθυπουργικές εντολές και ψήφιση “ενός νόμου”, αλλά με σχέδιο, πολλή και σκληρή δουλειά, αξιοκρατία και εκσυγχρονισμό - όλα αυτά που πολεμάς και σιχαίνεσαι, γιατί σου χαλάνε την αφήγηση και το πελατειακό σου κράτος.
Και όχι, η βελτίωση του δημόσιου βίου δεν γίνεται με στελέχη που το μόνο τους “προσόν” είναι η κομματική δουλειά ή η γραφικότητα. Ούτε ανασύροντας από το “χρονοντούλαπο της ιστορίας” όλους τους χρεοκοπημένους. Με αερολογίες και συστηματική αποδόμηση των λίγων επιτευγμάτων των τελευταίων χρόνων στην αξιολόγηση, στη στελέχωση του δημόσιου τομέα, στις ανεξάρτητες αρχές, στην παιδεία, στον περιορισμό της σπατάλης στην υγεία, στις διεθνείς σχέσεις και σε άλλους τομείς, δεν κάνεις τίποτε άλλο παρά να οδηγείς το σκέφος ξανά στα βράχια, με παλαιοκομμουνιστική επιμονή και αμεριμνησία. Και μέτρο της “υπεροχής” σου δεν μπορεί να είναι οι κραυγές και η αποτυχία ακροδεξιών προκατόχων - ειδικά αφού δεν έδιωξες (επ’ ουδενί) την ακροδεξιά από την κυβέρνηση.
Και, ναι, κυρίως υπεύθυνο είναι το εκλογικό σώμα, που αναδεικνύει όλους αυτούς που του αρέσει να του χαϊδεύουν τα αυτιά, έτοιμο να ενθουσιαστεί και να απογοητευθεί αφελώς - το απέδειξε ρουφώντας σαν σφουγγάρι την “εθνική υπερηφάνεια” και την “αξιοπρέπεια” που του πούλησες, για να αποφύγει πάση θυσία την αυτογνωσία και τη δουλειά που πρέπει να κάνει. Μόνο που εθνικό είναι το αληθινό, το σύγχρονο και το ισχυρό οικονομικά. Και η ευθύνη είναι και σε αυτούς που αναλαμβάνουν να πρωταγωνιστήσουν στο σενάριο που οδηγεί στην οπισθοδρόμηση. Γιατί ακόμα κι αν δεν πέσει ολόκληρη η σκηνή, το κακοπαιγμένο έργο μπορεί να κατέβει απελπιστικά σύντομα.
9°
