«Καλώς ή κακώς» οι σημερινοί πολιτικοί μιλούν όλο και πιο αδέξια, ανούσια και φτηνιάρικα
Η ανικανότητα διατύπωσης νοημάτων σημαίνει ένδεια ιδεών, μειονεξία σκέψης. Σήμερα, το μέτρο, η ευγένεια, η περίσκεψη στην εκφορά του λόγου έχουν απαξιωθεί
Ο σημερινός πολιτικός επαναλαμβάνει χιλιοειπωμένες εκφράσεις τις οποίες περιβάλλει με γλωσσικές αστοχίες, υπεκφυγές και παρανοήσεις.
Ο πρωθυπουργός φαίνεται πως έχει αγανακτήσει από το ίδιο το ανθρώπινο υλικό που σέρνει πίσω του. Κι εμείς έχουμε χάσει την υπομονή μας τόσο με τη στάση της κυβέρνησης σε μια σειρά καίριων ζητημάτων (ΑΕΙ, νομιμότητα, διαφάνεια, Υγεία) όσο και με τη χαμηλή ποιότητα των στελεχών της. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω αν η Νέα Δημοκρατία διαθέτει «καλύτερα» στελέχη από αυτά που προβάλλονται, ξέρω όμως ότι το πολιτικό σκηνικό, εντός και εκτός κυβέρνησης, βρίθει από φαιδρά και πιθανώς ανέντιμα άτομα. Είναι φανερό ότι στην πολιτική μπαίνουν άνθρωποι που δεν διαθέτουν ούτε το στοιχειώδες προαπαιτούμενο: να μιλούν σωστά τη γλώσσα τους (συν τουλάχιστον μία ακόμη γλώσσα) και να διαμορφώνουν νοήματα χωρίς φλυαρία, ασάφειες και κοινοτοπίες. Καθώς το μορφωτικό επίπεδο των πολιτικών ανδρών και γυναικών δεν ακολουθεί τη γενική πρόοδο —κυρίως ως συνέπεια της πελατοκρατίας, της οικογενειοκρατίας και της ευνοιοκρατίας— έχουμε συνηθίσει στο φτωχό και επαναληπτικό λεξιλόγιο, στις λεκτικές γκάφες, στα γραμματικά και συντακτικά λάθη που συσσωρεύονται στον δημόσιο λόγο. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο (ο άρτι καθαιρεθείς υφυπουργός Υγείας της Βρετανίας έκανε χονδροειδή πλάκα στο WhatsApp), αλλά, ως συνήθως, στην Ελλάδα, πολλά φαινόμενα παίρνουν διαστάσεις φάρσας.
Οπωσδήποτε, σήμερα δεν επιζητούμε ρήτορες. Η ευφράδεια έχει συνδεθεί με τους λεγόμενους χαρισματικούς, με τους ψεύτες λαοπλάνους. Ωστόσο, έχει αλλάξει κάτι βαθύτερο. Αν και σε πολλές χώρες ένα μέρος του πολιτικού προσωπικού προέρχεται ακόμα από τη δεξαμενή των ιδιωτικών σχολείων και των πανεπιστημίων κύρους, οι σημερινοί πολιτικοί μιλούν όλο και πιο αδέξια, ανούσια και φτηνιάρικα. Οι αθέμιτες συναλλαγές αναδεικνύουν άτομα με απαράδεκτη συμπεριφορά, τα οποία είτε ανήκουν στη δεξιά, είτε στην αριστερά, ταυτίζονται με τον όχλο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο γγ του ΚΚΕ κ. Κουτσούμπας ο οποίος καθυβρίζει τους πολιτικούς του αντιπάλους ψεύτες, κουτοπόνηρους και απατεώνες, απηχώντας τα αντανακλαστικά των ψηφοφόρων του που ζητάνε κρεμάλες. Η δεοντολογία, ως μια ακόμα «απάτη της άρχουσας τάξης», καταργείται· έτσι κι αλλιώς, μετά από πολλές δεκαετίες προπαγάνδας και «αγώνων» για τον εκχυδαϊσμό των ελληνικών, η κουκουέδικη γλώσσα έχει επικρατήσει σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα και στην κοινωνία. Το λεξιλόγιο της δεξιάς δεν διαφέρει από εκείνο της αριστεράς, αν και συχνά διανθίζεται από δήθεν λόγιες εκφράσεις σε στιλ Μαντάμ Σουσού.
Η ανικανότητα διατύπωσης νοημάτων σημαίνει ένδεια ιδεών, μειονεξία σκέψης
Η ανικανότητα διατύπωσης νοημάτων σημαίνει ένδεια ιδεών, μειονεξία σκέψης. Αυτή η ανικανότητα, από τους ευτράπελους σολοικισμούς του κ. Τσίπρα μέχρι τις χοντράδες του κ. Πολάκη και της ομάδας των Σπαρτιατών, αποκαλύπτει, εκτός από έλλειψη κοινωνικής αγωγής και καλλιέργειας, οκνηρία· κατρακύλα σε μια υποστάθμη ιδεών. Σε παλαιότερα κοινοβούλια η εκφορά του λόγου ήταν αρτιότερη· εφαρμόζονταν κάποιοι κανόνες σεβασμού στον θεσμό και στα πρόσωπα που τον συνέθεταν. Σήμερα, το μέτρο, η ευγένεια, η περίσκεψη στην εκφορά του λόγου έχουν απαξιωθεί.
Έτσι, πριν από λίγες ημέρες, ο βουλευτής Θεσπρωτίας της Ν.Δ. κ. Γιόγιακας, αναφερόμενος στο δυστύχημα των Τεμπών, ξεστόμισε τη φράση «καλώς ή κακώς αυτοί οι άνθρωποι ήταν νεκροί» — ένα εξωφρενικά άτοπο και ξεφτιλισμένο κλισέ. Αναρωτιέμαι αν οι πολιτικοί προσέχουν τι λένε μόνον αν από τα λόγια τους εξαρτάται η επιβίωσή τους: παρατηρώ ότι ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι, που πασχίζει να σώσει τη χώρα του, έχει αναπτύξει ρητορική δεινότητα, περίπου όπως ο Λόιντ Τζορτζ στον Πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και ο Τσόρτσιλ στον Δεύτερο όταν προσπαθούσαν να σώσουν τη Βρετανία. Όσο για τους υπολοίπους, ιδιαίτερα στις κατώτερες βαθμίδες της εξουσίας, λένε απλώς ό,τι τους κατεβαίνει· εξάλλου, το θράσος, η αγένεια, η παχυδερμία ξεχνιούνται γρήγορα.
Πριν από λίγες ημέρες, ο βουλευτής Θεσπρωτίας της Ν.Δ. κ. Γιόγιακας, αναφερόμενος στο δυστύχημα των Τεμπών, ξεστόμισε τη φράση «καλώς ή κακώς αυτοί οι άνθρωποι ήταν νεκροί»
Αν παρακολουθήσουμε τις εργασίες της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης θα γίνουμε μάρτυρες της πιο κατάφωρης παραβίασης της δεοντολογίας: οι βουλευτές της Ανυπότακτης Γαλλίας ωρύονται, καθυβρίζουν τους συναδέλφους τους, χτυπούν τα έδρανα, κραδαίνουν παλαιστινιακές σημαίες και δημιουργούν ατμόσφαιρα ζωοπανήγυρης. Κυριαρχεί το ιδεώδες της μετριότητας: για να εκλεγεί κάποιος και να παραμείνει σε θέση λήψεως αποφάσεων δεν απαιτούνται σημαντικές ικανότητες. Ιδιαίτερα σε χώρες ήσσονος προσπάθειας όπως η Ελλάδα, δεν χρειάζεται να έχεις άνεση στον δημόσιο λόγο· τα κουτσοκαταφέρνεις αραδιάζοντας κενολογίες, ακριβώς όπως κάνουν οι περισσότεροι δημοσιογράφοι και οι χρήστες των social media. Ο σημερινός πολιτικός επαναλαμβάνει χιλιοειπωμένες εκφράσεις —«πάταξη της φοροδιαφυγής», «καθαρή εντολή», «παραλάβαμε χάος», «να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά», «εργαλειοποίηση», «ο λαός δεν ξεχνά»— τις οποίες περιβάλλει με γλωσσικές αστοχίες, υπεκφυγές και παρανοήσεις.
Και παρ’ όλ’ αυτά, για να αποφεύγονται τα γλωσσικά ολισθήματα, συχνά τις ομιλίες των πολιτικών συντάσσουν μισθωτοί γραφιάδες. Το να εκφωνείς κείμενα που έχουν γράψει άλλοι μού φαίνεται εντελώς παράλογο, πλην όμως θεωρείται ο μοναδικός τρόπος για να αποφευχθούν τα ατοπήματα, η επανάληψη έμμονων ιδεών και ιδιωματισμών, καθώς και οι ομολογίες υπερβολικής ειλικρίνειας και υπερβολικής αυτοπεποίθησης που μπορούν να προκύψουν από ναρκισσιστικές προσωπικότητες. Αλλά, βεβαίως υπάρχει πάντοτε ένα μέρος της δημόσιας παρουσίας των εκλεγμένων το οποίο δεν υπόκειται σε έλεγχο, που είναι αυθόρμητο. Έτσι, ο Τζορτζ Μπους, εκτός του ότι έκανε γραμματικά λάθη επιπέδου δημοτικού σχολείου, ξεφούρνιζε τους λεγόμενους Bushisms —λέξεις που δεν υπήρχαν στο λεξικό— ενώ ο Μπόρις Τζόνσον, σε δύο εκρήξεις ειλικρίνειας, είχε δηλώσει ότι οι Αφρικανοί θα ζούσαν καλύτερα αν δεν είχαν αποτινάξει τη βρετανική αποικιοκρατία.
Από τα πιο νόστιμα που έχω ακούσει ήταν η δήλωση του Ντόναλντ Τραμπ «Συνάντησα τον πρόεδρο των Παρθένων Νήσων» (Ο Πρόεδρος των Παρθένων Νήσων είναι ο ίδιος: το νησιωτικό σύμπλεγμα ανήκει στις ΗΠΑ) κι εκείνη του Βολιβιανού προέδρου Έβο Μοράλες που απέδωσε την ομοφυλοφιλία στις ορμόνες των πουλερικών. Την περασμένη εβδομάδα με εντυπωσίασε ο κ. Γιόγιακας με το ασυμμάζευτο lapsus «καλώς ή κακώς», το οποίο, εκτός του ότι δεν ήταν καθόλου για γέλια όπως είναι ενίοτε η πολιτικάντικη μπουρδολογία, έδειχνε κάτι που ξέρουμε ήδη: στην Ελλάδα οι κυβερνήσεις δεν εργάζονται για το κοινό καλό, αλλά για το καλό της παράταξής τους και της οικογένειάς τους.
17°
