Debate αλά ελληνικά: 33 χρόνια παράλληλων μονολόγων

Ο πρώτος πολιτικός αρχηγός που επιδιώκει τηλεοπτική αναμέτρηση με τον αντίπαλό του στην Ελλάδα είναι ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, στις εκλογές του 1985, ωστόσο ο Ανδρέας Παπανδρέου αρνείται, επικαλούμενος τη χαμένη άνοιξη του 1964 και την αποστασία του 1965.

Είναι, λοιπόν, Μάρτιος του 1990 όταν το κατάμεστο αμφιθέατρο του Παντείου Πανεπιστημίου υποδέχεται τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Χαρίλαο Φλωράκη για το πρώτο debate στην πολιτική ιστορία της χώρας. Παρόντες, μεταξύ άλλων, οι πρέσβεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης.

Στον ρόλο του συντονιστή ο δημοσιογράφος Γιάννης Καψής και ο Δημήτρης Κώνστας, διεθνολόγος και ιδρυτής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου, που είχε αναλάβει τη διοργάνωση, ενώ ερωτήσεις προς τους πολιτικούς αρχηγούς απευθύνουν δημοσιογράφοι και καθηγητές της σχολής.

Τη συζήτηση, που επικεντρώνεται στην εξωτερική πολιτική και τη θέση της Ελλάδας στα Βαλκάνια, μεταδίδουν η ΕΤ-1 και η ΕΤ-2 καθώς και τα μόλις δύο ιδιωτικά κανάλια, Mega και ANT1, που μετρούν λίγους μήνες τηλεοπτικού αέρα.

Οι πολιτικοί αρχηγοί απαντούν σε προκαθορισμένο χρόνο και στερούνται της δυνατότητας απευθείας διαλόγου με τους αντιπάλους τους.

Έξι χρόνια μετά, τον Σεπτέμβριο του 1996, το δεύτερο debate μεταφέρεται σε τηλεοπτικό στούντιο της ΕΡΤ, με τον Κώστα Σημίτη και τον Μιλτιάδη Έβερτ να βρίσκονται ενώπιος ενωπίω. Οι υπόλοποι πολιτικοί αρχηγοί μένουν εκτός, με τον -τότε επικεφαλής της Πολιτικής Άνοιξης- Αντώνη Σαμαρά να στέλνει εξώδικο στο Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο καταγγέλλοντας «μεθοδεύσεις».

Τη συζήτηση συντονίζει ο Πέτρος Ευθυμίου και τις ερωτήσεις να αναλαμβάνουν οι Θόδωρος Ρουσόπουλος, Παύλος Τσίμας και Γιάννης Παπουτσάνης. Οι δύο «μονομάχοι» καλούνται να απαντήσουν με χρονόμετρο, χωρίς μεταξύ τους διάλογο, με επίκεντρο την κρίση των Ιμίων και το περιβόητο «ευχαριστώ» στους Αμερικανούς.

Η μετάδοση γίνεται από την ΕΡΤ με διακαναλική σύνδεση για όλα τα ιδιωτικά κανάλια σε προκαθορισμένο πλαίσιο.

Αρχές του 2000, ακόμα σε κλίμα χρηματιστηριακής ευφορίας, ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης προκηρύσσει πρόωρες εκλογές με «επίδικο» την ιστορική αίτηση της Ελλάδας για ένταξή της στην ΟΝΕ.

Το Ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής ανοίγει τις πόρτες του και υποδέχεται τον Κώστα Σημίτη και τον Κώστα Καραμανλή για το debate της 30ης Μαρτίου, μόλις 10 ημέρες πριν την εκλογική αναμέτρηση.

Συντονίζει ο Νίκος Χατζηνικολάου και απέναντί του κάθονται οι δημοσιογράφοι Θοδωρής Ρουσόπουλος, Έλλη Στάη και Μανώλης Καψής.

«Δεν υπάρχει δημοσιογράφος ο οποίος να χαίρεται όταν μπαίνουν κανόνες και όρια σε έναν διάλογο. Ωστόσο δεν υπάρχει και δημοσιογράφος που να προτιμά τον μη διάλογο, από ένα διάλογο οργανωμένο με κανόνες και με όρους, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Λέμε λοιπόν ότι θα προτιμούσαμε έναν απολύτως ελεύθερο διάλογο, παρόλα αυτά το γεγονός ότι γίνεται ανάμεσα στους δύο πολιτικούς αρχηγούς είναι θετικό, είναι σημαντικό. Είναι τιμή μας που βρισκόμαστε εδώ να θέσουμε τις ερωτήσεις μας κι ελπίζουμε κάθε φορά που ο διάλογος αυτός θα γίνεται, οι όροι και οι κανόνες του να γίνονται ακόμα πιο ελεύθεροι, ακόμα πιο ανοιχτοί» λέει στην έναρξη ο Νίκος Χατζηνικολάου, εκ μέρους και των τεσσάρων.

Οι δύο πολιτικοί αρχηγοί έχουν δύο λεπτά στη διάθεσή τους για να απαντήσουν στις ερωτήσεις.

Από τις «μονομαχίες» στα πολυπληθή debate

Τον Φεβρουάριο 2004 οι καρέκλες των πολιτικών αρχηγών γίνονται πέντε καθώς το debate διεξάγεται με τους Κώστα Καραμανλή, Γιώργο Παπανδρέου, Αλέκα Παπαρήγα, Νίκο Κωνσταντόπουλο (Συνασπισμός) και Δημήτρη Τσοβόλα (ΔΗΚΚΙ), οι οποίοι απαντούν για 1,5 λεπτό σε ερωτήσεις - χωρίς μεταξύ τους διάλογο.

Είναι η πρώτη φορά που συμμετέχουν οι επικεφαλής όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων, με την τηλεοπτική βραδιά να καταγράφει ποσοστό-ρεκόρ τηλεθέασης για πολιτική εκπομπή φτάνοντας στο 92,5%.

Ο Νίκος Χατζηνικολάου και πάλι στον ρόλο του συντονιστή, ενώ Παύλος Τσίμας, Αλέξης Παπαχελάς, Νίκος Ευαγγελάτος και Σταύρος Θεοδωράκης θέτουν τις ερωτήσεις.

Η χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων φιλοξενεί τον Ιούνιο και δεύτερο debate. Κώστας Καραμανλής, Γιώργος Παπανδρέου, Αλέκα Παπαρήγα και Νίκος Κωνσταντόπουλος βρίσκονται εκ νέου στο Ραδιομέγαρο της ΕΡΤ για την πρώτη τηλεοπτική αναμέτρηση ενόψει ευρωεκλογών.

Συντονίζει ο Γιάννης Πρετεντέρης και ερωτήσεις θέτουν οι δημοσιογράφοι Έλλη Στάη, Παύλος Τσίμας, Nίκος Ευαγγελάτος, Σταύρος Θεοδωράκης και Mανώλης Καψής.

«Ασφυκτική η διαδικασία, στερεότυπες οι απαντήσεις - χωρίς πολιτική αιχμή το ντιμπέιτ των αρχηγών» σχολιάζει την επόμενη του «ευρω-debate» ο Τύπος.

Καλοκαίρι του 2007 η χώρα βιώνει μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ιστορίας της, με τις φονικές πυρκαγιές σε πολλούς νομούς της Ελλάδας και κυρίως στην Ηλεία να οδηγούν την κυβέρνηση Καραμανλή σε αδιέξοδο.

Προκηρύσσονται πρόωρες εκλογές για τον Σεπτέμβριο και η Μαρία Χούκλη αναλαμβάνει τον συντονισμό για το έκτο κατά σειρά debate στην ιστορία μεταξύ των Κώστα Καραμανλή, Γιώργου Παπανδρέου, Αλέκας Παπαρήγα, Αλέκου Αλαβάνου, Γιώργου Καρατζαφέρη και Στέλιου Παπαθεμελή.

Οι Όλγα Τρέμη, Νίκος Ευαγγελάτος, Αλέξης Παπαχελάς, Αιμίλιος Λιάτσος, Νίκος Χατζηνικολάου και Έλλη Στάη διαχειρίζονται έξι κύκλους ερωτήσεων για ισάριθμες θεματικές ενότητες, με κάθε δημοσιογράφο να υποβάλει μία ερώτηση σε κάθε πολιτικό αρχηγό.

Το πλαίσιο ασφυκτικό: οι ερωτήσεις δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 30 δευτερόλεπτα, ενώ οι πολιτικοί αρχηγοί έχουν στη διάθεσή τους 90 δευτερόλεπτα για την απάντηση.

Βρισκόμαστε αισίως στον Σεπτέμβριο του 2009, έναν χρόνο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και στη σκιά του σκανδάλου του Βατοπεδίου, ο Κώστας Καραμανλής επικαλούμενος την οικονομική κρίση ζητά «νωπή λαϊκή εντολή» και καταφεύγει σε πρόωρες εκλογές.

Οι Κώστας Καραμανλής, Γιώργος Παπανδρέου, Αλέκα Παπαρρήγα, Αλέξης Τσίπρας, Γιώργος Καρατζαφέρης και ο επικεφαλής των Πράσινων Οικολόγων Νίκος Χρυσόγελος απαντούν στις συνολικά 72 ερωτήσεις των Παύλου Τσίμα, Νίκου Ευαγγελάτου, Αιμίλιου Λιάτσου, Ανδρέα Κωνσταντάτου, Αντώνη Σρόιτερ και Σίας Κοσιώνη.

Τη διεξαγωγή αναλαμβάνει παραδοσιακά η ΕΡΤ, ερωτήσεις και απαντήσεις είναι διάρκειας ενός λεπτού και από την τηλεοπτική αναμέτρηση των τριών και πλέον ωρών ξεχωρίζουν 21 λεπτά - όταν οι πολιτικοί αρχηγοί διατυπώνουν ερωτήματα ο ένας στον άλλον, για όποιο θέμα επιθυμούν.

Καραμανλής και Παπανδρέου ανανέωνουν το ραντεβού τους την αμέσως επόμενη, για ένα debate διάρκειας 75 λεπτών που παίρνει πια τον χαρακτήρα ανοιχτής «μονομαχίας», με τη Μαρία Χούκλη στον ρόλο δημοσιογράφου και συντονιστή.

Οι δύο υποψήφιοι πρωθυπουργοί στέκονται όρθιοι, κατά το αμερικανικό μοντέλο, έχουν τρία λεπτά χρόνο για να απαντήσουν και είναι η πρώτη φορά που επιτρέπονται ερωτήσεις αρχηγού προς αρχηγό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2009 μετρά συνολικά τρεις τηλεμαχίες, καθώς τον Μάιο οι πολιτικοί αρχηγοί βρέθηκαν στο στούντιο της ΕΡΤ ενόψει ευρωεκλογών.

Τρεις εκλογικές αναμετρήσεις, μηδέν debate

Οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2012 και αυτή του Ιανουαρίου του 2015 διεξάγονται χωρίς να έχει προηγηθεί debate.

Τα Μνημόνια προκαλούν μια άνευ προηγουμένου κοινωνική κρίση που αναπόφευκτα μετατρέπεται σε πολιτική, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η συνεννόηγη για μια τηλεοπτική αναμέτρη πολιτικών αρχηγών στις δύο κάλπες τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2012. Πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 στο ενδεχόμενο ενός debate μεταξύ Αντώνη Σαμαρά και Αλέξη Τσίπρα η πλευρά τού Μαξίμου απαντά, μέσω κυβερνητικών στελεχών, ότι δεν πρόκειται ο πρωθυπουργός να συνομιλήσει με τους υβριστές.

H πρώτη τηλεοπτική αναμέτρηση πολιτικών αρχηγών διεξάγεται, τελικά, τον Σεπτέμβριο του 2015, με σύσσωμο τον Τύπο να κάνει λόγο για ένα υποτονικό debate διάρκειας τριών ωρών.

Στο στούντιο της ΕΡΤ οι Αλέξης Τσίπρας, Βαγγέλης Μεϊμαράκης, Δημήτρης Κουτσούμπας, Φώφη Γεννηματά, Πάνος Καμμένος, Σταύρος Θεοδωράκης καθώς και ο επικεφαλής της -νεοσύστατης τότε- Λαϊκής Ενότητας Παναγιώτης Λαφαζάνης. Απούσα, η νεοναζιστική εγκληματική οργάνωση υπό τον μανδύα πολιτικού κόμματος «Χρυσή Αυγή».

Συντονίζει ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ Πάνος Χαρίτος και οι Όλγα Τρέμη, Αντώνης Σρόιτερ, Μαρία Χούκλη, Μάρα Ζαχαρέα, Σία Κοσιώνη και Μάκης Γιομπαζολιάς έχουν 30 δευτερόλεπτα για να θέσουν τις ερωτήσεις, συν ακόμα 15 δευτερόλεπτα για μια διευκρινιστική ερώτηση.

Οι πολιτικοί αρχηγοί απαντούν σε 90 δευτερόλεπτα και έχουν τη δυνατότητα να απευθύνουν ο ένας τον άλλον ερωτήσεις.

Ακολουθεί δεύτερο debate ανάμεσα σε Αλέξη Τσίπρα και Βαγγέλη Μεϊμαράκη, η οποία καταγράφεται στην τηλεοπτική ιστορία καθώς σημειώνει ρεκόρ τηλεθέασης σε σύγκριση με την προηγούμενη «μονομαχία» πολιτικών αρχηγών. Συντονίζει ξανά ο παρουσιαστής της ΕΡΤ Πάνος Χαρίτος, με τους επτά δημοσιογράφους, Όλγα Τρέμη, Μαρία Χούκλη, Αντώνη Σρόιτερ, Σία Κοσιώνη, Μάρα Ζαχαρέα, Μάκη Γιομπαζολιά.

Κάθε δημοσιογράφος κάνει μία ερώτηση 30 δευτερολέπτων, με δικαίωμα follow up 15 δευτερολέπτων, ενώ η απάντηση δεν πρέπει να ξεπερνά το ενάμιση λεπτό.

Κάθε πολιτικός αρχηγός έχει το δικαίωμα να κάνει μια ερώτηση στον αντίπαλό του διάρκειας ενός λεπτού και η απάντηση περιορίζεται στο ένα λεπτό και 45 δευτερόλεπτα. Μάλιστα, δίνεται η δυνατότητα για σχόλιο του ερωτώντος αρχηγού επί της απάντησης διάρκειας μισού λεπτού.

Για τις εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019, τα κόμματα δεν καταφέρνουν να καταλήξουν σε συμφωνία για debate των πολιτικών αρχηγών. 

Κι έτσι η «οφειλόμενη» τηλεμαχία μεταξύ Κυριάκου Μητσοτάκη και Αλέξη Τσίπρα, με την εκ του νόμου διευρυμένη σύνθεση, δηλαδή τη συμμετοχή και των υπόλοιπων πολιτικών αρχηγών, θα διεξαχθεί την Τετάρτη 10 Μαΐου στις 21:00, ενόψει των εκλογών της 21ης Μαΐου.

Οι Κυριάκος Μητσοτάκης, Αλέξης Τσίπρας, Νίκος Ανδρουλάκης, Δημήτρης Κουτσούμπας, Κυριάκος Βελόπουλος και Γιάνης Βαρουφάκης θα καθίσουν απέναντι στους Αντώνη Σρόιτερ, Γιώργο Παπαδάκη, Ράνια Τζίμα, Παναγιώτη Στάθη, Σία Κοσιώνη και Μάρα Ζαχαρέα, με συντονιστή τον δημοσιογράφο της ΕΡΤ, Γιώργο Κουβαρά. Κάθε ερώτηση θα πρέπει να διαρκεί 30 δευτερόλεπτα, ενώ οι απαντήσεις δεν θα υπερβαίνουν το ενάμιση λεπτό. Οι έξι πολιτικοί αρχηγοί δεν θα έχουν τη δυνατότητα διαλόγου παρά μόνο μια σύντομης τοποθέτησης στο τέλος της διαδικασίας.