Τα είδαμε (πάλι) όλα, τις μέρες που προηγήθηκαν. Είδαμε την κατάρρευση του Ελληνικού Χρηματιστηρίου και είδαμε τις αγορές να μας δείχνουν (πάλι)τα δόντια τους. Είδαμε την πόλωση να κορυφώνεται και το πολιτικό κλίμα να δηλητηριάζεται, είδαμε –κυρίως ακούσαμε- την κυβέρνηση και την αξιωματική αντιπολίτευση να καυγαδίζουν για το ποιος ευθύνεται για την άνοδο των spreads και τον αποκλεισμό των αγορών.
Είχε προηγηθεί ο καυγάς «ποιος θα μας βγάλει (ή ποιος θα σκίσει) πρώτος το Μνημόνιο, που κυριάρχησε στην τριήμερη συζήτηση στη Βουλή για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης. Επιβεβαιώνοντας την στροφή της κυβέρνησης προς τον αντι-μνημονιακό λαϊκισμό, που σφραγίστηκε από τον ανασχηματισμό, ως απάντηση στην πρωτιά ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του περασμένου Μαϊου. Ευτυχώς για τη χώρα, οι «μονομάχοι» μπήκαν στην αρένα το βράδυ της Παρασκευής, που οι αγορές, το χρηματιστήριο και οι τράπεζες είχαν κλείσει…
Το έργο όμως το έχουμε ξαναδεί. Έχει παιχτεί πολλές φορές, με διάφορες παραλλαγές, κατά τη διάρκεια της τελευταίας 5ετίας. Και πάντοτε καταλήγει να περιπλέκει, να καθυστερεί και εν τέλει να υπονομεύει την ασφαλή έξοδο της χώρας από την κρίση.
Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι για τους οποίους το έργο επαναλαμβάνεται:
- Ο πρώτος είναι ότι σ' όλη τη διάρκεια της κρίσης το πολιτικό σύστημα απέφυγε συστηματικά τη συζήτηση γύρω από το τι και γιατί μας συνέβη. Γιατί χρεοκοπήσαμε. Κατά καιρούς, από μερικούς αιθεροβάμονες πολιτικούς, διάσπαρτους και μειοψηφικούς, εντός κι αρκετούς πια εκτός των ίδιων τους των κομμάτων, ελέχθησαν κάποια πράγματα αλλά η συντεταγμένη συζήτηση δεν αποτολμήθηκε ποτέ, από κανένα κόμμα. Λογικό, γιατί μια τέτοια ατζέντα θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε καταλογισμό (πολιτικών) ευθυνών και –το κυριότερο-σε τεκτονικές αλλαγές στη δομή, λειτουργία και νοοτροπία του πολιτικού (και όχι μόνο) συστήματος που κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει. Έτσι, οι βασικές παθογένειες σπρώχτηκαν (ξανά) κάτω από το χαλί και στη θέση τους (επαν)ήλθαν τα συνωμοτικά σενάρια για το «ποιος, πώς και γιατί» οδήγησε τη χώρα στο Μνημόνιο και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Έστω με αποχρώσεις και παραλλαγές, όλοι βολεύονταν με την επιλογή να «φορτωθούν» στην τρόϊκα και το Μνημόνιο όλα τα δεινά της χώρας. Η «χρυσή εποχή» του ΣΥΡΙΖΑ είχε ήδη αρχίσει..
- Ο δεύτερος λόγος είναι γνωστός (και σε μας και στους εταίρους και στις αγορές). Είναι η συνεχής και συστηματική απουσία ακόμα και της στοιχειώδους συνεννόησης για να αντιμετωπιστούν τα τεράστια προβλήματα της ελληνικής κρίσης. Το παλιό δικομματικό σύστημα είχε δημιουργήσει μεγάλη παράδοση σ αυτό, την οποία επάξια συνεχίζει και τελειοποιεί ο νέος μικρός δικομματισμός Νέας Δημοκρατίας -ΣΥΡΙΖΑ. Να θυμηθούμε: Την πρώτη περίοδο, η ΝΔ σφυροκοπούσε την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, με καταγγελίες, με Ζάππεια και ρητορική Καμμένων. Υποκινούμενη από τη δίψα για εξουσία, ζητούσε συνεχώς πρόωρες εκλογές, συμβάλλοντας στη μεγέθυνση του αντι-μνημονιακού μπλοκ και ρίχνοντας νερό στο μύλο του ΣΥΡΙΖΑ. Όπου στο μεταξύ, είχαν αρχίσει να βρίσκουν καταφύγιο πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ, προτιμώντας το δημοφιλές αφήγημα «της επιστροφής στο παρελθόν» από το δυσβάστακτο βάρος της ανάληψης ευθύνης για τη ζοφερή πραγματικότητα. Όταν, μετά τις εκλογές του 12, η Νέα Δημοκρατία αναγκάστηκε να «κάνει τη στροφή» δημιούργησε ίλιγγο σε στελέχη και ψηφοφόρους της, οδηγώντας τους είτε στην ανεξαρτητοποίηση είτε σε αντι-μνημονιακά κόμματα. Επιχειρώντας σήμερα να τους επαναπατρίσει, (ξανα)θυμάται το αντι-μνημονιακό της παρελθόν, αλλά (αυτό) το γήπεδο έχει πλέον καταληφθεί ολοκληρωτικά από τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο οποίος - ζητώντας σήμερα επίμονα εκλογές, δεν κάνει τίποτα διαφορετικό απ αυτό που έκανε η Νέα Δημοκρατία το 2012…
- Ο τρίτος λόγος, απότοκος των άλλων δυο, αλλά με ρίζες πιο βαθιές, είναι ο επαρχιώτικος ελληνοκεντρισμός μας. Είναι αλήθεια ότι για την κρίση δεν φταίμε μόνο εμείς, ότι η κρίση ήταν συστημική κι ότι εξελίχτηκε σε κρίση του ευρώ, συνδεόμενη (και) με τις κατασκευαστικές ατέλειες της ευρωζώνης. Είναι αλήθεια ότι οι ηγέτες της ευρωζώνης στρουθοκαμήλιζαν επί μακρόν κι ότι καθυστέρησαν –όπως κι εμείς άλλωστε-να κατανοήσουν τι συνέβαινε και να αντιδράσουν. Είναι επίσης αλήθεια ότι η αντίδραση δεν ήταν μόνο καθυστερημένη, ήταν και αποσπασματική και ιδεοληπτική, με αποτέλεσμα η κρίση να βαθύνει και να διαχυθεί, ενώ θα μπορούσε να έχει αντιμετωπιστεί πιο γρήγορα και με πολύ μικρότερο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό κόστος. Όλα αυτά ισχύουν. Μόνο που δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ως «άλλοθι» από μας για τα καθ ημάς αλλά ως επιχειρήματα για διορθώσεις. Πληρώνουμε ακριβά την αδυναμία –ή άρνηση(;)-κατανόησης και προσαρμογής μεγάλου μέρους του πολιτικού συστήματος όχι τόσο στους «λογιστικούς» κανόνες της ΕΕ και της ΟΝΕ ( έλλειμμα, χρέος, ενιαία αγορά κλπ.) όσο στη λογική των συνεργειών και των αλληλεπιδράσεων που συνεπάγεται η συμμετοχή στην ΕΕ και κυρίως στην ευρωζώνη. Αυτή η γενική αρχή, που ισχύει γενικώς, ισχύει στο πολλαπλάσιο σε συνθήκες κρίσης κι όταν μάλιστα μέρος της κρίσης είναι και η Ελλάδα. Βασικός κανόνας, η αποφυγή μονομερών κινήσεων (αλλά και δηλώσεων πολλές φορές), χωρίς να έχει προηγηθεί συνεννόηση σε θεσμικό επίπεδο με τους εταίρους. Όχι γιατί «έτσι είναι το σωστό» ούτε γιατί κάποιος στο επιβάλλει. Αλλά γιατί αλλιώς καταλήγεις να πληρώνεις πολύ πιο ακριβά αυτό το οποίο θέλεις να αποφύγεις..
Κάπως έτσι φτάσαμε στα γεγονότα των τελευταίων ημερών.
Οι διαρροές για το τέλος του προγράμματος, την απεμπλοκή από την (εκκρεμούσα) χρηματοδότηση του ΔΝΤ και την επιστροφή μας στις αγορές, «επισημοποιήθηκαν» από την ομιλία του Π/Θ στη Βουλή, την Παρασκευή το βράδυ. Πριν από τη συνάντηση Χαρδούβελη-Λαγκάρντ στο ΔΝΤ και πριν από τη συνεδρίαση του Eurogroup τη Δευτέρα το βράδυ. Μπαίνοντας στο γήπεδο του ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνηση έβαλε το κάρο μπροστά από το άλογο, μην υπολογίζοντας τον κίνδυνο το άλογο να πατήσει το κάρο..
Δεν ήταν η πρώτη φορά. Στη μακρά ιστορία της κρίσης, όσες φορές κινηθήκαμε μονομερώς, κάτω από την πίεση του εσωτερικού αντι-μνημονιακού μετώπου, το πληρώσαμε ακριβά. Το πληρώσαμε με το δημοψήφισμα, το πληρώσαμε με το «διώξιμο» της τρόϊκας και με άλλα πολλά. Θα έπρεπε να έχουμε μάθει. Διότι, είχε δίκιο ο Χαρδούβελλης όταν είπε ότι «οι αντιδράσεις των αγορών είναι υπερβολικές» και δεν αντανακλούν τα πραγματικά δεδομένα της ελληνικής οικονομίας. Αλλά ακριβώς επειδή οι αγορές είναι υπερβολικές κι επικρατεί (ξανά) νευρικότητα κι ανησυχία για την εξέλιξη της ευρύτερης κρίσης της ευρωζώνης - λόγω Γαλλίας, Ιταλίας αλλά και Γερμανίας (υποχώρηση της βιομηχανικής παραγωγής- θα έπρεπε να είμαστε πιο προσεκτικοί.
Όταν όμως καλλιεργείς συστηματικά την αντίληψη ότι «το Μνημόνιο έφερε την κρίση» κι όχι «η κρίση το Μνημόνιο», αυτό που ακολουθεί είναι ότι «τελειώνοντας με το Μνημόνιο, τελειώνουμε και με την κρίση». Κι ενώ το πραγματικό διακύβευμα για τη χώρα και τους πολίτες είναι το «πότε και το πώς», με την έννοια της σταδιακής, ασφαλούς και καλά προετοιμασμένης εξόδου της χώρας από το πρόγραμμα, μεταθέτεις τη συζήτηση στο «ποιός». Εκεί όμως, από τότε που η ΝΔ έκανε στροφή, «γηπεδούχος» είναι εκείνος που καταγγέλλει και σκίζει το Μνημόνιο με αταλάντευτη συνέπεια, δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ…
12°
