Είχα στηθεί στην τηλεόραση, πριν από λίγες μέρες, για να δω μια εκπομπή στην οποία συμμετείχε ένας φίλος. Ξαφνικά βλέπω, μέσα σε ένα δραματικό ηχητικό background, να με πλησιάζει από το βάθος της οθόνης ένα σήμα που έλεγε ΕΚΤΑΚΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ.
Φωνάζω τη γυναίκα μου από την κουζίνα, λέγοντάς της «έλα, κάτι συμβαίνει». Συνήθως, σε αυτές τις περιπτώσεις, περιμένεις να δεις δίδυμους πύργους να πέφτουν, τζιχαντιστές να προελαύνουν, σεισμούς, λοιμούς, καταποντισμούς. Όχι. Το πλάνο μάς δείχνει μια ήρεμη συγκέντρωση τεχνοκρατών με κοστούμια, σε μια αίθουσα, υπό προφανώς ελεγχόμενες και ήπιες συνθήκες. Ήταν η εκδήλωση για τα 40 χρόνια από την ίδρυση της Νέας Δημοκρατίας, με ομιλητή το σύντροφο πρωθυπουργό. Και μάλιστα, ήταν η δεύτερη εκδήλωση για τον ίδιο λόγο (ήταν η εκδήλωση που έγινε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και όχι εκείνη της Χαλκιδικής). Η αίσθηση της χειραγώγησης επιτάθηκε όταν έκανα αμέσως ένα ζάπινγκ και συνειδητοποίησα ότι σχεδόν όλα τα μεγάλα κανάλια έχουν διακόψει το πρόγραμμά τους για τον ίδιο λόγο. Και το χειρότερο ήταν ότι στο κλείσιμο της μετάδοσης έβγαινε ένα σποτάκι με κάποιο σήμα που έγραφε «40 ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ!». Πρέπει, φαίνεται, να συμμετέχουμε όλοι σε αυτή τη μεγάλη φιέστα για την επέτειο της ίδρυσης του Κόμματος.
Υπενθυμίζω εδώ ότι από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση παραιτήθηκαν στη σειρά το μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου Χρήστος Χωμενίδης (καταγγέλοντας ξεκάθαρα «ευθεία κυβερνητική παρέμβαση»), ο πρόεδρος Αντώνης Μακρυδημήτρης, ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος και υπεύθυνος προγράμματος Ροδόλφος Μορώνης και ο αναπληρωτής πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου Ανδρέας Ζούλας. Ο τελευταίος, ο οποίος σημειωτέον ανήκει στον συντηρητικό χώρο, μίλησε για «το εκ του νόμου επιβαλλόμενο καθήκον μας, να καταγγείλουμε και τις κυβερνητικές παρεμβάσεις και τις απαράδεκτες συνθήκες λειτουργίας της ΝΕΡΙΤ», ενώ έκανε λόγο και για «το ομόφωνο κείμενο στο οποίο καταλήξαμε για την καταγγελία των παρεμβάσεων αυτών… Δυστυχώς, η απόφαση αυτή ενώ καταδικάζει απερίφραστα τις κυβερνητικές παρεμβάσεις, κρατήθηκε μυστική. Αγνοώ τους μηχανισμούς και τις μεθοδεύσεις μέσω των οποίων παρασιωπήθηκε».
«Μηχανισμοί»; «Μεθοδεύσεις»; Θυμίζουν άλλες εποχές, αλλά εκφράζουν μια πραγματικότητα. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η δημόσια ραδιοτηλεόραση. Η κυβέρνηση παίζει ένα παιχνίδι με πρόθυμους συνομιλητές και σε μη κρατικά media, όπως μας θύμισε η ευρεία μετάδοση των «40 χρόνων Ν.Δ.». Θυμάμαι το εξής περιστατικό. Πριν από κάποιες μέρες, εφημερίδα δημοσίευσε μια δεύτερη σειρά αποκαλύψεων σχετικών με το σκάνδαλο Μπαλτάκου, μόνο που αυτή τη φορά ήταν πιο σοβαρές και εντελώς ενδεικτικές του είδους των σχέσεων που είχε αναπτύξει το πρωθυπουργικό περιβάλλον με τη Χρυσή Αυγή. Στα sms που δόθηκαν στη δημοσιότητα, συνεργάτης του Κασιδιάρη αναφέρει στον τελευταίο: «Με είπε Μπαλτάκος ότι αύριο 12.00 στην Επιτροπή για τα Ναρκωτικά με τα άρθρα 62 και 83 του Ρουπακιώτη, πρέπει να ‘μαστε παρόντες. Η ψηφοφορία θα γίνει με ανάταση χεριών. Επίσης μού 'πε για Πέμπτη, την τροπολογία των 85 για γένος στις στρατιωτικές Σχολές. Τού 'πα είμαστε ενήμεροι!». Ανάμειξη του στενού συνεργάτη του πρωθυπουργού σε μια τέτοια υπόθεση, πιθανότατα θα οδηγούσε ακόμα και στην πρωθυπουργική παραίτηση σε άλλες χώρες. Εδώ; Την ημέρα εκείνη και την επόμενη, προσπάθησα να δω πώς καλύπτουν οι μεγάλες καθημερινές εφημερίδες αυτό το θέμα. Απλώς για να διαπιστώσω ότι δεν το καλύπτουν καθόλου (ούτε λέξη – ούτε καν στη ροή ειδήσεων ή στα παραπολιτικά). Δεν γνωρίζω ποιος είναι ο λόγος, αλλά μάλλον ήταν ο ίδιος που επικαλέστηκε ο κ. Ζούλας: «αγνοώ τους μηχανισμούς και τις μεθοδεύσεις μέσω των οποίων παρασιωπήθηκε».
Ο πρωθυπουργός φαίνεται να έχει χάσει επαφή με δύο βασικούς παράγοντες που δίνουν νομιμοποίηση σε μια σύγχρονη δημοκρατική διακυβέρνηση. Ο ένας, προφανώς, είναι η εκλογική και πολιτική απήχηση ενός ηγέτη και μιας παράταξης, η οποία στην περίπτωση Σαμαρά αναμφισβήτητα φθίνει. Ο άλλος είναι η θεσμική νομιμοποίηση των πολιτικών πράξεων και η σημασία που δίνεται στους ίδιους τους θεσμούς. Διάβασα κάπου ότι ο πρωθυπουργός έκανε να εμφανιστεί στο Κοινοβούλιο 303 μέρες. Δεν προτιμά καν τα σύγχρονα μέσα αντιπαράθεσης, όπως τα debate. Στρέφεται έτσι σε άλλες πηγές που του δίνουν τη δυνατότητα να διατηρηθεί στην εξουσία. Οι εξωθεσμικές «μεθοδεύσεις», όπως αυτές που αναφέρθηκαν, είναι η μία όψη.
Η άλλη, είναι η επίκληση ευγενών ιδεωδών όπως η «Ευρώπη» (έτσι, γενικά και αόριστα), η οποία επίσης δεν του βγαίνει τελευταία. Και είναι λογικό, αφού τη χρησιμοποιεί και αυτήν με μια λογική κέντρου εξουσίας από το οποίο πάει να αντλήσει δύναμη, απογυμνώνοντάς την από το όποιο ουσιαστικό της περιεχόμενο. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που θέλησε να χρησιμοποιήσει την ευρωπαϊκή προοπτική τις τελευταίες μέρες, στην αρχή σηκώνοντας παντιέρα κατά της Ευρώπης και ύστερα γυρνώντας το στην «προληπτική γραμμή στήριξης». Έτσι, αυτό που έχει μείνει από την Ευρώπη του κ. Σαμαρά είναι οι επισκέψεις επικοινωνιακού χαρακτήρα, η επιτυχία των οποίων εξαρτάται από το αν θα αποσπάσει μια ευνοϊκή δήλωση που θα του επιτρέψει να διατηρήσει ευκολότερα την εξουσία, ξεχνώντας ότι οι Μπαλτάκοι, η χειραγώγηση της δημόσιας τηλεόρασης και οι επαρχιώτικες κουτοπονηριές μπορεί να στρέψουν εναντίον του διάφορους κύκλους στην Ευρώπη που ίσως να έχουν άλλη αντίληψη σχετικά με το ευρωπαϊκό ιδεώδες.
Ένα άλλο ευγενές ιδεώδες που επικαλείται είναι η «Αμφίπολη» και η Αρχαία Ελλάδα (επίσης έτσι γενικά και αόριστα). Υπάρχει φυσικά ένα προφανές επικοινωνιακό παιχνίδι εδώ, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Κοίταζα για παράδειγμα τον τρόπο που καλύφθηκε το θέμα στις 14 και 15 Σεπτεμβρίου τόσο από τον Τύπο, όσο και από την τηλεόραση. Η φράση που άκουσα από την παρουσιάστρια του δελτίου ειδήσεων της ΝΕΡΙΤ στις 14 Σεπτεμβρίου ήταν: «Ψυχραιμία, συνέστησε ο πρωθυπουργός!». Η ίδια αυτή φράση, η οποία αποδόθηκε σε μια συζήτηση που είχε ο πρωθυπουργός με δημοσιογράφους, έπαιζε την άλλη μέρα μαζικά στον Τύπο και στο διαδίκτυο (λίγο γκουγκλάρισμα, θα σας πείσει). Ήταν προφανώς μια γραμμή, όπως γίνεται βεβαίως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις από όλες τις πολιτικές πλευρές που θέλουν να αναδείξουν ένα θέμα.
Όμως ο πρωθυπουργός, στη συγκεκριμένη περίπτωση, με τη συνεχή εικόνα που προβάλλει ως επιβλέπων και εγγυητής της ανασκαφής, πάει να μπει σε ένα ρόλο που καμία σχέση δεν έχει με το αξίωμά του (τις τελευταίες μέρες έχει προστεθεί σε αυτήν την ιστορία και η υπόθεση της επιστροφής των μαρμάρων, με την επικοινωνιακή εκμετάλλευση της επίσκεψης της κ. Κλούνι). Ας πει κάποιος στους επικοινωνιολόγους του κ. Σαμαρά ότι η υπερβολή αυτού του θεάτρου έχει ξεπεράσει κάθε όριο, θυμίζοντάς μας πλέον ρόλους που εγκολπώνονται οι ηγέτες σε άλλου τύπου καθεστώτα. Κάποτε υπήρχε «ο πρώτος εργάτης», «ο πρώτος αγρότης», «ο πρώτος στρατιώτης», αλλά «ο πρώτος αρχαιολόγος» δεν μπορεί να υπάρχει σε χώρα της ΕΕ το 2014.
17°
