Το ζιβάγκο ως σύμβολο της ενεργειακής κρίσης

Ο Φρανσουά Μιτεράν έλεγε ότι πολιτική είναι η σωστή διαχείριση των συμβόλων. Ο τωρινός ένοικος του Ελιζέ, Εμανουέλ Μακρόν, μοιάζει να είναι μετρ στην εφαρμογή της θεωρίας του προκατόχου του.

Οι New York Times -προ ημερών- δημοσίευσαν άρθρο της Βανέσα Φρίντμαν, επικεφαλής συντάκτρια μόδας, που αφορούσε στην επιστροφή του ζιβάγκο στην επικαιρότητα διά μέσω της πολιτικής. Στον πρόλογό της αναρωτιόταν: Πότε το ζιβάγκο παύει να είναι απλώς ένα ζιβάγκο; Όταν γίνεται μέρος του πολιτικού παιγνίου, ήταν η απάντησή της... 

Έδωσε το γαλλικό παράδειγμα: Αρχικώς ο υπουργός Οικονομικών Μπρυνό Λε Μερ και κατόπιν ο πρόεδρος Μακρόν, άρχισαν να εμφανίζονται με μια αλλότρια ενδυματολογική επιλογή, μακριά από το κλασικό σετ: κοστούμι, πουκάμισο, γραβάτα. Οι ΝΥΤ αναρωτιούνται κατά πόσο η επιλογή του μάλλινου ζιβάγκο (με κοστούμι) συνιστά κυβερνητικό πατερναλισμό που κομίζει εμμέσως το μήνυμα της –εκ των πραγμάτων– απαραίτητης ενεργειακής εγκράτειας. Και το κατά πόσο η εικόνα (το image making) είναι συνυφασμένο με τη χάραξη πολιτικής στο σημερινό πλαίσιο.

Η αρχή έγινε όταν ο Λε Μερ, προ δύο εβδομάδων, σε δηλώσεις του στο France Inter Radio, τόνισε ότι «δεν θα με βλέπετε πλέον με γραβάτα αλλά με ζιβάγκο, γιατί, ξέρεις, σε κρατάει πιο ζεστό». Οι αναφορές αυτές έγιναν στο πλαίσιο συζήτησης για τον κανονισμό που περιορίζει τη θέρμανση των γραφείων βάσει του κυβερνητικού στόχου μείωσης της εθνικής κατανάλωσης ενέργειας κατά 10% έως το 2024. Ο Λε Μερ, για να είναι σίγουρος ότι το μήνυμα του θα αποκτήσει μεγάλη διείσδυση, ανάρτησε μία φωτογραφία του στο Twitter - κάθεται σε ένα γραφείο, φορώντας μόνο ένα σκούρο ζιβάγκο και μετά ακόμα μία στο Instagram, με μία πιο χαλαρή διάθεση, φορώντας ένα ανοιχτό γκρι ζιβάγκο. Δεν καλούσε τους πάντες να ακολουθήσουν το παράδειγμα του, ωστόσο πολλοί το εξέλαβαν ως ενδυματολογικό διδακτισμό...

Το παράδειγμά του ακολούθησε ο Μακρόν, ο οποίος πολλάκις έχει αποδείξει ότι δεν διστάζει να αξιοποιήσει την εικόνα του ως μέρος ενός ευρύτερου πολιτικού μηνύματος. Αρχικά έκανε εμφάνιση με μαύρο ζιβάγκο, μετά συνάντησε τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς, φορώντας το κλασικό μπλε κοστούμι του μαζί με ζιβάγκο. Αργότερα, δημοσίευσε βίντεο στο Instagram, έχοντας επιλέξει να φοράει ένα γκρι ζιβάγκο μαζί με ένα ασορτί γκρι κοστούμι.

Οι αντιδράσεις δεν άργησαν. Η Μαρίν Λεπέν επέλεξε την ειρωνεία. Σε ανάρτησή της στο Twitter και απευθυνόμενη στους οπαδούς της, είπε: «Δεν έχετε αρκετή θέρμανση; Αφήστε τους να φορέσουν κασμίρι». Και προχώρησε ακόμα περισσότερο, αποκαλώντας τον υπουργό Οικονομικών «Μαρία Αντουανέτα λε Μερ». Και ο οικονομολόγος Τομά Πορσέ είπε στο France Inter Radio: «Δεν περιμένω από έναν υπουργό Οικονομίας της έκτης ή έβδομης ισχυρότερης οικονομίας στον κόσμο να μου πει να φορέσω ζιβάγκο...».

Ο Λε Μερ αντέδρασε με ένα μακροσκελές σπαραξικάρδιο ποστ στο Facebook - η Φρίντμαν δεν του χαρίζεται, καθώς λέει ότι ένα τέτοιο κείμενο θα μπορούσε κανείς να δει στο σατιρικό ΜΜΕ The Onion παρά στις δικαιολογίες ενός υπουργού.

Το ντύσιμο των πολιτικών: Η εικόνα ως μήνυμα

Ο λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Πο, Σερζ Καρεϊρά, χαρακτηρίζει τον Μακρόν «κυρίαρχη φιγούρα στη χρήση των συμβόλων». Από όταν ανέλαβε την εξουσία το 2017, αξιοποιεί την εικόνα του ως μέσο επικοινωνίας πολιτικών μηνυμάτων.

Στην πρώτη του προεκλογική καμπάνια, επέλεξε να αφήσει πίσω στην ντουλάπα τα ακριβά κοστούμια που φορούσε ως τραπεζίτης, επιλέγοντας κομμάτια που –οικονομικώς– θα άντεχε το πορτοφόλι του μέσου Γάλλου. Δεν ήταν λίγες οι φορές που στις φωτογραφίες εικονιζόταν με πουκάμισο και σηκωμένα μανίκια.  Όταν ήρθε η ώρα για το πρώτο του επίσημο πορτρέτο στο προεδρικό Μέγαρο, κινηματογραφήθηκε από βοηθό του να τακτοποιεί κάποια αντικείμενα στο γραφείο του – βιβλία του Σαρλ ντε Γκωλ και του Σταντάλ, ένα ρολόι κι έναν χάλκινο κόκορα, το σύμβολο της Γαλλίας. Μία πλημμυρίδα συμβολισμών, με άλλα λόγια.

Στην πρόσφατη προεκλογική του εκστρατεία, το επιτελείο του επέλεξε να δοθεί στη δημοσιότητα –μέσω των social media– μία φωτογραφία του 44χρονου άνδρα σε έναν καναπέ, με ξεκούμπωτο το πουκάμισο ώστε να διακρίνεται το δασύτριχο του στήθος. Ο Σερζ Καρεϊρά εκτιμά ότι πρόκειται για κίνηση που είχε υπολογιστεί μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας - το μήνυμα που αποπειράθηκε να εκπέμψει το επιτελείο του Μακρόν ήταν ότι ο Γάλλος πρόεδρος δεν έχει αποκοπεί από την καθημερινότητα, ότι είναι ένας κανονικός άνθρωπος...

Ο Μακρόν παραμένει πιστός στον εαυτό του: Διαχειρίζεται την εικόνα του στέλνοντας μηνύματα. Τα ζιβάγκο μοιάζουν να είναι μια ακόμα ενδυματολογική στρατηγική επιλογή, ειδικά στην πολιτική, όπου η «στολή» διατηρείται σχεδόν έναν αιώνα και οποιαδήποτε απόκλιση από τον κανόνα συνιστά σημαντική δήλωση. (Στα καθ’ ημάς, παρόμοιες «δηλώσεις» ζήσαμε με τις ενδυματολογικές επιλογές Τσίπρα και Βαρουφάκη, που εμφανώς και σκοπίμως παρεξέκλιναν απ’ τον κανόνα – ο μεν συνδέοντας σημειολογικά τη γραβάτα με μια παρωχημένη εξουσία, ο δε εντάσσοντας την παρδαλή κι αντισυμβατική επιλογή ρούχων στη θεωρία των παιγνίων, όπου είχε τοποθετήσει ως πρωταγωνιστή τον εαυτό του... Παλαιότερα, αντίστοιχη ενδυματολογική διαχείριση επιχείρησε ο Ανδρέας Παπανδρέου, πάλι με ζιβάγκο, αλλά εκείνος γρήγορα επέστρεψε στο κλασικό look).

Η επιλογή Μακρόν για ζιβάγκο, όπως σημειώνουν οι ΝΥΤ, δεν υπογραμμίζει την ανάγκη για ενεργειακή αυτοσυνειδησία, πιο πολύ κραυγάζει για ελιτισμό, δοθέντος του ότι στη Γαλλία αυτή η ενδυματολογική διάθεση έχει παρατηρηθεί παλαιότερα από προσωπικότητες, όπως ο Φουκώ, ακόμα και από τον μεγιστάνα Αρνώ.

Η Φρίντμαν εκτιμά ότι η συνέπεια στην ενδυματολογική επιλογή των ανδρών πολιτικών είναι πιο αποτελεσματική στη μεταφορά ενός μηνύματος. Και επιλέγει ως πρότυπο τον Βολόντιμιρ Ζελένσκι, ο οποίος από την πρώτη στιγμή της ρωσικής εισβολής επέλεξε απλά χακί ρούχα, που παραπέμπουν στον ουκρανικό στρατό, στέλνοντας έτσι ένα ισχυρό μήνυμα στήριξης προς τους στρατιώτες της χώρας: Είμαι μαζί σας, είμαι ένας από σας. (Κι ο Μακρόν επιχείρησε να τον μιμηθεί, βγάζοντας μία σειρά φωτογραφιών με μία... αξύριστη κόπωση, ρούχα αθλητικά και ένταση πολεμική στο πρόσωπο, αλλά γρήγορα αποσύρθηκε από την ιδέα να μονιμοποιηθεί αυτό το look.)

Η Βανέσα Φρίντμαν καταλήγει ως εξής: Ό,τι κι αν συμβεί με τα ζιβάγκο, λίγη επιρροή θα έχει στην εξοικονόμηση ενέργειας, αλλά πολύ όσον αφορά στα στερεότυπα των φύλων. Δηλαδή, δεν είναι μόνο οι γυναίκες στην πολιτική που πρέπει να σκεφτούν τι φορούν αυτές τις μέρες - και των οποίων η επιλογή ρούχων μπορεί να γίνει όπλο υπέρ ή εναντίον τους.

Ταυτόχρονα, πάντως, ο συνήθως ωμός Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, προχώρησε κι ο ίδιος σε μία ενδυματολογικέ πρόταση, για δύο πουλόβερ φορεμένα μαζί για να εξασφαλίσει κανείς ότι δεν θα κρυώνει το δύσκολο χειμώνα που έχουμε μπροστά μας. Σε αντίθεση με τον μετρ της διαχείρισης των συμβόλων Μακρόν, ο Γερμανός βετεράνος της πολιτικής έμεινε μόνο στη φραστική σύσταση...