Ο Πάνος Αγερίδης εξηγεί τη διαχρονική αδυναμία σχεδιασμού και ανάπτυξης ναυτικών αμυντικών συστημάτων στην Ελλάδα
Κοντεύει μισός αιώνας τώρα, από τότε που οι Αμερικανοί επέβαλαν —στις 5 Φεβρουαρίου του 1975— τριετές εμπάργκο σε εξοπλισμό αμερικανικής κατασκευής προς την Τουρκία. Υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία που αναλύει τη λύσσα των Τούρκων για το γεγονός αυτό. Εκείνο που δεν αναφέρεται στη βιβλιογραφία (από όσο γνωρίζω) είναι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτού του σύντομου εμπάργκο, οι οποίες αναδύονται πανηγυρικά σήμερα και απειλούν την ύπαρξή μας ως χώρα. Οι Τούρκοι βάλθηκαν να φτιάχνουν τον εξοπλισμό μοναχοί τους.
Σε προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκα στα Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη που κατασκευάζει η Τουρκία, τα οποία την έχουν οδηγήσει σε πρωτοποριακή θέση παγκοσμίως, ιδιαίτερα σε ότι αφορά στην επιθετική τους έκδοση. Και αν γίνεται τόση συζήτηση διεθνώς για τα τουρκικά ιπτάμενα drones, που να δείτε τι γίνεται με τα πλέοντα και ας μην εμφανίζουν την ίδια δημοφιλία στα ΜΜΕ.
Ξεκινάμε λοιπόν το μέτρημα: Αναπτύχθηκε και βρίσκεται ήδη σε υπηρεσία το μη επανδρωμένο πλωτό σκάφος Ulaq, με μήκος 11 μέτρα και βαρύτατο οπλισμό από πυραύλους, πολυβόλο και δύο τορπίλες. Αναπτύσσονται αυτόν τον καιρό: το Zalp των 14.8 μέτρων, το Sancar των 12.7 μέτρων και το Albatros-S των 7 μέτρων που επιχειρεί κατά αγέλες. Όλα με βαρύτατο οπλισμό, που μαζί με τα ιπτάμενα συντρόφια τους μπορούν να αναλάβουν επιθέσεις κορεσμού εναντίον του ελληνικού στόλου, από τις οποίες θα είναι δύσκολο να ξεφύγουν οι πανάκριβες φρεγάτες Μπελάρες ή οι όποιες κορβέτες πρόκειται να αποκτήσουμε.
Δεν είναι όμως μόνο αυτά τα μικρά, μη επανδρωμένα σκάφη, που λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές ισχύος. Σήμερα η Τουρκία σχεδιάζει και κατασκευάζει μόνη της κορβέτες (κλάση Ada ήδη σε υπηρεσία και με επιπλέον τέσσερα πλοία να έχουν πωληθεί στο Πακιστάν) αλλά και φρεγάτες (κλάση Istanbul). Και μάλιστα με πυραυλικό οπλικό φορτίο made in Turkey. Παραλείπω εδώ το μικρό αεροπλανοφόρο Anadolu, διότι δεν είναι τουρκικής σχεδίασης. Πρόκειται για αντίγραφο του ισπανικού Príncipe de Asturias και η αγορά της σχετικής τεχνογνωσίας από τους Τούρκους ίσως εξηγεί λιγάκι τη βαρηκοΐα των Ισπανών εταίρων μας στις διαμαρτυρίες μας για τα τουρκικά νταηλίκια στο Αιγαίο.
Πριν από αρκετά χρόνια, είχα παρακολουθήσει στο Πεδίο Βολής Κρήτης την επίδειξη ενός τηλεκατευθυνόμενου σκάφους από την ελληνική εταιρεία EADS-3Sigma. Η ίδια κατασκεύαζε ένα σωρό τύπους drones, ακόμη και αεριωθουμένων, ως στόχους για τα πυραυλικά αντιαεροπορικά συστήματα του ΝΑΤΟ. Βεβαίως πολλές από αυτές τις σχεδιάσεις θα μπορούσαν να εξελιχθούν και σε επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Τι απέγινε αυτή η επιχείρηση; Μα φυσικά, το 2012, την έφαγε η ελληνική μαρμάγκα. Μου έμεινε μόνο η ανάμνηση των ονείρων του (γιατρού!!!) ιδιοκτήτη και ιδρυτή της, όταν συμφάγαμε στην Αθήνα: συμπτωματικά, ήμασταν γείτονες. Έκτοτε δεν υπέπεσε στην αντίληψή μου το παραμικρό σχετικά με την ανάπτυξη ή και σκέψη απλώς για την ανάπτυξη μη επανδρωμένου σκάφους. Ακόμη και τα τηλεκατευθυνόμενα πλωτά παιδικά παιχνίδια είναι κινέζικα.
Ωστόσο, υπήρξε, πριν από πολλά χρόνια, ένα πρόγραμμα (ως black project, τρομάρες!) για την ανάπτυξη ενός μίνι υποβρυχίου για τις Ειδικές Δυνάμεις. Τι απέγινε αυτό; Κατέληξε σε δικαστική διαμάχη μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του ιδιωτικού ναυπηγείου που το ανέλαβε, με το κουφάρι του σκάφους να σαπίζει κάπου στη Σαλαμίνα. Εις υγείαν των ξύλινων τειχών του Θεμιστοκλή, των Σαλαμινομάχων πάνω στις αθηναϊκές τριήρεις και του Πάνου Καμμένου, που θυμήθηκε να πετάξει στεφάνι στη θάλασσα της Σαλαμίνας, όταν ακόμη διατηρούσε ο ευτραφής κύριος το πλήρες εκτόπισμά του —για να παραμείνουμε σε ναυτικούς όρους.
Α, ναι! Μετά την κατάληψη της Βόρειας Κύπρου από τους άσπονδους φίλους και συμμάχους μας το 1974, υπήρξε και ένας απελπισμένος πατριώτης, ο έφεδρος Ανθυποπλοίαρχος Ευγένιος Παναγόπουλος, απόφοιτος του ΕΜΠ, ο οποίος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε υπηρετήσει στο Βρετανικό, στο Ελληνικό και το Αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό. Ο κ. Παναγόπουλος σχεδίασε και χρηματοδότησε με 3 εκ. δολάρια (καμία σχέση με πρακτικές Τσοχατζόπουλου δηλαδή) τη ναυπήγηση στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά τριών πρωτοποριακών αλουμινένιων ταχυπλόων των 35 μέτρων, εξοπλισμένων με 2 εξαπλά μη κατευθυνόμενα αντιαρματικά βλήματα, για την απόκρουση των τουρκικών αποβατικών στο Αιγαίο.
Τα σκάφη αυτά ήταν το φόβητρο των Τούρκων στην κρίση των Ιμίων, στοχεύοντας την τουρκική φρεγάτα Γιαβούζ. Πλην όμως, παροπλίστηκαν το 2003 και εκποιήθηκαν προς 70.000 ευρώ το ένα το 2015, προς έκπληξη και των ίδιων των Τούρκων. Ποια ήταν η συνέχεια σε ελληνικές σχεδιάσεις, μετά αυτήν την πρώτη και τελευταία απελπισμένη απόπειρα σχεδιασμού και ανάπτυξης επιθετικών πολεμικών σκαφών; Μηδέν από μηδέν, ίσον μηδέν.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι στο μεγαλύτερο ναυπηγείο της χώρας, τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά (ΕΝΑΕ) παρότι έχουν κατασκευαστεί οι γαλλικής σχεδίασης πυραυλάκατοι Combattante, οι δανέζικης σχεδίασης κανονιοφόροι Osprey 55, οι γερμανικής σχεδίασης φρεγάτες ΜΕΚΟ και τα, επίσης γερμανικής σχεδίασης, υποβρύχια Type 214, αλλά δεν αναπτύχθηκε ποτέ η δυνατότητα αυτόνομης σχεδίασης και ανάπτυξης οποιουδήποτε είδους σκάφους, πολεμικού ή μη. Το ίδιο ισχύει και για τα Ναυπηγεία Ελευσίνας, όπου κατασκευάστηκαν τα, σχεδιασμένα από το Πολεμικό Ναυτικό (!!!) με τη βοήθεια και της Σχολής Ναυπηγών του ΕΜΠ, αρματαγωγά των 116 μέτρων, κλάσης ‘ΣΑΜΟΣ V’ και οι βρετανικής σχεδίασης πυραυλάκατοι Super Vita. Οι τελευταίες με τραγικές καθυστερήσεις και υπερβάσεις κόστους.
Για τα υπόλοιπα ναυπηγεία ούτε λόγος. Αλλά και αυτά τα δύο μεγαλύτερα ναυπηγεία της χώρας υπέστησαν αποτυχημένες προσπάθειες ιδιωτικοποίησης και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι πρόσφατοι νέοι ιδιοκτήτες τους θα προχωρήσουν προς την κατεύθυνση του σχεδιασμού και της ανάπτυξης πολεμικών σκαφών οποιουδήποτε μεγέθους, όταν μονίμως απουσιάζει από τη χώρα μας οποιαδήποτε έννοια στρατηγικής για την πολεμική μας βιομηχανία.
Δεν θέλω εδώ να μπω στην επίκαιρη συζήτηση για την αγορά μεταχειρισμένων αμερικανικών σκαφών αντί της αγοράς και ναυπήγησης στην Ελλάδα νέων κορβετών, διότι, ακόμη και αν συνέβαινε το δεύτερο, θα είχαμε απλώς μια επανάληψη του σεναρίου με τις φρεγάτες ΜΕΚΟ ΗΝ200 και τα υποβρύχια Type 214. Δηλαδή εγχώρια κατασκευή φασόν, χωρίς να μένει τίποτε πίσω, μετά την καθέλκυση του τελευταίου σκάφους.
Τέλος, υπήρξε και μια προσπάθεια εγχώριας ανάπτυξης σχεδίων για κορβέτες και φρεγάτες από τη σχεδιαστική ομάδα Als NSD (Naval Ship Design) του Ι. Τζαγκαράκη, από τη Σχολή Ναυπηγών του ΕΜΠ, τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και το Πολεμικό Ναυτικό, η οποία επίσης έχει βαλτώσει από το 2009, οπότε και έγινε η παρουσίαση του σχεδίου στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού. Και, ως κερασάκι στο πικρό γλυκό, πρόσφατα έμαθα από φοιτητές της Σχολής Ναυπηγών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, της οποίας απόφοιτος υπήρξα κι εγώ πριν 43 χρόνια, ότι η δεξαμενή των 100 μέτρων, όπου δοκιμάζονται μοντέλα πλοίων, ουσιαστικά δεν λειτουργεί, διότι κάπου έχει μπλέξει το θέμα της συντήρησης και της αναβάθμισης των ηλεκτρονικών συστημάτων, με τα οποία γίνεται η καταγραφή των τεχνικών παραμέτρων των δοκιμών. Αν γνωρίζετε το ανεκδοτάκι εκείνο με «το ελληνικό τμήμα της Κόλασης» και γιατί ο νέος της, μη Έλλην, πελάτης ζήτησε να πάει απευθείας σε αυτό, καταλαβαίνετε τώρα την πικρή αλήθεια που κρύβει.
Είναι φανερό λοιπόν ότι, ενώ οι τεχνικές δυνατότητες και τα μυαλά υπάρχουν σε αφθονία στη χώρα μας, απουσιάζει εντελώς η στρατηγική οπτική, διότι τα πολιτικά κόμματα αναλώνονται, ομφαλοσκοπικώς, στη μικροπολιτική προσπάθεια επικράτησης και δεν τους περισσεύει ούτε ίχνος ικμάδας και χρόνου για την ανάπτυξη στρατηγικής σκέψης, όταν αναλαμβάνουν να κυβερνήσουν τη χώρα.
Αυτό δεν θα αποτελούσε πρόβλημα για την εθνική μας ύπαρξη, αν ήμασταν μια χώρα στη γεωγραφική θέση π.χ. της Δανίας, η οποία εντούτοις σχεδιάζει και κατασκευάζει πολεμικά πλοία. Στη δική μας όμως περίπτωση αυτή η πραγματικότητα περιγράφεται από τη ρήση του Θουκυδίδη «των οικιών ημών εμπιπραμένων, ημείς άδομεν». Έτσι συνόψισε ο Θουκυδίδης την καταστροφική αδυναμία της Αθηναϊκής Πολιτείας να αντιληφθεί τα πραγματικά διακυβεύματα και να τα αντιμετωπίσει με την ορθή προτεραιότητα.
Μας θυμίζει αυτό κάτι; Και αν ναι, μας παρηγορεί ως ένδειξη σφάλματος στις απόψεις του Jakob Philipp Fallmerayer περί της φυλετικής καταγωγής των Νεοελλήνων; Πάντως, αν τα σύγχρονα «ξύλινα τείχη» που σχεδιάζουμε και ναυπηγούμε δεν ξεπερνούν το επίπεδο του γραφικού τρεχαντηριού, ο Fallmerayer ενδέχεται να είχε δίκιο. Άσε που ακόμη και αυτή η δραστηριότητα τείνει να εκλείψει και να αντικατασταθεί από εκείνο της τουριστικής εστίασης που επιβεβαιώνει τα γνωστά στερεότυπο περί «γκαρσονιών της Ευρώπης».
Εννοείται ότι δεν μπαίνει θέμα κάποιου είδους πλήρους ναυτικής εξοπλιστικής αυτάρκειας: ακόμη και τα αεροσκάφη της BOEING κατασκευάζονται κατά 40% στην Ευρώπη. Η συζήτηση αφορά στη στρατηγική ανάπτυξη δυνατοτήτων για τον σχεδιασμό και την κατασκευή σκαφών, διαφόρων μεγεθών, επανδρωμένων ή μη, που να ανταποκρίνονται στις ειδικές αμυντικές μας ανάγκες και στο δύσκολο καθήκον της υπεράσπισης ενός αρχιπελάγους. Γνωρίζετε πολλές χώρες που καλούνται να υπερασπιστούν ένα αρχιπέλαγος; Ίσως οι Φιλιππίνες και η Ινδονησία, μόνο που εκεί ο επίβουλος μπορεί να μην είναι κάτι περισσότερο από τον λευκό καρχαρία: ας μου συγχωρήσουν οι οικολόγοι αυτή την έλλειψη φιλοζωΐας.
Πιστεύω λοιπόν ενώ οι γείτονές μας έχουν αφηνιάσει δείχνουμε εγκληματική αδιαφορία, πεπεισμένοι ότι «οι αμυντικές δαπάνες δεν αποτελούν αυτοσκοπό» και εκστομίζουμε διάφορα «προοδευτικά» φληναφήματα αυτής της κατηγορίας. Κλείνω υπενθυμίζοντας ότι σήμερα θα είχαμε σίγουρα πολύ λιγότερα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο, αν δεν υπήρχε παλιότερα το τεχνολογικό προβάδισμα του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού με το θωρηκτό Αβέρωφ το οποίο αγοράσαμε λίγο προτού μας προλάβουν οι Τούρκοι. Δεν θα αρκούσε δηλαδή η γενναιότητα του κυβερνήτη του, του Παύλου Κουντουριώτη, ούτε η ψαλμωδία του «Τη Υπερμάχω» για τις νίκες, χωρίς τα πυροβόλα, τη θωράκιση και την ταχύτητα του θωρακισμένου αυτού καταδρομικού, που το βαφτίσαμε «θωρηκτό». Σήμερα όμως υπάρχουν Έλληνες που δεν τους πειράζει «ακόμη και αν χάσουμε κανα δυο νησιά», ενώ όσοι «θα τους πείραζε» κάνουν πολύ λίγα για να το αποτρέψουν.
8°
