Η ορατότητα των γυναικών στην Ελλάδα

Η διεθνής αναφορά για την παρουσία των γυναικών στα MME που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Ιούλιο του 2021 από το Global Media Monitoring Project καταδεικνύει ότι, από το 2015, οπότε και δημοσιεύθηκε η προηγούμενη έκθεση, παρουσιάζεται ελάχιστη πρόοδος (μόλις 1%) όσον αφορά τους τρόπους αλλά και τη συχνότητα που τα γυναικεία ζητήματα εκπροσωπούνται στα τηλεοπτικά δελτία, στις εφημερίδες και στα ειδησεογραφικά σάιτ παγκοσμίως. 

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, στο παρόν οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 25% όσων ακούγονται και εμφανίζονται στα διεθνή ΜΜΕ. Είναι γεγονός ότι οι γυναίκες εμπειρογνώμονες που παρουσιάζονται στις ειδήσεις έχουν αυξηθεί, όπως άλλωστε και οι γυναίκες δημοσιογράφοι, ωστόσο τα ρεπορτάζ που αφορούν την υγεία των γυναικών, τη βία με βάση το φύλο, ή τις συνθήκες εργασίας των γυναικών, παραμένουν λίγα. 

Είναι ενδεικτικό ότι, αν και η βία κατά των γυναικών αυξήθηκε παγκοσμίως κατά τη διάρκεια της καραντίνας, ο τρόπος με τον οποίο τα περισσότερα δελτία ειδήσεων παρουσίασαν το ζήτημα δεν κατάφερε ούτε να φωτίσει τις αιτίες, ούτε να συνδέσει τα φρικτά συμβάντα με τη θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας, τα τρέχοντα σεξιστικά στερεότυπα, ή τον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας σε αρκετές οικογένειες. 

Η ορατότητα των γυναικών στη δημόσια ζωή αποτελεί, εξάλλου, διαχρονικά ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωπες κάποια στιγμή όλες σχεδόν οι γυναίκες που εργάζονται και δημιουργούν στη δημόσια αρένα. 

Η γυναίκα εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής για λόγους που έχουν κυρίως να κάνουν με την εμφάνισή της και όχι με την εργασία της. Όταν μιλάμε για «γυναικεία ορατότητα», το πρώτο μάλλον που έρχεται στον νου των περισσοτέρων είναι νέες σέξι γυναίκες, των οποίων το σώμα έχει αντικειμενοποιηθεί από τη βιομηχανία της μόδας, τις εικαστικές τέχνες, την τηλεόραση, τον Τύπο, το εμπορικό θέατρο και την παραλογοτεχνία. Η απουσία ορατότητας μπορεί, αντίστοιχα, για αρκετούς να σημαίνει ότι μια γυναίκα έχει πλέον μεγαλώσει και συνεπώς δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. 

Στην Ελλάδα, έχουμε ανάγκη από περισσότερα θετικά γυναικεία πρότυπα ή –για να είμαι ακριβής– από την προβολή μέσω των ΜΜΕ περισσότερων θετικών προτύπων. Αξιόλογες, ταλαντούχες, δυναμικές γυναίκες με σημαντική κατάρτιση εννοείται ότι υπάρχουν σε όλους τους επιστημονικούς, επαγγελματικούς και καλλιτεχνικούς τομείς και στη χώρα μας, όμως οι προβολείς της δημοσιότητας συνήθως τις αγνοούν για να ασχοληθούν με τα γνωστά ανάλαφρα, ροζ θέματα της πρωινής ζώνης ή τα ριάλιτι της βραδινής, που βασίζονται και ταυτόχρονα ενισχύουν τα σεξιστικά στερεότυπα για το πώς οφείλει να δείχνει, να σκέπτεται και να ενεργεί μια γυναίκα. 

Η ορατότητα των γυναικών στη χώρα μας, τόσο σε ιστορικό βάθος όσο και στη σύγχρονη εποχή, ήταν ένα από τα κεντρικά θέματα του συνεδρίου «Γυναίκες στην Ελλάδα: από την Επανάσταση έως πέρα από το 2021» (15-16 Οκτωβρίου), που διοργάνωσαν το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακοπούλου και ο οργανισμός για την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών Women on Top υπό την αιγίδα της ΑΕ της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου.

Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες είναι αξιέπαινες όσο και απαραίτητες ώστε να συνειδητοποιήσουμε όλοι –στην περίπτωση αυτή, με αφορμή τις αγωνίστριες που συνέβαλαν στη θετική έκβαση της Επανάστασης του 1821– τον αποκλεισμό της γυναικείας παρουσίας από την επίσημη ιστορία της χώρας μας. 

Διακόσια χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821 και πολλοί δεν έχουν ποτέ ακούσει τα ονόματα σημαντικών γυναικών που χάρισαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα την περιουσία τους ή και την ίδια τη ζωή τους – γυναίκες που δεν αναφέρονται καν στα βιβλία διδασκαλίας της Ιστορίας. 

Από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι αυτά της σημαντικής διανοούμενης Ευανθίας Καΐρη, συγγραφέως του θεατρικού έργου «Νικήρατος», που αποτελεί δραματοποίηση των γεγονότων της Εξόδου του Μεσολογγίου. Η Καΐρη στόχευε με το έργο της στην αφύπνιση των Ευρωπαίων φιλελλήνων, μα και στη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η καπετάνισσα από την Ανατολική Θράκη Δόμνα Βισβίζη, που αγωνίστηκε δίπλα στον άντρα της στις ναυμαχίες της Λέσβου, της Σάμου, του Ευρίπου και συνέχισε με αυτοθυσία τον αγώνα της κατά των Τούρκων και μετά τον θάνατό του. Γυναίκες που ξεχάστηκαν από την ιστορία, καθώς οι θυσίες τους δεν θεωρήθηκαν εξίσου σημαντικές με αυτές των αντρών – απλά και μόνο επειδή ήταν γυναίκες.