Ο Γιάννης Μαρούκης μιλάει για το βιβλίο «διαδρομές»

Ιστορία γράφουν οι παρέες, λέει ο εμβληματικός Διονύσης Σαββόπουλος. Κάπως έτσι, οχτώ ξεχωριστές προσωπικότητες, μια παρέα φίλων με κοινούς κώδικες αξιών και αξιοσημείωτες προσπάθειες για την Ελλάδα της Δημοκρατίας και της Ευρώπης, περιγράφουν στο βιβλίο «Διαδρομές» (εκδόσεις Επίκεντρο) τη διαδρομή τους από τα προδικτατορικά χρόνια έως και σήμερα. Αξιοποιώντας το χρόνο της καραντίνας και με αφορμή τη σημερινή μαύρη επέτειο της 21ης Απριλίου, ο Νίκος Διακουλάκης, ο Σπύρος Καβουνίδης, ο Νίκος Κουτρέτσης, ο Γιάννης Μαρούκης, ο Γιάννης Μεϊμάρογλου, ο Λάμπης Ντόλκας, ο Βασίλης Στεφανής και ο Δημήτρης Ψυχογιός συμμετείχαν στο ερασιτεχνικό πείραμα της αυτοβιογραφίας τους. Η πρωτότυπη ιδέα ανήκει στον Σπύρο Καβουνίδη, ο οποίος θα μετέχει εκ μέρους των συγγραφέων στη σημερινή διαδικτυακή παρουσίαση του βιβλίου στις 18.00, μαζί με τον Γιάννη Βούλγαρη, τη Μαρία Δαμανάκη, τον Πέτρο Ευθυμίου και τον Νίκο Χριστοδουλάκη, ενώ θα συντονίσει ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος.

Η ATHENS VOICE είχε τη χαρά να συνομιλήσει με τον Γιάννη Μαρούκη, τον Νίκο Διακουλάκη και τον Δημήτρη Ψυχογιό, τρεις ανθρώπους με πλούσια αντιδικτατορική δράση, αλλά και σημαντική εμπλοκή στα πολιτικά δρώμενα. Τρεις ενεργούς πολίτες του κόσμου.

Ακόμα και ένας σημερινός 45αρης θα δυσκολευτεί να αντιληφθεί γιατί το ροκ ήταν τότε ποινικοποιημένο από το ΚΚΕ.

Δυσκολεύεται ο 45αρης, και πολύ περισσότερο ένας 18αρης, γιατί είναι  αδιανόητο. Δεν το χωρά ο νους. Όπως και τόσα άλλα εκείνης της εποχής. Για αυτό πολλά από όσα γράφουμε στο βιβλίο «Διαδρομές» φαντάζουν στους σημερινούς νέους όχι μόνο σαν ιστορίες παλαιών πολεμιστών, αλλά σαν προϊστορία. Όμως δυστυχώς έτσι ήταν. Από τότε υπήρχαν παλαιολιθικές αντιλήψεις. Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, την εποχή του «όλα είναι πολιτικά», των αντάρτικων και του έντεχνου (;!) τραγουδιού, το εξεγερτικό ροκ, θεωρείτο από ορισμένους ως η μουσική χωρίς νοήματα, δεν ήταν «καθώς πρέπει» αμφισβητείτο υπογείως σαν υποψία «αμερικάνικου τρόπου ζωής». Και όμως όταν η γενιά μου ήταν teenagers, το ροκ ήταν πράξη αντισυμβατική, ανατρεπτική κόντρα στον ελληνικό συντηρητισμό, βλέπε και διακοπή της συναυλίας των Rolling Stones στο γήπεδο Παναθηναϊκού στις 17 Απριλίου 1967, 4 μέρες πριν την επιβολή της δικτατορίας. Αλλά είναι ανάγκη στο κάθε τι να ψάχνουμε για υψηλά νοήματα; Είτε σου αρέσει ένα είδος μουσικής είτε δεν σου αρέσει. Βέβαια με τα χρόνια ήρθε και προσαρμογή. Η ΚΝΕ μέχρι και τους Pink Floyd έφερε στο Ολυμπιακό Στάδιο το 1989. Μάλιστα η γραμματεία της ΚΕ του ΚΚΕ, που ήμουν μέλος της, μέχρι και χρηματοδότηση της μεγάλης προκαταβολής που ζητούσε το συγκρότημα εξασφάλισε. Και έγινε έτσι μια από τις καλύτερες ροκ συναυλίες.

Στο υστερόγραφο της διαδρομής μου (σελίδα 120) υπενθυμίζω με πάθος στους υπερπολιτικοποιημένους συνομήλικους μου «Rock and roll can never die» από το τραγούδι του Neil Young το 1979 «My My, Hey Hey».

Παρότι διαπιστώνεται εύκολα η απόσταση που σας χωρίζει από τις ιδέες του κομμουνισμού, λέτε πως αν γυρίζατε το χρόνο πίσω τις ίδιες επιλογές θα κάνατε.

Νομίζω ότι λάθος διαβάσατε. Αναφέρομαι με ακρίβεια για ποια χρονική περίοδο δεν έχω μετανιώσει. Τις ίδιες επιλογές θα έκανα στα χρόνια 1972-1974, δηλαδή την αντίσταση ενάντια στη δικτατορία, τον αγώνα για δημοκρατία και ελευθερία. Αντίθετα  κλείνω την πολιτική μου διαδρομή στα αμέσως επόμενα χρόνια, 1975-1990, γράφοντας «Με τα αν δεν ξαναγράφεται η ιστορία, γράφονται όμως οι ατομικές ευθύνες» (σελίδα 119).

Πώς ένας άνθρωπος που για περίπου 20 χρόνια είχε ταυτίσει τη ζωή του με το κόμμα και την πολιτική δουλειά, πατά ένα κουμπί μετά το 1991 και τα σταματά όλα;

Τα ερωτήματά μου μπορεί να ξεκίνησαν πολύ νωρίτερα, από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Όταν όμως είσαι ακόμα στη ζάλη μιας ηρωικής εποχής (της αντιδικτατορικής δράσης), όταν είσαι στον μικρόκοσμό σου, που όπως γράφω στο βιβλίο δεν ήταν και τόσο μικρός με 100.000 να έχουν περάσει από την ΚΝΕ, τα ερωτήματα δυστυχώς υποχωρούν. Η άρνηση του ΚΚΕ στον υπερεπαναστατισμό και ροβεσπιερισμό της ΚΝΕ, η αντίθεσή του ακόμα στο λαϊκισμό της εποχής, τον αυριανισμό, η πρωτοβουλία για την δημιουργία του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, καταχώνιαζε ακόμα πιο βαθιά τα προϋπάρχοντα ερωτήματα. Το κουμπί για την άρνηση της νέας θρησκείας (γιατί τι άλλο είναι η κομμουνιστική θεωρία) πατήθηκε το 1985 (και όχι το 1991) όταν στην τότε Σοβιετική Ένωση ανέλαβε ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ. Από το 1991 και μετά δεν μπόρεσα ποτέ να συμβιβαστώ με το γεγονός ότι υπηρέτησα για 15 χρόνια (και όχι 20, παρακαλώ να μην συμπεριλαμβάνεται η αντιδικτατορική περίοδος) μια θεωρία, δηλαδή μια θρησκεία, που οδήγησε τη μισή Ευρώπη σε δεκαετίες φτώχειας, ανέχειας, διαφθοράς, αυταρχικών καθεστώτων, που ο «νέος άνθρωπος που οικοδόμησε ο σοσιαλισμός» γέμισε τα μπουρδέλα της Δυτικής Ευρώπης και κάλυψε με φθηνά εργατικά χέρια τις θέσεις εργασίας που δύσκολα καταδέχονταν οι Ευρωπαίοι στις καλές εποχές, ή μιλώντας για την Ελλάδα την «εποχή της αστακομακαρονάδας». Επ' ουδενί λόγο εννοώ ότι κάθε στέλεχος του ΚΚΕ εκείνης της εποχής θα έπρεπε να ακολουθήσει την ίδια με εμένα στάση, της πλήρους αποχής από την ενεργό πολιτική δράση. Ήταν και είναι μια πολύ προσωπική επιλογή. Εξ  άλλου πολλοί δεν συμφωνούν μαζί μου ή και αρκετοί παραμένουν θιασώτες της ίδιας κατά βάση θεωρίας για την εξέλιξη του ανθρώπου και της ανθρωπότητας.

Θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα για την αριστερά ή και την χώρα αν στο 13ο συνέδριο είχαν επικρατήσει οι «ανανεωτικοί»; 

Ευτυχώς το 1991 (13ο Συνέδριο ΚΚΕ) δεν κερδίσαμε οι αποκαλούμενοι «ανανεωτικοί». Με πολύ λίγες εξαιρέσεις φάνηκε στα επόμενα χρόνια πόσο ανανεωτικό, ανεξάρτητα καλών προθέσεων, ήταν τελικά αυτό το ρεύμα για την πολιτική ζωή της χώρας. Γρήγορα, μετά 2-3 χρόνια, η εκσυγχρονιστική παρακαταθήκη του Λεωνίδα Κύρκου και ο πολιτικός πραγματισμός του Χαρίλαου Φλωράκη, ο πολιτικός πολιτισμός τους, εξοβελίστηκαν. Οδήγησε στην μετάλλαξη του «Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου» σε ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. μέσα από την όσμωση της ΚΝΕ της μεταπολίτευσης με τους επιμένοντας κομμουνιστικά του Ρήγα Φεραίου. Τις συνέπειες η χώρα τις βίωσε τα τελευταία 10 χρόνια.

Με την απόσταση των χρόνων, τι ήταν εντέλει η εξέγερση του Πολυτεχνείου; 

Επική στιγμή του αντιδικτατορικού αγώνα. Η αντιδικτατορική αντίσταση λίγων χιλιάδων φοιτητών, με ξεχωριστή στιγμή το Πολυτεχνείο, εξ αιτίας και της τραγικής κατάληξής του, θεωρείται από πολλούς ότι έσωσε την τιμή του μέχρι τότε προσαρμοσμένου στα δεδομένα της χούντας ελληνικού λαού. Επειδή όμως η «γενιά του Πολυτεχνείου» ήταν αριστερόστροφη επηρέασε τα μυαλά στις επόμενες γενιές της Μεταπολίτευσης. Και ο αγώνας για Δημοκρατία και Ελευθερία, το «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία» μεταλλάχτηκε στον μεταπολιτευτικό κομματικό ανταγωνισμό και την άφρονα πλειοδοσία.

Θυμάμαι τον Λεωνίδα Κύρκο να μου λέει πως η ομιλία που είχε κάνει το 2007 στην εκδήλωση για τον Γρηγόρη Φαράκο ήταν από τις πιο δύσκολες της ζωής του. Με την έννοια πως ήταν από τους πιο σκληρούς στην  ιδεολογική σύγκρουση των δύο «Κ». Εσείς πώς βρεθήκατε τόσο κοντά του, πώς βιώσατε τη μεγάλη στροφή που έκανε μετά το 1990 αλλά και πόσο επηρέασε τις δικές σας επιλογές;

Στο πολιτικό μνημόσυνο για τον Γρηγόρη Φαράκο, Γραμματέα του ΚΚΕ, στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής τον Ιούνιο του 2007 ο Λεωνίδας Κύρκος μίλησε αμέσως μετά από την δική μου ομιλία (τη μοναδική δημόσια πολιτική τοποθέτησή μου τα τελευταία 30 χρόνια μετά από, επίμονη μεν -  τιμητική δε, πρόσκληση). Κατάλαβα από τις πρώτες του λέξεις ότι όντως ήταν από τις πιο δύσκολες ομιλίες της ζωής του Λεωνίδα Κύρκου. Νομίζω ότι η δυσκολία για τον Κύρκο, ενός από τους καλλίτερους ρήτορες στην ελληνική πολιτική ζωή, οφείλεται στο ότι είχε το ίδιο DNA με τον παλαιό σύντροφο του που εκείνη τη στιγμή αποχαιρετούσε. Και οι δύο κομμουνιστές στα πολλά χρόνια τους ήταν. Έτυχε το 1968 να χωρίσουν με βίαιο και απάνθρωπο τρόπο οι δρόμοι τους. Μετά στα χρόνια της μεταπολίτευσης καταλαβαίνω πως τον Λεωνίδα τον έπνιγε το δίκιο, που οι προφανείς ενστάσεις του για τη Σοβιετική Ένωση και το ΚΚΕ δεν αντικατοπτριζόταν σε λαϊκή ψήφο σε σχέση με τους δογματικούς πρώην συντρόφους του.

Όπως έδειξε και ο γονιδιακός έλεγχος δεν είχα το ίδιο DNA με Γρηγόρη Φαράκο και Λεωνίδα Κύρκο. Έτσι δεν νομίζω ότι επηρέασε ο Γρηγόρης τις δικές μου επιλογές. Απλά τις αντιλήφθηκε. Με τον Γρηγόρη Φαράκο, εκτός ότι είχαμε σπουδάσει με διαφορά 30 χρόνων στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, είχαμε όλα τα χρόνια από το 1974-1990 ένα ακόμα κοινό στοιχείο. Την αντίθεσή μας στην βολονταριστική, ροβεσπιερική ΚΝΕ. Χωρίς ποτέ να έχουμε συνεννοηθεί (ο Γρηγόρης ήταν το υπόδειγμα της αποκαλούμενης κομματικότητας) θεωρώ ότι ταυτιζόμασταν από το 1975 έως το 1990 στην άποψη ότι η ΚΝΕ ήταν ένα αγκάθι στα αριστερά πλευρά του ΚΚΕ.

Δεν ήμουν ποτέ τόσο κοντά του όσο αφήνει να εννοηθεί η ερώτησή σας, ούτε πριν ούτε μετά την αποχώρησή μου από το ΚΚΕ το 1991. Έτσι δεν μπορώ να απαντήσω για την μεγάλη στροφή που έκανε το 1990, όπως και γιατί δεν ακολούθησε έναν άλλο Λεωνίδα, τον Τζεφρώνη το 1968. Όμως αξίζει να καταθέσω ότι μια Κυριακή, τον Ιανουάριο 2007, ο Γρηγόρης Φαράκος με τη σύζυγό του Ευτυχία, κάλεσε σε γεύμα σπίτι του τέσσερεις (4) απόφοιτους του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μετά συζύγων. Όλοι αντιδικτατορικοί αγωνιστές, ένας στο ΠΑΚ, δύο από τον Ρήγα Φεραίο και ένας από την ΚΝΕ. Καβουνίδης Σπύρος, Βούλγαρης Γιάννης, Καλογήρου Γιάννης  και Μαρούκης Γιάννης. Μεγάλη κουβέντα για το διαφορετικό παρελθόν και με κοινή ανησυχία για το μέλλον. Τις επόμενες μέρες μπήκε στο νοσοκομείο και μετά δύο μήνες τον χάσαμε.

Πώς νιώθατε τα προηγούμενα χρόνια όταν ακούγατε όχι μόνο νέους ανθρώπους που δεν γνώριζαν ή δεν έζησαν τα γεγονότα, αλλά ακόμα και αγωνιστές κατά της χούντας, να φωνάζουν πως η χούντα δεν τελείωσε το ‘73 και να μουντζώνουν το κοινοβούλιο;

Για όσους το 2010-2011 έτρεμαν βλέποντας τους «Αγανακτισμένους» να φασκελώνουν το Κοινοβούλιο, το 6,97% της Χρυσής Αυγής και το 10,61% των ΑΝ.ΕΛ. στις εκλογές του 2012 δεν ήταν έκπληξη. Φόβο μόνο ξανάνιωσα, μετά από 40 χρόνια. 

Στις 24 Ιουλίου 1974 αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία στην Ελλάδα. Αλλά για το ΚΚΕ σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωσή του Π.Γ. ήταν «Αναγκαστικός συμβιβασμός, παράδοση σκυτάλης από τη χούντα στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και μεταμφίεση του ζυγού του» και ανάλογα για τον Ανδρέα Παπανδρέου  «αλλαγή φρουράς του ΝΑΤΟ στην Ελλάδα». Δεν ξέρω αν εκεί έχουν μείνει - μετά από 47 χρόνια - όσοι με αγωνία φαντασιώνονται  «της γενιάς μας τα Πολυτεχνεία» ή ανιστόρητα θορυβούν με «το ένα, δύο, τρία πολλά Πολυτεχνεία, η χούντα δεν έπεσε το ’73».

Τι είναι αριστερό σήμερα; Το ΚΚΕ, ο ΣΥΡΙΖΑ, η σοσιαλδημοκρατία;

Τι είναι ο Μπάιντεν; Πού κατατάσσεται;  Όταν οι όπου γης τύποι Τραμπ (και είναι αρκετοί ....) δεν είναι πλέον περιθωριακοί και συνυπάρχουν με Πούτιν, Τζινπίνγκ, Ερντογάν, όταν οι κοινωνικές ανισότητες εκτροχιάζονται, τότε η προοδευτική λύση σήμερα είναι: «Κάντο όπως ο Μπάιντεν». Αυτή είναι η γνώμη ενός πολιτικά ανέστιου, που είναι και θα συνεχίζει να είναι εκτός της ενεργού πολιτικής. Με αφορμή και μόνο την κυκλοφορία του βιβλίου των παράλληλων διαδρομών 8 αντιδικτατορικών αγωνιστών, ένα βιβλίο που υμνεί την Δημοκρατία, δέχτηκα την πρόκληση των ερωτήσεών σας, που αφορούσαν τελικά περισσότερο την πολύ προσωπική διαδρομή.