Οι τοξικές διαδικτυακές γειτονιές, τα social media ως μέσο εξουσίας και η διαστρέβλωση της δυναμικής των κοινωνικών δικτυών.
Όπως και να καταγράψει ο ιστορικός του μέλλοντος τα όσα ζούμε τα τελευταία χρόνια, ένα είναι το σίγουρο. Οι διαδικτυακές μας γειτονιές, είναι πλέον τοξικές.
Πέρα από τα σημαντικά οφέλη και τις ευκαιρίες που έχουν δημιουργήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και την άνεση σε επίπεδο επικοινωνίας, υπάρχουν στρεβλώσεις που είναι κομβικές, για την εξέλιξη και το ρόλο τους στη ζωή μας.
Όσο η διάχυση πληροφοριών είναι τόσο εύκολη, ο περιορισμός και ο έλεγχος ορθότητας του περιεχομένου γίνεται όλο και πιο περίπλοκος, ενώυπάρχει μιαλεπτή γραμμή μεταξύ λογοκρισίας και προστασίας από βίαιο ή ακατάλληλο περιεχόμενο.
Με τη γιγάντωση του όγκου πληροφοριών, καθίστανται ανεξέλεγκτα τα φαινόμενα παραπληροφόρησης, συνωμοσιολογίας και προπαγάνδας. Δεν είναι μόνο η ευκολία που παρέχουν οι πλατφόρμες σε αυτήν την περίπτωση. Είναι κυρίως το awareness στο οποίο, χωρίς κανένα υποτυπώδες crosscheck,ο ίδιος ο χρήστηςαναπαράγει μια ψευδή ή κατευθυνόμενη πληροφορία, επειδή πολύ απλά ήταν «πιασάρικη».
Όλοι έχουμε διαβάσει κατά καιρούς για τον Bill Gates και την προσπάθεια του να φυτέψει τσιπάκια στις μάσκες προστασίας. Έχουμε διαβάσει ότι στη Ρωσία, οι νεκροψίες απέδειξαν ότι η Covid-19 είναι απάτη. Έχουμε δει επίσης και βίντεο με ρεπόρτερ να… περπατάνε στα γόναταμέσα στο χιόνι, στην προσπάθεια τους να μας παραπλανήσουν για το μέγεθος της κακοκαιρίας.
Η τάση, λοιπόν, για τη μεγάλη διάδοση ψευδών ή παραποιημένων πληροφοριών, βρίσκει ερμηνεία στις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Στη μία πλευρά είμαστε εμείς, οι χρήστες που, διαβάζοντας έναν τίτλο ή ένα tweet, νομίζουμε ότι κατανοούμε ακριβώς τι θέλει να πει ο κάθε ποιητής.
Από την άλλη είναι αυτοί που απλά μπορούν. Τι μπορούν; Εκμεταλλευόμενοι αυτό το «χούι» που έχουμε να διαβάζουμε επιφανειακά και χωρίς να φιλτράρουμε όλα όσα εμφανίζονται στην οθόνη μας, μπορούν απλά να πλασάρουν οτιδήποτε θέλουν και μάλιστα με επιτυχία.
Δυστυχώς, στη μεγάλη αυτή διάδοση δίνουμε χώρο εμείς οι ίδιοι, ανάγονταςτα trollsσε ισότιμους συνομιλητές, αλλά και καθιστώντας τα - σε πολλές περιπτώσεις -opinionleaders.
Εκτός από τα fake news και τη συνωμοσιολογία, υπάρχουν και οι πολιτικές προεκτάσεις ενός ζητήματος της επικαιρότητας. Πίσω από την ασφάλεια και την ανωνυμία του πληκτρολογίου, στήνονται απρόσωπες πολιτικές αντιπαραθέσεις και διαδικτυακές μάχες. Παρατάσσονται οι troll στρατοί και στην προσπάθεια να δημιουργήσουν το επιθυμητό κλίμα, δε δείχνουν κανένα έλεος. Δε συζητάμε καν για ένα ορθό πνεύμα δημοκρατικού διαλόγου με επιχειρήματα. Προς θεού!
Από αυτές τις ανώνυμες μάχες ποιος θα μας προστατεύσει;
Θα scrollάρουμε κάθε φορά αμήχανα, περιμένοντας να αναδείξουμε το νικητή των trolls, στη μάχη ποιος είναι καλύτερα κρυμμένος σε κάποιο υπόγειο;
Ποιος θέλει κουκουλοφόρουςστην οθόνη του; Ανεξαρτήτως χρώματος!
Προφανής στόχος πρέπει να είναι η ελευθερία του λόγου, αλλά συνάμα και η διαφάνεια.
Οι πλατφόρμες διανομής περιεχομένου, προκειμένου να απαλείψουν τέτοια φαινόμενα, ανέθεσαν σε ανεξάρτητους οργανισμούς την αξιολόγηση δημοσιεύσεων και περιεχομένου, με βάση συγκεκριμένες κατευθυντήριες, που προφανώς εμπίπτουν στη συνολική πολιτική που εφαρμόζεται.
Είναι όμως εφικτό από αυτούς τους οργανισμούς -όσο αγνές και αν είναι οι προθέσεις τους-να ελέγξουν το περιεχόμενο αυτό σε επίπεδο όγκου, αλλά και ορθότητας;
Ποιο είναι το πλαίσιο συνεργασίας με αυτούς τους οργανισμούς και ποια είναι τα κριτήρια ανάθεσης σε αυτές τις εταιρίες;
Σε ποιο βαθμό διασφαλίζεταιη προστασία των προσωπικών μας δεδομένων;Ποιοι έχουν πρόσβαση και ποιοι τα επεξεργάζονται;
Συνήθως, η απάντηση στα ερωτήματα αυτά βρίσκεται με γενικόλογα στα «ψιλά γράμματα». Ξέρετε ποια λέω. Αυτά που αποδεχόμαστε πάντοτε, χωρίς να τα έχουμε διαβάσει ποτέ. Παρά, λοιπόν, τη γιγάντωση των social media και των τεχνολογικών δυνατοτήτων τους, οι πλατφόρμες φαίνονται ανέτοιμες (ίσως και απρόθυμες) να εκπληρώσουν το στόχο τους.
Όσο τα social media αποτελούν το όχημα για μια παράλληλη και επίπλαστη καθημερινότητα, άλλο τόσο γίνονται και εργαλεία προπαγάνδας, παραπληροφόρησης και εν τέλει μέτρησης της κοινής γνώμης. Ουκ ολίγες οι φορές που κυβερνητικές αποφάσεις ανακλήθηκαν λόγω έντονης κριτικής.
Συν τοις άλλοις, τα social media πάσχουν στην αναγνώριση και την προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας του υλικού. Αδυνατούν να καταπολεμήσουν την κατάχρηση, την αλλοίωση ή ακόμα και τη λογοκρισία του πρωτότυπου περιεχομένου. Δυστυχώς, όσο χρήσιμα και αν είναι για την καθημερινότητα, την πολιτική, την ενημέρωση, την ψυχαγωγία, αλλά και την επιχειρηματικότητα, εμφανίζουν σημαντικά κενά που σταδιακά θα τα καταστήσουν ως πλέον αναξιόπιστα.
Τελικά, το αγκάθι της ανωνυμίας σε συνδυασμό με την παραπληροφόρηση, αλλά και την έλλειψη διαφάνειας, στρεβλώνουν τη πραγματική δυναμική των κοινωνικών δικτύων και υποβαθμίζουν τον υγιή ρόλο που θα έπρεπε να έχουν στον κόσμο της πληροφορίας. Και όσο δεν υπάρχει ένα θεσμικό πλαίσιο προστασίας του χρήστη και των δεδομένων του, θα είμαστε καταδικασμένοι στην εξάρτηση από μια τοξικότητα, που βρίσκεται στα χέρια μας όλη την ημέρα.
