Ασύδοτοι βιολογισμοί

Πριν από 2,4 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, τότε που η ατμόσφαιρα της Γης ήταν αναγωγική, δηλαδή δεν είχε καθόλου ή είχε ελάχιστα ίχνη ελεύθερου οξυγόνου, όλοι οι οργανισμοί που ζούσαν στην ξηρά και στη θάλασσα ήταν αναερόβιοι. Πού να βρουν άλλωστε το οξυγόνο που θα τους επέτρεπε την αερόβια αναπνοή;

Τότε όμως συνέβη κάτι που θα μετέβαλε ριζικά την ατμόσφαιρα του πλανήτη. Μερικοί από αυτούς τους μονοκύτταρους αναερόβιους οργανισμούς του ανέπτυξαν μια πρωτόγνωρη ιδιότητα. Μπόρεσαν να φωτοσυνθέσουν, δηλαδή να παράγουν οι ίδιοι την τροφή τους, χρησιμοποιώντας διοξείδιο του άνθρακα και νερό, και απελευθερώνοντας παράλληλα, ως παραπροϊόν, ένα αέριο. Το αέριο αυτό ήταν το οξυγόνο. Εξαιτίας του, η ατμόσφαιρα του πλανήτη άρχισε βαθμιαία να μετατρέπεται από αναγωγική που ήταν ως τότε, σε οξειδωτική.

Ίσως βιαστείτε να πείτε -με την άνεση του αερόβιου όντος που είστε, το οποίο ζει σε έναν πλανήτη που η ατμόσφαιρά του έχει οξυγόνο- ότι η αλλαγή αυτή ήταν πολύ ευνοϊκή για τους οργανισμούς που ζούσαν τότε. Δεν ήταν όμως καθόλου έτσι. Ήταν ένα πραγματικό σοκ διότι το οξυγόνο -λόγω των οξειδώσεων που προκαλεί- ήταν και εξακολουθεί να είναι ένα ιδιαιτέρως τοξικό αέριο. Δεν είναι της ώρας να αναλύσουμε ποιους μηχανισμούς αναπτύξαμε εξελικτικά -εμείς οι αερόβιοι οργανισμοί- ώστε να καταστήσουμε αυτό το αέριο από αδυσώπητο κίνδυνο σε προϋπόθεση επιβίωσης. Μπορούμε όμως να πούμε ότι στάθηκε αιτία να εξαλειφθεί η πλειονότητα των οργανισμών του πλανήτη. Κάποιοι τη γλίτωσαν και ήταν αυτοί που κατόρθωσαν να κάνουν την κρίση ευκαιρία και να συνθέσουν ένζυμα τα οποία τους επέτρεπαν να επιβιώνουν στο οξειδωτικό περιβάλλον.

Για τους οργανισμούς αυτούς δεν νοείτο επιστροφή στην προγενέστερη «κανονικότητά» τους, αφού είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί. Κανονικότητα ήταν αυτή που βίωναν τότε, στην οποία -εκ του αποτελέσματος- ανταποκρίθηκαν περίφημα. Διασπώντας την τροφή τους με την αξιοποίηση του νεοφερμένου στην ατμόσφαιρα οξυγόνου, απέσπασαν από αυτήν περισσότερη ενέργεια από αυτήν που θα αποσπούσαν χωρίς το οξυγόνο. Όμως περισσότερη ενέργεια σημαίνει περισσότερη αναπαραγωγή, που με τη σειρά της σημαίνει περισσότερες αντιγραφές του γενετικού υλικού τους και συνεπώς περισσότερα λάθη στα αντίτυπα που παράγονταν. Από τα λάθη αυτά, τις μεταλλάξεις δηλαδή, προέκυψε ένα πλήθος νέων εκδοχών της ζωής, κάποιες από τις οποίες αποδείχτηκαν επιτυχημένες, ώστε να επιβιώσουν και να εποικίσουν τον πλανήτη.

Αυτός λοιπόν είναι ο τρόπος της ζωής και η εποποιία της κι εμείς δεν αποτελούμε εξαιρέσεις τους. Επιβιώνουμε, μεταβαλλόμενοι διαρκώς, προκειμένου να είμαστε διαρκώς προσαρμοσμένοι στη μεταβλητή «κανονικότητα» που μας περιβάλλει. Κάτι δηλαδή σαν ένας ποδηλάτης που, για να συνεχίζει να ισορροπεί, πρέπει να μην ακινητεί.

Προφανώς πρέπει να γίνει μια κρίσιμη επισήμανση. Οι μεταβολές στις οποίες αναφερθήκαμε δεν έχουν προκαθορισμένη κατεύθυνση, αλλά τυχαία και δεν γίνονται- κατά κανόνα- γρήγορα, αλλά πολύ πολύ αργά. Στην περίπτωσή μας όμως, εκτός από την ίδια τη βιολογική υπόστασή μας, μας βοηθά και ένα εξελικτικό προϊόν της, η νοημοσύνη μας. Αυτή μας έχει επιτρέψει να αναπτύξουμε επιστήμη και τεχνολογία. Χάρη σε αυτές μπορούμε να τροποποιούμε -η αλήθεια είναι, όχι πάντα για καλό- για τους δικούς μας σκοπούς την «κανονικότητα» που μας περιβάλλει.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων, η τρέχουσα κανονικότητά μας, δεν είναι η ζωή χωρίς προφύλαξη από τον ιό, συνωστισμό, μετακινήσεις κι εγγύτητα, μια δηλαδή προγενέστερη κανονικότητα, προς το παρόν, ανέφικτη. Η τρέχουσα κανονικότητά μας περιλαμβάνει τον ιό, τις ζοφερές συνέπειές του, αλλά και ένα πλήθος αλλαγών που η παρουσία του ιού επέβαλε, από την οικονομία και την εκπαίδευση, ως τη ψυχαγωγία και τη σχέση του κράτους με τους πολίτες που ήρθαν για να μείνουν.

Όπως όμως είπαμε, έχουμε τους τρόπους να την τροποποιούμε επ' ωφελεία μας και εις βάρος του ιού.

Αν δεν το έχετε αντιληφθεί, στις μέρες που ζούμε η επιστήμη και η τεχνολογία γράφουν μια από τις πιο πυκνές σελίδες τους, παρέχοντάς μας τα μέσα να κατανοήσουμε καλύτερο τον ιό και να τον πολεμήσουμε από καλύτερες θέσεις. Σε μας τι απομένει; Μάσκες πρωτίστως, εμβόλια δευτερευόντως και οπωσδήποτε περισσότερη ευθύνη, αισιοδοξία και, παρακαλώ, λιγότερη γκρίνια.