Ιστορίες των άλλων: Η Κατερίνα Οικονομάκου γράφει για τη ζωή του διάσημου νευροχειρουργού Χένρι Μαρς
Θα ’λεγε κανείς ότι μετά από μια μακρά καριέρα στη διάρκεια της οποίας χειρουργούσε γύρω στους 500 ασθενείς τον χρόνο, ο Χένρι Μαρς θα είχε να πει κάτι πρωτότυπο, κάτι πρωτάκουστο για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Άλλωστε είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους νευροχειρουργούς της Μεγάλης Βρετανίας. Ο Μαρς ήταν ο πρώτος που άρχισε να χειρουργεί ενόσω ο ασθενής διατηρούσε τις αισθήσεις του, ώστε να είναι σε θέση να αντιδρά σε ερεθίσματα κι έτσι να καθοδηγεί, υπό μια έννοια, τη διαδικασία.
Τα δύο βιβλία του έχουν γίνει μπεστσέλερ, το BBC έχει γυρίσει ένα θαυμάσιο ντοκιμαντέρ για τη δουλειά του, ο ίδιος έχει δώσει αμέτρητες συνεντεύξεις. Είναι σταρ ο Μαρς, σίγουρα, αλλά πριν από αυτό είναι ένας καλός γιατρός κι ένας ανήσυχος νους – χρόνια τώρα προσφέρει δωρεάν τις υπηρεσίες του στην Ουκρανία, την Αλβανία και το Νεπάλ, όχι μόνο κάνοντας χειρουργείο, αλλά εκπαιδεύοντας νεότερους, ντόπιους γιατρούς. Όσο περνάει από το χέρι του, γεμίζει τον κόσμο με καλούς γιατρούς.
Αλλά όταν τον ρωτούν τι έχει μάθει για τον εγκέφαλο, χαμογελάει, σηκώνει αυτά τα επιδέξια, σχεδόν θαυματουργά χέρια του και τα αφήνει να πέσουν πάλι, παραιτημένα. «Δεν κατανοούμε πώς λειτουργεί. Κι ίσως να μην το κατανοήσουμε ποτέ», λέει. Κι ο καθένας από εμάς έχει μέσα στο κρανίο του ένα τεράστιο μυστήριο, ένα αίνιγμα τόσο σαγηνευτικό όσο το BigBang. Ο 70χρονος λέει ότι, παραδόξως, το βρίσκει αυτό καθησυχαστικό.
Πλησιάζοντας στη δύση της ζωής του, παραδέχεται ότι νιώθει μια μικρή απογοήτευση γιατί δεν έχει γίνει καθόλου σοφότερος σε ό,τι αφορά την επιστήμη του. Ο εγκέφαλος, αυτό το όργανο που κάνει τον καθέναν από εμάς αυτό που είναι –έναν κάθε φορά ξεχωριστό, ηλεκτροχημικό χορό– παραμένει για εκείνον εξίσου μυστηριώδης όσο και όταν έμπαινε για πρώτη φορά στο χειρουργείο. Αλλά καθισμένος εκατοντάδες φορές απέναντι σε αυτήν τη ζελατινώδη μάζα που καταλαμβάνει την περιοχή ανάμεσα στα αυτιά μας, ήξερε ότι είχε προνομιακή θέα προς τη δική του εσωτερική ζωή.
Ο γιατρός θυμάται ένα απόγευμα, μετά το χειρουργείο, όταν βιαζόταν να επιστρέψει σπίτι γιατί είχε υποσχεθεί να μαγειρέψει στη μία από τις κόρες του. Στη διαδρομή σταμάτησε στο σούπερ μάρκετ κι εκεί στο ταμείο, κολλημένος στη μικρή ουρά που είχε σχηματιστεί, το ένιωσε: Ένας σημαντικός νευροχειρουργός σαν αυτόν, που μόλις είχε σώσει μια ζωή, να περιμένει στην ουρά πίσω από τους άλλους. Όμως μέσα στην ανυπομονησία κι αυτό το στιγμιαίο πυροτέχνημα αλαζονείας, το ήξερε ήδη: Αυτές είναι οι ζωές που πασχίζει κάθε μέρα να σώζει. Οι ζωές αυτών των άλλων, όλων αυτών που προηγούνται στην ουρά και των ομοίων τους, οι οποίοι μπορεί να κάνουν τα πιο ασήμαντα, αδιάφορα ή και παρασιτικά επαγγέλματα του κόσμου, είναι εκείνες που δίνουν αξία σε ό,τι κάνει ο Χένρι.
Ο άγγλος νευροχειρουργός παραδέχεται ότι είναι ένας πολύ τυχερός άνθρωπος. Η ζωή τού έχει φερθεί με γενναιοδωρία, λέει. Η αξιοζήλευτη καριέρα του δεν είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς από συνετές αποφάσεις – κάθε άλλο. Κάθε του κίνηση, κάθε απόφαση παρακινήθηκε από ένα βαθύ αίσθημα δυσφορίας, ακόμη και δυστυχίας. Από έναν ανεκπλήρωτο νεανικό έρωτα που έγινε η αφορμή για μια νευρική κατάρρευση και μια σύντομη νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική, μέχρι τη διάλυση του πρώτου γάμου του μετά από 27 χρόνια και τρία παιδιά, που τον οδήγησε σε προχωρημένη ηλικία να αναμετρηθεί με την εικόνα του για τον εαυτό του. «Αλλά είχα μεγάλη τύχη γιατί στην παιδική και νεανική μου ηλικία, αλλά και στα πρώτα επαγγελματικά μου βήματα, βρέθηκαν στο πλευρό μου άνθρωποι που μου έδειξαν βαθιά ευγένεια», λέει.
«Είχα πάντα τη βεβαιότητα ότι είναι προνόμιο να είναι κανείς γιατρός. Ότι απολαμβάνει ένα είδος ηθικής πολυτέλειας», γράφει στο δεύτερο βιβλίο με τα απομνημονεύματά του. Αλλά βρίσκεται, το ξέρει, και σε θέση ισχύος.
Κι ανάμεσα στους γιατρούς, οι νευροχειρουργοί είναι μάλλον αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο να παρασυρθούν από τη σπάνια εξουσία που τους δίνεται κάθε φορά που μπαίνουν στο χειρουργείο.
Ο Μαρς δεν αποτελεί εξαίρεση μεταξύ των συναδέλφων του. Τουλάχιστον όχι σε ό,τι αφορά το συναίσθημα αυταρέσκειας, την εντύπωση ότι ανήκει σε μια μικρή ελίτ εκλεκτών που κοιτάζουν τους υπόλοιπους κοινούς θνητούς από λίγο ψηλότερα. Από την άλλη, γιατί όχι; Πόσοι θα ήθελαν, ή ας πούμε καλύτερα πόσοι θα είχαν το κουράγιο, να παίρνουν αποφάσεις ζωής και θανάτου κάθε μέρα, επί χρόνια ολόκληρα;
