Η εφαρμογή της ηλεκτρονικής επιτήρησης των κρατουμένων σε άδεια (βραχιολάκι με μικροτσίπ) αναμένεται να αρχίσει πιλοτικά μέσα στο 2014, με το Υπουργείο Δικαιοσύνης να χαρακτηρίζει το μέτρο «ευεργετικό». Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη άποψη. Η ATHENS VOICE φιλοξενεί και τις δύο τοποθετήσεις. Του δικηγόρου και τέως υπουργού Δικαιοσύνης Αντώνη Ρουπακιώτη, ο οποίος εκτιμά ότι το μέτρο θα ωφελήσει τους κρατούμενους και θα βοηθήσει στην αποσυμφόρηση των φυλακών, και του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, Γιώργου Κατρούγκαλου, ο οποίος υποστηρίζει ότι ιδέες και πρακτικές αυτού του τύπου μπορούν σταδιακά να αλλάξουν την οπτική μας για τι είναι ανεκτό και τι όχι σε ό,τι αφορά τον περιορισμό της προσωπικής μας αυτονομίας.
Αντώνης Ρουπακιώτης
Oι συνθήκες στις ελληνικές φυλακές είναι απελπιστικά δύσκολες: Στοιβάζονται χιλιάδες κρατούμενοι σε κελιά και άλλους χώρους. Ελλείψεις προσωπικού. Κατά πολύ μειωμένες οι οικονομικές δυνατότητες. Αδυναμία εφαρμογής εναλλακτικών μορφών έκτισης ποινής. Βία μέσα στη φυλακή που εκλύεται και έξω απ’ αυτήν.
Ως ένα από τα μέτρα, το οποίο σε πολλές χώρες αποδείχτηκε αποτελεσματικό, είναι η εφαρμογή του συστήματος ηλεκτρονικής επιτήρησης των κρατουμένων που εξέρχονται με άδεια από τις φυλακές ή αποφυλακίζονται υφ’ όρων, εφόσον το έγκλημα για το οποίο εξέτισαν μέρος της ποινής τους και η εν γένει συμπεριφορά τους αξιολογούνται από αρμόδιο όργανο που επιβάλλει την παρακολούθησή τους με «βραχιολάκι».
Στο Υπουργείο Δικαιοσύνης υπερασπιστήκαμε την εφαρμογή του συστήματος αυτού, όχι ως υποκατάστατο βέβαια άλλων σωφρονιστικών μεθόδων, αλλά ως συμπλήρωση αυτών και σε κάθε περίπτωση ως μέτρο αποσυμφόρησης των φυλακών, γι’ αυτό και καταρτίστηκε σχέδιο νόμου, το οποίο με σχετικές αλλαγές που επέλεξε η νέα ηγεσία του υπουργείου ισχύει ως Ν. 4205/2013.
Με την ηλεκτρονική επιτήρηση αναμφισβήτητα περιορίζεται η ελευθερία κίνησης των κρατουμένων κατά την έξοδό τους από τη φυλακή, ωστόσο νομίζω ότι είναι ιδεοληπτικός ο ισχυρισμός ότι το βραχιολάκι δεν είναι παρά «φυλακή, έξω από τη φυλακή». Όσοι υποστηρίζουν την άποψη αυτή ή άλλη παρόμοια, ωφέλιμο θα ήταν να τους απασχολήσει:
α. Τι προτιμούν για τις παραπάνω κατηγορίες των κρατουμένων, να στοιβάζονται σε κελιά και χώρους διαμονής στις φυλακές, αναμένοντας με όλες τις συνέπειες την έκτιση της ποινής τους, ή να διαμένουν στο σπίτι τους ή σε άλλο οικείο χώρο, ή να ασκούν υπό επιτήρηση το επάγγελμά τους ή να παρακολουθούν προγράμματα εκπαίδευσης ή κατάρτισης.
β. Μειώνεται ή όχι η πολλαπλής μορφής βία μεταξύ των κρατουμένων μέσα στις φυλακές με την αποσυμφόρησή τους;
γ. Δοκιμάζεται ή όχι με το σύστημα αυτό μια μορφή επανένταξης των κρατουμένων στην κοινωνία;
δ. Διευκολύνεται ή όχι η αποφυλάκιση υφ’ όρων, υπό τις προϋποθέσεις του νόμου βέβαια και η χορήγηση αδειών στους κρατουμένους;
ε. Μειώνεται –αν δεν εξαλείφεται– το ενδεχόμενο διάπραξης εκ νέου εγκληματικής πράξης ή μη επανόδου στις φυλακές μετά τη λήξη της άδειας. Στα παραπάνω προσθέτω, ότι ο νόμος μπορεί να προβλέπει κατηγορίες κρατουμένων, οι οποίοι εξαιρούνται από τη χρήση του μέτρου ηλεκτρονικής επιτήρησης – αρκεί η εξαίρεση να μην γίνεται κανόνας.
Τέλος, πιστεύω ότι η επιτήρηση πρέπει να γίνεται απαραιτήτως από υπηρεσία του δημοσίου και όχι από ιδιωτική εταιρεία, να υπάρχει δε πρόβλεψη αξιοποίησης της σχετικής δυνατότητας από τους άπορους κρατούμενους.
Γιώργος Κατρούγκαλος
Ο Αντώνης Ρουπακιώτης είναι επί δεκαετίες άνθρωπος των ελευθεριών και των δικαιωμάτων και προσπάθησε να δώσει την άνιση μάχη να παραμείνει τέτοιος και ως υπουργός της τρικομματικής. (Ποιος δεν θυμάται την αντίθεσή του στις προτάσεις του άλλου υπουργού, συντρόφου του στη ΔΗΜΑΡ –και καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου!– για την ουσιαστική κατάργηση της προσωρινής προστασίας στις εργατικές διαφορές;) Είμαι βέβαιος, λοιπόν, ότι με τις πιο αγαθές προθέσεις θεώρησε καλή ιδέα το βραχιολάκι. Μήπως έτσι δεν θα διασωθεί το θετικό μέτρο των αδειών των φυλακισμένων και θα αποσυμφορηθούν σχετικά οι φυλακές; Άλλωστε, το μέτρο έχει δοκιμαστεί.
Η σχετική τεχνολογία (RFID, «ταξινομημένες συσκευές αποστολής σημάτων») εφαρμόζεται πιλοτικά σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ εδώ και τουλάχιστον δέκα χρόνια (εκτεταμένα από το 2004 στο Οχάιο). Μάλιστα, στις βρετανικές φυλακές σχεδιάζουν να προχωρήσουν στην επέκταση του μέτρου σε όλους τους κρατουμένους.
Ο σκοπός, όμως, δεν αγιάζει τα μέσα σε ό,τι αφορά τις ελευθερίες και τον ποινικό κολασμό. Ο Τούρινγκ, για παράδειγμα, ο πατέρας της αγγλικής επιστήμης των υπολογιστών, ο ήρωας που έσπασε τον κωδικό «ΑΙΝΙΓΜΑ» των Γερμανών, ευνουχίσθηκε χημικά με απόφαση βρετανικού δικαστηρίου, ως ποινή για την ομοφυλοφιλία του. Αυτό φαινόταν πολύ καλή ιδέα την εποχή εκείνη και καθόλου αντίθετη στην προστασία της ανθρώπινης αξίας. Υπάρχουν ακόμη νότιες πολιτείες της Αμερικής που παρόμοιες ποινές είναι ακόμη σε ισχύ, για άλλα σεξουαλικά εγκλήματα.
Και αν σας φαίνεται καταρχήν ανεκτό το βραχιολάκι, θα είχατε την ίδια γνώμη εάν επρόκειτο για μόνιμη υποδόρια εμφύτευση ενός ανάλογου μοσχεύματος; Και μη βιαστείτε να μιλήσετε για επιστημονική φαντασία, αν και έχουν γυριστεί τουλάχιστον δύο ταινίες με το θέμα (το «Wedlock» το 1994 και ένα πιο πρόσφατο ριμέικ με τον Κρ. Λαμπέρ). Σήμερα στο Μεξικό οι πλούσιοι βάζουν παρόμοια μοσχεύματα εθελοντικά, ώστε σε περίπτωση απαγωγής να μπορούν άμεσα να εντοπιστούν.
Το πρόβλημα με ιδέες αυτού του είδους είναι ότι σταδιακά αλλάζουν την οπτική μας για το τι είναι ανεκτό και τι όχι σε ό,τι αφορά τον περιορισμό της προσωπικής μας αυτονομίας και τις δυνατότητες του κράτους να καθίσταται «πανοπτικό». Ανάλογη δεν είναι και η διαρκής αστυνόμευση του δημόσιου χώρου, με τις πανταχού παρούσες κάμερες παρακολούθησης; Εάν σήμερα μας φαίνεται καλή ιδέα να έχουν τσιπάκι οι φυλακισμένοι και όσοι έχουν αλτσχάιμερ για να μην χαθούν, γιατί αύριο να μην έχουμε όλοι; Αν οι κάμερες είναι τόσο καλή ιδέα, γιατί όχι και η τηλεόραση-κατάσκοπος του 1984;
Και υπάρχει, φυσικά, και η άλλη διάσταση του θέματος: πρόκειται για καλή «μπίζνα». Η σχετική «επένδυση», για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι θα κοστίσει γύρω στα 4 δισεκατομμύρια λίρες στη Μ. Βρετανία. Δεν πρόκειται δε μόνον για τον πλουτισμό των πολυεθνικών που ενεργοποιούνται στον τομέα αυτό, όπως η Alanco. Οι ιδιωτικές εταιρείες δεν πωλούν μόνο τις συσκευές, έχουν και την ευθύνη της παρακολούθησης της λειτουργίας τους. Ουσιαστικά, λοιπόν, αναλαμβάνουν αστυνομικές λειτουργίες που ανήκουν παραδοσιακά στο κράτος. Αυτό, βεβαίως, αποτελεί ένα μόνον επεισόδιο στην καλπάζουσα ιδιωτικοποίηση της δημόσιας ασφάλειας. Ήδη οι περισσότερες φυλακές στις ΗΠΑ είναι ιδιωτικές, ενώ στο κολαστήριο του Αμπού Γκράιμπ τις ανακρίσεις τις διεξήγαγαν ιδιώτες «συμβασιούχοι», ειδικοί σε μεθόδους ψυχολογικού εξαναγκασμού.
Η ουσία του ζητήματος δεν αφορά, συνεπώς, την ελευθερία των φυλακισμένων. Μάλλον το εάν η δική μας ελευθερία θα μοιάζει με τη φυλακή που είχε ονειρευτεί ο Μπένθαμ, το περίφημο Πανοπτικόν. Και με τα έξοδα δικά μας…
Info: Σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, η ηλεκτρονική επιτήρηση θα αρχίσει πιλοτικά μέσα στο 2014, σε 200 κρατούμενους. Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) έχει αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση και το μέτρο δεν περιλαμβάνει όσους έχουν καταδικαστεί για το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας, για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση, για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, για ανθρωποκτονίες, για παραβάσεις της γενετήσιας ελευθερίας και για διακίνηση ναρκωτικών ουσιών. Με την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης το ΠΔ θα κατατεθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας προκειμένου να εκδοθεί σχετική γνωμοδότηση. Κατόπιν θα προκηρυχθεί διεθνής διαγωνισμός για την ανακήρυξη αυτού που θα αναλάβει το έργο. Το «βραχιολάκι» θα εμπεριέχει μικροτσίπ, θα τοποθετείται στο πόδι ή αν δεν είναι εφικτό για λόγους υγείας στο χέρι. Η δαπάνη για την αγορά του θα βαρύνει τον κατάδικο ή υπόδικο, αν όμως υπάρχει αποδεδειγμένη οικονομική αδυναμία, θα βαρύνει το Δημόσιο.
