Η στρατηγική της αράχνης του Ερντογάν και η κρίση του Έβρου

Το διαδίκτυο βρίθει θεωριών συνωμοσίας περί κορωνοϊού. Η παγκόσμια οικονομία εισήλθε σε ένα σπιράλ βίαιης μεταφοράς κεφαλαίων. Παρατηρείται μια σοβαρή αστάθεια στην αγορά υδρογονανθράκων όπου οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία βρίσκονται σε μετωπική αντιπαράθεση με αποτέλεσμα την κατάρρευση των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Τη Δευτέρα που μας πέρασε οι διεθνείς χρηματαγορές πέρασαν στο «κόκκινο». Οι επενδυτές αποσύρονται και καταφεύγουν στον χρυσό.

Στην Ελλάδα, η Ιερά Σύνοδος ανακοινώνει πως ο κορωνοϊός δεν μεταδίδεται με τη θεία μετάληψη και καλεί τους ιερείς να κοινωνούν κανονικά. Η λοιμωξιολόγος κυρία Γιαμαρέλου δηλώνει πως μεταλαμβάνει και θα μεταλαμβάνει στο μέλλον διότι η θεία κοινωνία είναι μυστήριο και άρα δεν μεταδίδεται η ασθένεια. Δεν παρενέβη ούτε καν το Υπουργείο Υγείας. Δηλαδή κανείς δεν σκέφτηκε πως η Ιερά Σύνοδος, η Γιαμαρέλου και ο μητροπολίτης Ιγνάτιος παροτρύνουν πολίτες να κοινωνούν θέτοντας σε κίνδυνο ιδιαίτερα ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού (ηλικιωμένοι και ασθενείς) οι οποίοι είναι ευάλωτοι.

Η βουλευτής της ΝΔ κυρία Ράπτη εκ Θεσσαλονίκης δηλώνει σε όλους του τόνους πως θα συνεχίσει να λαμβάνει τη θεία μετάληψη διότι δεν μεταδίδει τον κορωνοϊό. Ο Κραουνάκης αναρτά δήλωση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πως ο κορωνοϊός είναι όπλο μείωσης του παγκόσμιου πληθυσμού και συνιστά τη χρήση πρόπολης, όπως και ο Κυριάκος Βελόπουλος που πουλά μέσω διαδικτύου κάποιες αλοιφές και αντισηπτικά. Ο Βελόπουλος είναι αρχηγός κόμματος στη Βουλή και βουλευτής ο ίδιος. Σύμφωνα με έρευνα, ένας στους τρεις Έλληνες πιστεύει πως ο κορωνοϊός δεν μεταδίδεται μέσω του κουταλιού και του αγίου δισκοπότηρου. Εναντίον αυτής  της χώρας των «θαυμάτων» αποφάσισε ο Ερντογάν να στήσει τη μηχανή παραγωγής ασύμμετρης απειλής με τη μεθοδευμένη μετακίνηση χιλιάδων μεταναστών από την τουρκική ενδοχώρα στα σύνορα με την Ελλάδα. Μεταξύ των οικονομικών μεταναστών και ορισμένοι πρόσφυγες από τη Συρία, μόλις το 10% του συνολικού αριθμού ξεριζωμένων ανθρώπων που έφθασαν οργανωμένοι και καθοδηγούμενοι στον Έβρο με λεωφορεία που μίσθωσε το τουρκικό κράτος και παρακράτος.

Η αμυντική διάταξη που υιοθέτησε η ελληνική κυβέρνηση λειτούργησε αποτελεσματικά. Ο Ερντογάν απέτυχε να αιφνιδιάσει την κυβέρνηση. Ηττημένος στη Συρία και ποδοπατημένος από τον σύμμαχό του Βλαντιμίρ Πούτιν, σύρθηκε σε μία συμφωνία εκεχειρίας στο Ιντλίμπ που ισοδυναμεί με παράδοση άνευ όρων. Στην ουσία η Τουρκία απώλεσε κάθε έρεισμα στην επαρχία αυτή και απλώς απέφυγε να στραπατσαριστεί ολοκληρωτικά χάρις στη «μεγαλοθυμία» του Κρεμλίνου. Σκέφτηκε ωστόσο, και σωστά από την πλευρά της, να σύρει την ΕΕ σε έναν εφ’ όλης της ύλης διάλογο εκβιάζοντας με το μεταναστευτικό. Το πέτυχε χρησιμοποιώντας την Ελλάδα ως μέσο πίεσης. Πρόκειται για πάγια τακτική της Άγκυρας εδώ και δεκαετίες.  Όταν επιλέγει να εκβιάσει την Ευρώπη χρησιμοποιεί πάντα αυτόν που θεωρεί ως  «αδύναμο κρίκο».

Τι ζητά η Άγκυρα, λοιπόν. Κατ’ αρχήν την επίτευξη ειδικής συμφωνίας, μια αναθεωρημένη τελωνειακή ένωση. Η υπόθεση αυτή έχει παγώσει εδώ και δύο-τρία χρόνια. Το όφελος για την Τουρκία είναι τεράστιο και υπολογίζεται στα 100 δις ευρώ. Η Άγκυρα σε αυτό το παιγνίδι είχε ανέκαθεν ένα ισχυρό σύμμαχο, τη Μεγάλη Βρετανία. Ο λόγος είναι απλός. Το Λονδίνο επιθυμεί τη θετική κατάληξη μιας νέας τουρκο-ευρωπαϊκής συμφωνίας διότι πάνω σε αυτό το μοντέλο θέλει να χτίσει τη μελλοντική σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με τις Βρυξέλλες. Το μοντέλο αυτό είναι το εξής: τεράστια οφέλη με ελάχιστες υποχρεώσεις.

Το δεύτερο θέμα στην ατζέντα του Ερντογάν είναι το Μεταναστευτικό. Η ΕΕ είχε δεσμευθεί να καταβάλει στην Τουρκία οικονομική βοήθεια. Από αυτά τα κονδύλια οι Βρυξέλλες χρωστούν και δεν έχουν δώσει τα 3 δις ευρώ. Όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευθεί για παροχή ακόμη 3 δις ευρώ. Σύνολο 6 δισεκατομμύρια. Η Άγκυρα δηλαδή έχει δίκιο όταν επισημαίνει πως η ΕΕ δεν είναι εντάξει με τους λογαριασμούς της. Όμως αυτό το ζήτημα των κονδυλίων δεν είναι το μοναδικό το οποίο θέτει η Τουρκία. Ο Ερντογάν επιθυμεί να θέσει εκ νέου σε τροχιά το ζήτημα της απελευθέρωσης της βίζας για του Τούρκους πολίτες ως εξαρτώμενο ζήτημα στο γενικό μεταναστευτικό πρόβλημα. Προσοχή. Την ελευθερία μετακίνησης προς την ΕΕ θέλει να θέσει ως βασικό άξονα συζήτησης και η Μεγάλη Βρετανία μετά το Brexit. Δεν έχει ολοκληρωτικά άδικο η Άγκυρα. Προ ετών, και όταν είχαν αρχίσει οι ενταξιακές διαδικασίες μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, υπήρχαν Ευρωπαίοι ηγέτες που υπόσχονταν στους Τούρκους πως αν είναι εντάξει με τις υποχρεώσεις τους και κυρίως με το Μεταναστευτικό θα δοθεί το προνόμιο της ελεύθερης διακίνησης τούρκων πολιτών στην ΕΕ. Όλα αυτά άλλαξαν μετά το 2015 και την έκρηξη του προσφυγικού και του μεταναστευτικού ζητήματος. Η Άγκυρα, όμως, δεν το ξέχασε.  

Αυτά είναι τα βασικά ζητήματα που θέτει η Τουρκία στις Βρυξέλλες. Η ΕΕ και κυρίως το Βερολίνο αντιλαμβάνονται πως ασφαλής μεταναστευτική πολιτική στην Ευρώπη χωρίς τη στήριξη της Τουρκίας είναι ανέφικτη, όσο ανέφικτη είναι η εφαρμογή πολιτικών για τους μετανάστες χωρίς τη συνεργασία των χωρών της Βορείου Αφρικής (Μαχρέμπ). Το όπλο αυτό χρησιμοποιεί ο Ερντογάν ασκώντας πίεση στην Ελλάδα. Μόνο που ο πρόεδρος της Τουρκίας χρησιμοποιεί την κρίση με την Ελλάδα στον Έβρο και ως δημοσκοπικό «αντίβαρο» απέναντι στη φθορά της εικόνας του με το στρατηγικό στραπάτσο στη Συρία. Να παραμείνουμε σε αυτό το θέμα για λίγο.

Η εταιρεία δημοσκοπήσεων στην Τουρκία Metropol πραγματοποίησε μια ποιοτική έρευνα η οποία δημοσιεύθηκε - μεταδόθηκε προ ολίγων ημερών και πάντως μετά την κορύφωση της κρίσης στον Έβρο και με τον ενδεικτικό τίτλο Kavga Eden Kaybediyor. Το συμπέρασμα αυτής της έρευνας είναι πως όποτε ο Ερντογάν «στήνει» προσωπικό καβγά με έναν αντίπαλό του, στο εσωτερικό ή το εξωτερικό, κερδίζει στις δημοσκοπήσεις. Ο Ετρντογάν χρειάζεται την προσωποποίηση του εχθρού - αντιπάλου για να συσπειρώνει τους ψηφοφόρους. Την τακτική αυτή έχει υιοθετήσει από την αρχή της αναρρίχησής του στην κορυφή της εξουσίας. Παλιά μου τέχνη κόσκινο, δηλαδή. Με αυτή τη λογική ο Ερντογάν επιτέθηκε προσωπικά στον έλληνα πρωθυπουργό με τη φράση «Εγώ δεν μπαίνω στο ίδιο φωτογραφικό κάδρο με τον Μητσοτάκη».

Όμως αν ο πρόεδρος της Τουρκίας αποκομίζει δημοσκοπικά οφέλη από τη διαχείριση αυτή της κρίσης με την Ελλάδα και από την προσωπική του αντιπαράθεση με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, άλλο τόσο αυξάνει δημοσκοπικά την επιρροή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον τρόπο που διαχειρίζεται το μεταναστευτικό. Έτσι μετά από τα σοβαρά πολιτικά ζητήματα που ανέκυψαν με την αποστολή αστυνομικών δυνάμεων στα νησιά και την επίταξη γαιών, η διαχείριση της κρίσης με την Τουρκία στον Έβρο με φόντο τους μετανάστες λειτούργησε θετικότατα και απέδωσε δημοσκοπικά. Ο έλληνας πρωθυπουργός «μάζεψε όλο το χαρτί». Το καταδεικνύουν τουλάχιστον δύο δημοσκοπήσεις, μία από  τον τηλεοπτικό σταθμό Σκάι και μία από την εφημερίδα «Πρώτο Θέμα». Ο πρωθυπουργός συγκεντρώνει ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά ως προς την αποδοχή του τρόπου διαχείρισης της κρίσης αυτής. Αναμενόμενο. Εντύπωση προκαλεί ωστόσο πως η αποδοχή αυτή επεκτείνεται από ένα τμήμα ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ, που είναι μάλιστα και πολυπληθές, έως και την υπερσυντηρητική Δεξιά ή ακόμη και την Ακροδεξιά. Σε ποιο στοιχείο της πολιτικής αυτής διαχείρισης  μπορεί να οφείλεται αυτή η αποδοχή; Η απάντηση είναι σαφής. Στην απόλυτη κούραση ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας έναντι του Μεταναστευτικού, που το εκλαμβάνει πλέον ως έμμεση απειλή.

Από το σημείο αυτό αρχίζει το πρόβλημα. Αυτά που συνέβησαν και συμβαίνουν στον Έβρο δεν διέλαθαν της προσοχής του ΟΗΕ ή των ευρωπαϊκών θεσμών ή της καγκελαρίας του Βερολίνου. Υπήρξαν στιγμές που από τον δημοσιογραφικό φακό και τα κείμενα των ειδικών απεσταλμένων των ευρωπαϊκών και αμερικανικών ΜΜΕ ένθεν κακείθεν του Έβρου, εντοπίστηκαν ενέργειες οι οποίες ξεπερνούν το κοινώς αποδεκτό δικαίωμα της αυτοάμυνας και της προστασίας των συνόρων. Πληθώρα μαρτυριών και μεγάλος αριθμός ντοκουμέντων συνηγορούν πως στα σύνορα κινήθηκαν παρακρατικοί, οργανωμένοι σε ομάδες, οπλισμένοι, οι οποίοι με κάλυψη συγκεκριμένου μηχανισμού δραστηριοποιήθηκαν στη φύλαξη των συνόρων ή τη σύλληψη και άμεση  επαναπροώθηση μεταναστών. Αυτά ως προς την ελληνική πλευρά. Ως προς την τουρκική πλευρά τώρα τα αντίστοιχα ντοκουμέντα δείχνουν τη δράση των μυστικών υπηρεσιών και οπλισμένων ανδρών των υπηρεσιών ασφαλείας με πολιτικά. Υπάρχουν video, φωτογραφίες και γραπτές μαρτυρίες συγκεκριμένων δημοσιογραφικών οργανισμών (ABC, BBC, Channel 4, FOX) με υλικό που δείχνει οφθαλμοφανείς παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπάρχουν καταγγελίες, όπως των New York Times και της Deutsche Welle, και από τις δύο πλευρές των συνόρων, πως υπήρξε σαφής παρεμπόδιση της δημοσιογραφικής έρευνας τόσο από τις ελληνικές όσο και από τις τουρκικές αρχές. Υπάρχει τέλος ένα κοινό συμπέρασμα πολλών εκ των δημοσιογράφων και φωτορεπόρτερ που δούλεψαν τις τελευταίες ημέρες στις όχθες του Έβρου πως η πρώτη ηττημένη σε αυτόν τον πόλεμο εντυπώσεων στα σύνορα ήταν η... αλήθεια.

Κέρδισε άραγε κάτι το σημαντικό η Τουρκία με αυτή την κλιμακούμενη κρίση στον Έβρο; Προφανώς. Έθεσε εκ νέου το ζήτημα της συνολικής σχέσης της Άγκυρας με την ΕΕ σε μία χρονική στιγμή που οι Βρυξέλλες και οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν απόλυτη ανάγκη να διασφαλίσουν μια «ουδέτερη ζώνη» μεταξύ της Κεντρικής Ασίας και του ισλαμικού κόσμου και των ευρωπαϊκών συνόρων. Μια λειτουργική ζώνη ελέγχου των μεταναστευτικών ροών. Οι επόμενες εβδομάδες θα δείξουν αν ο Ερντογάν θα λάβει τα πολιτικά και οικονομικά ανταλλάγματα που επιδιώκει. Προς το παρόν, πάντως, το μέτωπο προς ανατολάς φαίνεται να εκτονώνεται.