Στην απόφαση του Eurogroup της 21 Ιουνίου 2018 για την ελάφρυνση του χρέους, υπάρχουν σημαντικές λεπτομέρειες στις οποίες δεν δίδεται η σημασία που τους αρμόζει. Θα συζητήσουμε μερικές απ’ αυτές. Ο διάβολος άλλωστε είναι στις λεπτομέρειες.
Η απόφαση αυξάνει το χρέος
Η απόφαση δίνει μεν δημοσιονομικές ανάσες στην ελληνική κυβέρνηση, όμως αυξάνει το χρέος. Η τελευταία μέγα-δόση των €15 δις κατανέμεται σε €9.5 δις για το μαξιλάρι και €5.5 δις κατευθύνονται στον ξεχωριστό λογαριασμό (segregated account) του ESM για την εξυπηρέτηση (servicing) του ελληνικού χρέους. Από τον ίδιο λογαριασμό μεταφέρονται τα κέρδη 2014 της ΕΚΤ και των κεντρικών τραπεζών (ομόλογα SMP/ANFA), τα οποία είχαν μεταφερθεί σ’ αυτόν με απόφαση Eurogroup τον Μάιο 2016, για να αποδοθούν στην ελληνική κυβέρνηση. Σε διαδοχικές αποφάσεις του Eurogroup δηλώθηκε πως το κόστος των «πράξεων επί του ελληνικού χρέους» του ESM (ανταλλαγές δανείων, ανταλλαγές ομολόγων, μετατροπή κυμαινόμενου επιτοκίου σε σταθερό, κλπ) βαρύνει την Ελλάδα. Γι’ αυτό τον Μάιο 2016 αποφασίστηκε τα κέρδη των κεντρικών τραπεζών (πλην των ετών 2015-16 που χάθηκαν οριστικά), τα οποία απεμπολήθηκαν από τον Τσίπρα τον Ιούνιο 2015, να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση των πράξεων χρέους. Ο ESM εκτιμούσε το σύνολο των επιστροφών κερδών σε €5.3 δις μέχρι το 2026. Με την απόφαση της 21/6, προσφέρεται δημοσιονομικός χώρος σε δόσεις με τα έσοδα SMP/ANFA, η Ελλάδα όμως αναλαμβάνει χρέος €5.5 δις για τη χρηματοδότηση των επιμηκύνσεων, ανταλλαγών, κλπ. Η ρύθμιση ελάφρυνσης καταλήγει να αυξάνει το ονομαστικό χρέος, ενώ μειώνει την παρούσα αξία του. Τελικά, όντως δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα! Εν ολίγοις, η μέγα-δόση δεν είναι «ψήφος εμπιστοσύνης» προς την Ελλάδα, τα €5.5 δις δεν μπορεί να αγοράσουν χρέος (όπως γράφεται από πολλούς και συντηρείται με μισόλογα από τον επικοινωνιακό μηχανισμό της κυβέρνησης) – αντίθετα είναι νέο χρέος το οποίο αναλαμβάνεται ώστε, αφ’ ενός μεν να πιεσθεί η ελληνική κυβέρνηση να παραμείνει σε μεταρρυθμιστική τροχιά (το καρότο των επιστροφών κερδών ομολόγων SMP/ANFA) και αφ’ ετέρου να υπάρξουν πρόσθετοι πόροι ώστε το μαξιλάρι να «πάει μακρύτερα».
Το εκλογικό 2019
Παρά το ότι οι υποχρεώσεις εξόφλησης χρεολυσίων μέχρι τον Ιούνιο 2020 είναι περίπου €13.7 δις (μετά την εξαγορά μέρους των δανείων ΔΝΤ), η απόφαση αναφέρει πως το μαξιλάρι των €24.1 δις επαρκεί για 22 μήνες (Ιούνιος 2020). Μπορεί το Eurogroup να καλωσορίζει την ελληνική δέσμευση για πλεονάσματα πάνω από 3.5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022, αναγνωρίζει όμως τον πολιτικό κίνδυνο του εκλογικού 2019, της προεδρικής εκλογής και το ενδεχόμενο έως και τριών εκλογικών αναμετρήσεων, με τη δεύτερη να είναι με απλή αναλογική. Ο μεταρρυθμιστικός οίστρος θα βρεθεί αντιμέτωπος με προεκλογικές παροχές, ενδεχομένως με μπάχαλο. Ούτε λόγος να γίνεται για πρόσβαση στις αγορές χρέους εν μέσω πολιτικής τρικυμίας. Με τα σημερινά δεδομένα, πολιτική αβεβαιότητα μπορεί να υπάρχει μέχρι και δύο μήνες μετά την (πρώτη;) διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας – δηλαδή τον Μάιο 2020 – εάν παραταθεί περισσότερο, η πρόσκρουση στα βράχια μπορεί να θεωρείται βέβαιη. Σημειώνεται πως και η εξαγορά μέρους των δανείων ΔΝΤ, αφήνει την πρώτη υποχρέωση προς το Ταμείο για τον Ιούνιο 2020. Είναι εμφανής η πρόθεση των θεσμών να «δέσουν» από κάθε μεριά την πορεία των ελληνικών δημοσιονομικών, έχοντας αποστηθίσει τα μαθήματα που πήραν το 2012 και 2015. Το κρίσιμο είναι σε τι κατάσταση, με ποια κυβέρνηση, πόσο ισχυρή και προσηλωμένη σε μεταρρυθμίσεις θα βρεθεί η Ελλάδα την άνοιξη 2020.
Οι επιστροφές κερδών ομολόγων που διακρατούν κεντρικές τράπεζες άρχισαν σε «εθελοντική βάση» από το 2011 από κάποιες από τις χώρες της ΕΖ (πρώτη η Γαλλία του Σαρκοζί). Οριστικοποιήθηκε το 2011 ως υποχρέωση των χωρών της Ευρωζώνης σε δύο Eurogroup – επί Βενιζέλου την 21/2 και Στουρνάρα την 27/11 – και απεμπολήθηκε την 30/6/2015 από τον Τσίπρα. Με περίπου €3 δις των κερδών 2015-16 να έχουν χαθεί οριστικά, η αποκατάσταση των επιστροφών αποφασίσθηκε τον Μάιο 2016 και αφορούσε το σύνολο των μελλοντικών κερδών, μέχρι το 2026. Η απόφαση της 21/6/2018 περιορίζει τις επιστροφές μέχρι το 2022, αφήνοντας εκτός ομόλογα λήξεως 2024 και 2026 και υψηλού επιτοκίου (4.7% και 5.9%) συνολικού ύψους €4 δις, άρα και επιστροφές κερδών ύψους πάνω από €1.2 δις. «Ε τι να κάνω τώρα;» θα έλεγε ο πρωθυπουργός. Αφήστε που σε ενδεχόμενη δύσκολη στιγμή, ας πούμε τον Ιούνιο 2020, θα υπάρχει ένα μικρό απόθεμα ώστε ο τότε πρωθυπουργός να το πάρει και να κάνει φιέστα στο Ζάππειο. Ποιός να θυμάται πως οι Βενιζέλος και Στουρνάρας είχαν φτύσει το γάλα της μάνας τους γι’ αυτές τις επιστροφές!
Η νέα περίοδος χάριτος δανείων EFSF
Το βασικό όφελος από την απόφαση της 21/6 είναι η πρόσθετη δεκαετής περίοδος χάριτος των δανείων EFSF. Μετά την καταστροφική διαπραγμάτευση του 2015, το προφίλ του χρέους επιδεινώθηκε σημαντικά. Το σημαντικότερο πρόβλημα όμως ήταν η αποπληρωμή των τόκων της πρώτης περιόδου χάριτος. Ένα βουνό €13.5 δις, με υποχρέωση αποπληρωμής 2023, 2024, 2026 βρισκόταν μπροστά μας. Η νέα περίοδος χάριτος ήταν υποχρεωτική. Χωρίς αυτήν δεν υπήρχε η προοπτική πρόσβασης στις αγορές χρέους στο ορατό μέλλον και η Ελλάδα είτε θα χρεοκοπούσε είτε θα έπρεπε να ληφθούν τερατώδη μέτρα για να εξευρεθούν οι πόροι, τα οποία θα έκαναν τους πολίτες να ζηλεύουν το επίπεδο διαβίωσης σε χώρες του πάλαι ποτέ τρίτου κόσμου. Η Ευρωζώνη παρέμεινε στη φιλοσοφία της απόφασης της κολασμένης νύχτας της 17ωρης διαπραγμάτευσης: η τελευταία ευκαιρία της Ελλάδας.
Στην απόφαση γίνεται ρητή αναφορά σε επανεξέταση των προοπτικών του ελληνικού χρέους το 2032. Πριν από τότε, το μέλλον της χώρας θα κριθεί με την ολοκλήρωση του εκλογικού κύκλου 2019-20. Για την ώρα, έχουμε όλοι μαζί κλωτσήσει το ντενεκάκι λίγο παρακάτω.
