Στη μέση και δεξιά της Πλατείας Συντάγματος, εκεί που όταν γίνονται συγκεντρώσεις το πλήθος οφείλει να είναι πυκνό, ένα δέντρο μέσα στο παρτέρι με το γκαζόν, ένα δέντρο με μερικά χαρτιά στον κορμό του. Κόλλες Α4 με μια φωτογραφία. Κάτι εκκεντρικό, θα έλεγε το βλέμμα ενός περαστικού της πλατείας. Σήμερα. Θα πρέπει κανείς να πλησιάσει και να διαβάσει για να πάρει ένα στοιχειώδες ερέθισμα της μνήμης που αποτυπώνεται στο δέντρο.
Στην πραγματικότητα είναι μια στοιχειώδης ανάμνηση, κάπως βιαστική και ψυχρή, αυτή που βλέπουμε να έχει κολληθεί στο δέντρο. Είναι ο απεμπλουτισμένος φόρος τιμής στη μνήμη του Δημήτρη Χριστούλα, που σε ηλικία 77 ετών το πρωί της 4ης Απριλίου 2012 αυτοκτόνησε με περίστροφο στο σημείο αυτό.
↑ Έξι χρόνια από την αυτοκτονία του Δημήτρη Χριστούλα στο Σύνταγμα, 4/4/2018
Η εικόνα είναι θλιβερή, ουδείς στέκεται ευλαβικά στον τόπο του θανάτου του ανθρώπου αυτού, άνθη ή αυθόρμητα σημειώματα δεν φαίνεται να υπάρχουν. Στην υπόλοιπη πλατεία η ζωή κυλάει κανονικά. Ο Χριστούλας ως μνήμη έχει μια μοναχικότητα αλλόκοτη και μια ψυχρότητα καθηλωτική. Δεν ήταν, όμως, πάντα έτσι. Φαινομενικά, τουλάχιστον.
Ο Χριστούλας υπήρξε ο ήρωας της μνημονιακής θανατολογνείας. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου ως πρόεδρος της Βουλής και της Επιτροπής Δημόσιου Χρέους, που είχε συγκροτήσει τότε με τις ευλογίες του πρωθυπουργού και του Προέδρου της Δημοκρατίας και που ήταν προκάλυμμα του δραχμικού πραξικοπήματος το οποίο ετοίμαζε η κυβέρνηση, απέτισε φόρο τιμής το 2015.
Σε αυτά τα ιδανικά είχε καταφύγει και ο αυτόχειρας, που τόσο εντυπωσιακά και τραγικά προέβη στην ύστατη αυτή πράξη στο πιο συμβολικό σημείο της ελληνικής κρίσης.
Η ανάμνηση είναι οδυνηρή για πολλούς λόγους. Ο πρώτος είναι η απελπισία του αυτόχειρα, η μοναχικότητα των ωρών του πριν τον θάνατο. Κατόπιν έρχονται οι συμβολισμοί και το πολιτικό περιεχόμενο που ο ίδιος έδωσε στην πράξη του. Μιας και οι μνήμες του αντιμνημονιακού αγώνα συγκαλύπτονται από την απόλαυση της εξουσίας ορισμένων και το αίσθημα ταπείνωσης των εξαπατημένων, χρήσιμο είναι να θυμηθούμε όσο γίνεται πιο συνοπτικά το περιβάλλον αυτής της προσωπικής τραγωδίας. Ο συνταξιούχος φαρμακοποιός, μέλος πολλών συλλογικοτήτων του αντιμνημονιακού αγώνα, αυτοκτόνησε με περίστροφο στην πιο σκληρή φάση της κρίσης. Σε μία από τις δύο χρονιές της μεγάλης ύφεσης και πριν ακόμα η κυβέρνηση Σαμαρά σταθεροποιήσει στοιχειωδώς την κατάσταση της οικονομίας. Σε μια εποχή μεγάλου ζόφου και φόβου, αλλά και ψευδών μα ισχυρών προσδοκιών που είχαν καλλιεργήσει στο λαϊκό κίνημα και τις ριζοσπαστικοποιημένες μάζες οι κινητοποιήσεις των Αγανακτισμένων τον προηγούμενο χρόνο και οι καταστροφικές συγκρούσεις της ψήφισης του δεύτερου μνημονίου τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους. Ο Χριστούλας άφησε τότε ένα ιδιόχειρο (;) σημείωμα γεμάτο απόγνωση, αντιμνημονιακούς κοινούς τόπους και μια θλιβερή έκκληση στα όπλα («οι νέοι, χωρίς μέλλον, κάποια μέρα θα πάρουν τα όπλα και στην πλατεία Συντάγματος θα κρεμάσουν ανάποδα τους εθνικούς προδότες...). Αποκαλούσε τις κυβερνήσεις κατοχικές. Κηδεύτηκε με πολιτική τελετουργία και αγωνιστικούς επικηδείους ποικίλων συλλογικοτήτων. Τον χαιρέτησε κάποιος από τους Αγανακτισμένους, από το κίνημα Δεν Πληρώνω, από το κίνημα κατά των διοδίων.
Όμως, εντέλει, αυτές οι συλλογικότητες ήταν λιγότερο συλλογικές απ’ όσο φαίνονταν. Δεν κάλυψαν το ψυχικό κενό της χρεοκοπίας του 2010, της απώλειας κοινωνικής θέσης και τον συναισθηματικό αποπροσανατολισμό του καθενός. Μπροστά στη φτώχευση της ατομικότητας, στην κενότητα που εγκαθιδρύθηκε μέσα στη ζωή του προσώπου, απέναντι στη χαλάρωση του κοινωνικού δεσμού και την εξαφάνιση κάθε ορίζοντα για ένα-κάποιο-μέλλον, θα περίμενε κανείς ότι τα κοινωνικά μαγειριά, η ένωση στον αγώνα του δρόμου, οι κοινοί αγώνες στο όνομα της εθνικής αξιοπρέπειας, ο δραχμικός κοινοτισμός, η συλλογική σύγκρουση με την αστυνομία, όλο αυτό, παρά την ψευδαισθητική του φύση, θα είχε μια ανακουφιστική λειτουργία για τον μοναχικό άνθρωπο. Για εκείνον που προσδοκά να σπάσει τον κλοιό μιας μοναξιάς γεροντικής, ενός τέλους ζωής που μοιάζει ματαιωμένη από την ιστορία.
Και όμως, τίποτε. Τίποτε δεν μπόρεσε να μειώσει την αφόρητη μοναξιά του ανθρώπου αυτού. Οι συλλογικότητες ήταν εφήμερες, μικροαστικές στη σύστασή τους, ο αγώνας τους συχνά προσχηματικός, ανεπαρκείς σε κάθε περίπτωση να δώσουν θυσιαστικό περιεχόμενο και συλλογική οντότητα σε μια εποχή βαθιά σφραγισμένη από την προσδοκία της προσωπικής ευημερίας και της αυτοεκπλήρωσης. Μοναχικά ήταν όλα τελικά για τον άνθρωπο αυτόν. Και ας τον αποχαιρέτησαν ως ήρωα οι συλλογικότητες. Τώρα μόνη της η μνήμη του, κρεμασμένη σε ένα δέντρο που τους αφήνει όλους αδιάφορους. Και τότε μόνη η στιγμή και η οδύνη του, κι ας υπήρχε οδυρμός του πλήθους και φαντασίωση ενός λυτρωτικού εμφυλίου που μετέτρεπε αναίσχυντα την τραγική του αυτοχειρία σε πολιτική αυτοθυσία.
Οι διορισμένοι σύντροφοι τελικά ξεχνούν πολύ εύκολα. Το ίδιο επιθυμούν και για εμάς.
11°
↑ Έξι χρόνια από την αυτοκτονία του Δημήτρη Χριστούλα στο Σύνταγμα, 4/4/2018
