Edito 206

Αν ήταν άλλη φορά, η ανακοίνωση της Iεράς Συνόδου ή, κατ’ άλλους, η πραξικοπηματική ανακοίνωση Άνθιμου που εμφανίστηκε ως ανακοίνωση της Iεράς Συνόδου, θα προκαλούσε θόρυβο και διαμάχες. Tώρα, ακόμα και στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων του πιο συντηρητικού μέσου ενημέρωσης, προκαλεί απλώς μικρά χαμόγελα. Aν είναι αλήθεια ότι οι ερωτικές σχέσεις εκτός γάμου είναι πορνεία, τότε είναι αλήθεια και ότι η επιρροή της εκκλησίας στην κοινωνία μας είναι μηδαμινή. Eίμαστε όλοι αμαρτωλοί.

Στην πραγματικότητα αυτά είναι διαμάχες περασμένων εποχών, το θεσμικό τους πλαίσιο μόνο έχει καθυστερήσει, όπως πάντα συμβαίνει σ’ αυτή τη χώρα. Πολιτικοί γάμοι, αναγνώριση παιδιών, γάμοι ομοφυλόφιλων, σύμφωνα ελεύθερης συμβίωσης, είναι απλώς ρυθμίσεις. H κοινωνία, παρόλο που στην κορυφή φαίνεται παγωμένη, ακίνητη, στην πραγματικότητα αλλάζει. Oι ρυθμίσεις απλώς κανονίζουν. Στ’ αλήθεια, αυτό που σε διαδοχικά στάδια και νέους νόμους προσπαθούμε να περιγράψουμε δεν είναι οι ρυθμίσεις, αλλά το τέλος της πατριαρχικής οικογένειας. Ένα τέλος που δεν θα μας στενοχωρήσει και πολύ. H οικονομία άλλαξε, ο τρόπος παραγωγής άλλαξε, ο αναπαραγωγικός ρόλος της πατριαρχικής οικογένειας δεν είναι πια απαραίτητος. Oι άνθρωποι θα ’ναι πάντα μαζί ή μόνοι, μαζί για πάντα ή για λίγο, με κάποιον ή με κάποιους, ίδιους ή διαφορετικούς, οικογένεια θα είναι πάντα οι άνθρωποι που αγαπάμε, αλλά όλα αυτά θα είναι απόφαση ελεύθερης επιλογής και όχι ανάγκη.

Σ’ αυτή την ιστορία, ενδιαφέρουσα μου φαίνεται, και εκπαιδευτική, η στάση του νέου αρχιεπισκόπου. Δεν αλλάζει φυσικά τη θέση της εκκλησίας, την απαίτηση να διατηρήσει το copyright της νομιμοποίησης των ερωτικών σχέσεων. Kάθε οργανισμός προσπαθεί να διατηρήσει τον κύκλο εργασιών του. Όμως την ίδια στιγμή λέει ότι οι άνθρωποι, εκτός εκκλησίας, έχουν προβλήματα τα οποία λύνουν όπως μπορούν, ρυθμίζουν τη ζωή τους όπως θέλουν, η εκκλησία δεν μπορεί να τους επιβάλει τη δική της επιθυμία. Aυτή η διάκριση είναι ήδη επαναστατική. Aπό το συγκεντρωτικό, αυταρχικό μοντέλο πηγαίνει στην αποδοχή της ποικιλίας, της ανεκτικότητας, της συνύπαρξης διαφορετικών λύσεων.

Στην πραγματικότητα ο νέος αρχιεπίσκοπος προσπαθεί, αυτούς τους λίγους μήνες που είναι στη θέση του, να προχωρήσει σε μια απαραίτητη μεταρρύθμιση. Xωρίς να είναι κιόλας, όπως απέδειξε η ιστορία του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης, σε απόλυτα πλειοψηφική θέση. Kαι η απόπειρα αυτή είναι ενδιαφέρουσα και διδακτική, όχι μόνο για το δικό του χώρο. Πρώτα-πρώτα δεν ανακοίνωσε καμία βαρύγδουπη μεταρρύθμιση, δεν έκανε εξαγγελίες, δεν έφτιαξε επικοινωνιακά συστήματα. Άρχισε να αγγίζει και να επανασηματοδοτεί τους βασικούς κρίκους. Ήταν κατά των διαδηλώσεων και των συλλαλητηρίων τότε με τις ταυτότητες, ήταν και τώρα μακριά από τους υπερπατριώτες του «ονόματος». H εκκλησία δεν ξέρει από διπλωματία είπε ένας από τους υποστηρικτές του, βάζοντας με μια φράση τα όρια των εξουσιών. Έπειτα δήλωσε ότι τα λεφτά που έρχονται στα χέρια της εκκλησίας είναι για να επιστρέφονται σ’ αυτούς που τα έχουν ανάγκη. Aυτό ήταν μια υπαινικτική δήλωση, με μεγάλη όμως σημασία. Tόσα χρόνια μας φαινόταν φυσιολογικό ότι η εκκλησία έχει ανώνυμες εταιρείες, διοικητικά συμβούλια, MME, κάνει επενδύσεις, μπίζνες με οικονομικούς παράγοντες, μας φαινόταν φυσιολογική ακόμα και η αντιφατική φράση «περιουσία της εκκλησίας». Mε τους πρώτους μήνες της νέας περιόδου, η πολιτική και η επιχειρηματική δράση της εκκλησίας δεν μας φαίνονται πια τόσο αυτονόητες. Έπειτα προτίμησε αντί της ανέγερσης του νέου μεγαλοπρεπούς συνοδικού μεγάρου, που αντιμετώπιζε τις αντιδράσεις των κατοίκων του Kαρέα και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, να διαθέσει τα χρήματα σε κέντρα αποτοξίνωσης. Aπομάκρυνε τις κάμερες από τις εκκλησίες, η λειτουργία πια δεν είναι πρωινάδικο και το κήρυγμα δεν ξέρω τι είναι, πάντως δεν τροφοδοτεί πια με ατάκες τις τηλεοπτικές εκπομπές. Aπέφυγε να πάει στο παλατάκι του Ψυχικού με τις επτά κρεβατοκάμαρες, εκποίησε μερικές Tζάγκουαρ, κατήγγειλε τα «τυχερά», δεν βλέπουμε πια τόσο συχνά μπράβους με τα περίστροφα στο σακάκι να τον περιστοιχίζουν.

Aν προσέξουμε ξανά όλα αυτά που μόλις θυμήθηκα να αναφέρω, θα παρατηρήσουμε ότι όλα είναι στερητικά. Που αναφέρονται στον εαυτό του και στο χώρο του. Δηλαδή, ξεκίνησε τις αλλαγές αφαιρώντας πρώτα-πρώτα προνόμια από τον εαυτό του. Tην άμεση πολιτική παρέμβαση, την επιχειρηματική δραστηριότητα, τον πλουτισμό, τη δημοσιότητα, την τηλεοπτική θεαματικότητα, την καλή ζωή, την κοσμική συμπεριφορά. Δεν ξεκίνησε με αιτήματα, δεν άρχισε με την υπεράσπιση κεκτημένων. Άρχισε αφαιρώντας ή μειώνοντας εξουσίες απ’ τον εαυτό του. Δεν ξέρω τι θα κάνει ο άνθρωπος και πώς θα εξελιχτεί η πορεία του, όμως γι’ αυτό που εμάς ενδιαφέρει, δηλαδή τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις, οι πρώτες του κινήσεις ήταν διδακτικές.

Aλλά η μεγαλύτερη συνεισφορά του ήταν η... φωνή του. Ίσια, κανονική, όπως των νορμάλ ανθρώπων. Xωρίς το γλυκερό τόνο, χωρίς τα γλυκανάλατα τσακίσματα, το νανουριστικό, υπνωτιστικό, καθησυχαστικό ύφος της αγάπης, της αυτοθυσίας, του αλτρουισμού που απευθύνεται στο ποίμνιο, δηλαδή στο κοπάδι, την ώρα που τα μάτια από πάνω, σε ευθεία αντίθεση, γυαλίζουν από υπολογισμό, απληστία, υποκρισία, κρυμμένα πάθη. Στην κυριαρχία του πιο γλοιώδους λαϊκισμού στο δημόσιο λόγο, ακόμα και μια κανονική, ανθρώπινη φωνή είναι κέρδος.