Πώς κέρδισε το ΠΑΣΟΚ τις τελευταίες εκλογές της Mεταπολίτευσης;

Στις εκλογές του 2009, στις τελευταίες που ψηφίσαν 7 εκατομμύρια ψηφοφόροι, περίπου ένας στους δύο Έλληνες ψήφισε το ΠΑΣΟΚ και τον Γιώργο Παπανδρέου. Η καμπάνια δεν έκανε κανένα λάθος. Έτσι μπόρεσε να διευρύνει τη διαφορά από τη ΝΔ και να πείσει τους ψηφοφόρους να εμπιστευτούν τον ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης αγγίζοντας τελικά το 44% και καθηλώνοντας το κόμμα του Κώστα Καραμανλή στο 33,5%. Υπό ποιες συνθήκες διεξήχθησαν αυτές οι εκλογές και πώς τις κέρδισε το ΠΑΣΟΚ; Ποιοι ήταν οι κρίσιμοι σταθμοί στην πορεία προς τον θρίαμβο; Τι γέννησε την ελπίδα σε αυτή την προεκλογική εκστρατεία;

Το βιβλίο του Πέτρου Ιωαννίδη «2009: Οι τελευταίες εκλογές της Μεταπολίτευσης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Athens Voice Books εισάγει τον αναγνώστη σε όσα συνέβησαν. Γραμμένο από έναν άνθρωπο που έζησε από κοντά την εμπειρία της προετοιμασίας και τον πυρετό του προεκλογικού αγώνα, έχει στόχο να περιγράψει και να αναλύσει τη διαδρομή προς τις εκλογές του 2009. Είναι μοναδικό γιατί πρόκειται για μια ψύχραιμη και με στοιχεία αποτύπωση των ιστορικών συγκυριών που οδήγησαν στις «τελευταίες εκλογές της Μεταπολίτευσης».

 

Διαβάστε το προοίμιο της έκδοσης από τον Παύλο Γερουλάνο 

Ο κόσμος όσων ασχολούμαστε με εκλογικές αναμετρήσεις είναι μοιρασμένος: εκείνοι που τις τρέχουν, που συμμετέχουν ενεργά σε αυτές, και εκείνοι που τις αναλύουν. Μια μικρή ελίτ αναλυτών μπορεί να βουτήξει στα πάθη που συνοδεύουν κάθε τέτοια αναμέτρηση και να βγουν από αυτήν με καθαρό μυαλό για να περιγράψουν τι πραγματικά συνέβη. Αρκετοί προσπαθούν, οι περισσότεροι όμως δεν μπορούν να αντισταθούν στον πειρασμό να πουν την ιστορία μέσα από το πρίσμα των δικών τους εμπειριών, των δικών τους κατορθωμάτων, των δικών τους τραυμάτων.

Υπό αυτή την έννοια, το παρθενικό βιβλίο του Πέτρου Ιωαννίδη είναι ένα μεγάλο προσωπικό στοίχημα. Στις εκλογές του 2009, ο κ. Ιωαννίδης συμβούλευε ενεργά το επιτελείο που εξασφάλισε τη νίκη στο Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα με τη μεγαλύτερη διαφορά που έχει δει το κόμμα από το 1981. Μια νίκη που δύσκολα μπορεί να ερμηνευθεί, αν σκεφτεί κανείς πόσο χαμηλά ήταν τα ποσοστά του κόμματος και ο ενθουσιασμός του κόσμου για αυτό 18 μήνες πριν από τις εκλογές και πόσο χαμηλά ήταν τα ποσοστά και ο ενθουσιασμός του κόσμου 18 μήνες μετά. Η δυνατότητα να ζήσεις από κοντά μια πολιτική εμπειρία με τόσο βίαια σκαμπανεβάσματα και παρ’ όλα αυτά να μπορείς να την αναλύσεις με ψυχρή και αποστασιοποιημένη ματιά σε τοποθετεί σταθερά στον επίπεδο της ελίτ. Με αυτό το βιβλίο, ο Πέτρος Ιωαννίδης εξασφαλίζει τη θέση του σε αυτήν.

Ευτυχώς, οι υπόλοιποι που ζήσαμε αυτή την εκλογική αναμέτρηση από μέσα διατηρούμε το δικαίωμα να «κουβαλάμε» τα πάθη εκείνων των ημερών και να κάνουμε τις αναλύσεις μας μέσα από αυτά. Και αν κάτι παραμένει ζωντανό από εκείνη την εμπειρία, αυτό δεν είναι η ικανοποίηση της νίκης. Άλλωστε, τα συναισθήματα που νιώσαμε εκείνη τη νύχτα κράτησαν πολύ λιγότερο από ό,τι σε άλλα επιτελεία που κέρδισαν εκλογές, είτε επειδή η οικονομική κατάσταση της χώρας μάς προσγείωσε βάναυσα στην πραγματικότητα της κρίσης που ερχόταν, είτε επειδή πήραμε τις νέες μας αρμοδιότητες πολύ σοβαρά για να ασχοληθούμε με το μέγεθος της νίκης που είχαμε μόλις πετύχει.

Για εμάς, οι εκλογές του 2009 παραμένουν σημαδιακές για έναν άλλον λόγο. Διότι αποδείξαμε ότι ο πολιτικός κυνισμός έχει τα όριά του και ότι στην πολιτική οι αξίες, οι θέσεις και οι προτάσεις μετρούν περισσότερο από τα όποια μικροπολιτικά ή επικοινωνιακά τεχνάσματα του αντιπάλου. Ότι ο μεγαλύτερος εχθρός του λαϊκισμού δεν είναι η δήθεν σοβαρότητα, αλλά το κύρος και η δύναμη ενός μεστού και ολοκληρωμένου οράματος για τη χώρα.

Ο δρόμος της πολιτικής αντιπαράθεσης αξιών, θέσεων και προτάσεων δεν ήταν προφανής στην πολιτική σκηνή, όπως αυτή εξελισσόταν εκείνη την εποχή. Η υπόθεση Τσοχατζόπουλου βρισκόταν σε έξαρση και τα μέσα είχαν απλόχερα το υλικό που χρειάζονταν για να απαξιώνουν το ΠΑΣΟΚ καθημερινά, οι πολιτικές και οι προσωπικές διχόνοιες στο κόμμα ήταν σκληρές και η πρωτοκαθεδρία του Κώστα Καραμανλή έκανε την τρίτη τετραετία της Νέας Δημοκρατίας να μοιάζει δεδομένη. Ούτε τα απανωτά σκάνδαλα της κυβέρνησης δεν μπορούσαν να μεταφραστούν σε πολιτικό κεφάλαιο για την αξιωματική αντιπολίτευση. Αντίθετα, συνέχεια κέρδιζαν έδαφος μικρότερα κόμματα, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, και ο δικομματισμός έμοιαζε ώριμος να καταρρεύσει.   

Όπως γράφει και στο βιβλίο του ο κ. Ιωαννίδης, η μεγάλη νίκη του ΠΑΣΟΚ και η αυτοδύναμη διακυβέρνησή του δεν φαίνονταν στις αρχές του 2008. Όταν ήρθε, όμως, δικαίωσε την επιλογή μας να σταματήσουμε τη στείρα αντιπαράθεση και να ακολουθήσουμε τον δρόμο των προτάσεων και των επιχειρημάτων. Διότι η πραγματικότητα παραμένει ότι στις εκλογές του 2009, στις τελευταίες που ψήφισαν 7 εκατομμύρια ψηφοφόροι, περίπου ένας στους δύο Έλληνες ψήφισε το ΠΑΣΟΚ και τον Γιώργο Παπανδρέου, πηγαίνοντας στην κάλπη με ισχυρή αίσθηση ελπίδας ότι ερχόταν μια θετική αλλαγή για τη χώρα. Και αν η βόμβα που έσκασε στα χέρια της κυβέρνησης ήταν αρκετή για να σβήσει τις μνήμες εκείνης της εκλογής, αυτό που δεν πρέπει να σβήσει ποτέ είναι η πίστη στην πολιτική με την οποία ψήφισαν εκείνη την ημέρα οι περισσότεροι Έλληνες. Η πίστη στην πολιτική που γεννάει η αντιπαράθεση που πηγάζει από θέσεις και προτάσεις.

Απέναντι στα «παπαγαλάκια» της Νέας Δημοκρατίας και την υπερφίαλη «καταλληλότητα» του Καραμανλή, απέναντι στον εκκολαπτόμενο λαϊκισμό του ΣΥΡΙΖΑ που είχε ξεκινήσει την πορεία της επιβολής του, προτάξαμε για το ΠΑΣΟΚ ένα πρόγραμμα που μπορεί να μην ήταν ολοκληρωμένο αλλά ήταν σύγχρονο και μιλούσε άμεσα στις ανάγκες της κοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Διαύγεια, ο Καλλικράτης, το οpengov, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, η πράσινη ανάπτυξη, η δημόσια διαβούλευση για τα νομοσχέδια, το νομοσχέδιο για την ιθαγένεια, η θεσμική αναβάθμιση του τουρισμού, το άνοιγμα των επαγγελμάτων, η πολιτική για καθαρό αθλητισμό, η επαναφορά και η επικαιροποίηση του νόμου Πεπονή, και τόσες μεταρρυθμίσεις, ακόμα επιβάλλονται στην πολιτική ατζέντα της χώρας. Τέτοιες πολιτικές αναζητούσαν οι Έλληνες πολίτες και αυτές τις πολιτικές έφερε στο προσκήνιο το ΠΑΣΟΚ το 2009. Και αν κάποιοι «αναλυτές» θέλουν να απομονώσουν την εκλογική αναμέτρηση σε μια φράση που έχει παρερμηνευθεί, αυτή δεν μπορεί να εξηγήσει ούτε τη διαφορά μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, ούτε την ελπίδα που γέννησε η προεκλογική εκστρατεία.

Το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ το 2009 είναι γεμάτο καινοτόμες προτάσεις και οι άνθρωποι που το συνέταξαν ήταν ικανότατοι πολιτικοί και εξαιρετικοί επιστήμονες, άνθρωποι με ειλικρινή αγάπη και αγωνία για την Ελλάδα, με βαθιά πίστη στις ικανότητες και τις δυνατότητες του Έλληνα και της Ελληνίδας, άνθρωποι που αντιλαμβάνονταν ότι, για να χτίσουμε μια γερή οικονομία, θα πρέπει πρώτα να χτίσουμε μια γερή κοινωνία. Έμπειροι πολιτικοί αλλά και νέοι άνθρωποι που πίστευαν στην πολιτική και στη δύναμή της να μεταφράσει τα «θέλω» της κοινωνίας σε αποφάσεις για το μέλλον του τόπου. Για αυτό και το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, σε όλη του τη διάσταση, είχε ως μόνη αναφορά τον πολίτη.

«Πρώτα ο πολίτης», η υπογραφή που συνόδευε τον Ήλιο του ΠΑΣΟΚ σε εκείνες τις εκλογές δεν ήταν απλώς ένα σύνθημα. Ήταν η κορωνίδα μιας πολύμηνης και επίπονης πολιτικής προσπάθειας που είχε ξεκινήσει από τις αρχές του 2008, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, όταν οι πιθανότητες να κερδίσει εκλογές το ΠΑΣΟΚ ήταν μηδαμινές. Απέναντι στα συντηρητικά ένστικτα μέρους της κομματικής νομενκλατούρας που θεωρούσε δεδομένο ότι αργά ή γρήγορα θα ξαναερχόταν η σειρά του ΠΑΣΟΚ να κυβερνήσει και ότι το μόνο που χρειαζόταν ήταν να κατακεραυνώνει τη Νέα Δημοκρατία, δούλεψε μια ομάδα στελεχών που πίστευαν ότι, για να ζητήσεις την ψήφο του πολίτη, πρέπει να τον σέβεσαι, να σέβεσαι την άποψη και τις ανησυχίες του και να δώσεις πειστικές απαντήσεις στις επιθυμίες του.

Για λόγους που εξηγούνται και στο βιβλίο, μέχρι εκείνη την ώρα, οι πολίτες έβλεπαν ένα κόμμα που ασχολούνταν αποκλειστικά με τον εαυτό του και με την κυβέρνηση. Ένα κόμμα που έμοιαζε τόσο συνεπαρμένο με την εξουσία, ώστε ξεχνούσε από πού πηγάζει η εξουσία του σε μια πραγματική δημοκρατία. Η συμπεριφορά του όχι μόνον απέναντι στον Έλληνα ψηφοφόρο, αλλά και απέναντι στα ίδια τα στελέχη, τους εθελοντές και τα όργανά του ήταν τόσο απαρχαιωμένη, που οι πολίτες δεν είχαν κανένα λόγο να ασχοληθούν μαζί του, και δεν το έκαναν. 

Η ιδέα ότι στο κέντρο κάθε πολιτικής διεργασίας και αντιπαράθεσης είναι ο πολίτης και ότι, αν δεν ασχοληθείς μαζί του, δεν θα ασχοληθεί και εκείνος με σένα μπορεί να φαντάζει στοιχειώδης αρχή της δημοκρατίας, όμως το πολιτικό σύστημα και τα κόμματα εξουσίας στην Ελλάδα, εθισμένα από την αυταρχική εξουσία που τους επιτρέπεται να εξασκούν, τη λησμονούν συνέχεια. Δεν είναι τυχαίο ότι η αλλαγή μέσα στο ΠΑΣΟΚ κράτησε λίγο, ότι ως παραδοσιακό κόμμα εξουσίας γρήγορα επέστρεψε σε απαρχαιωμένες λογικές που το κατευθύνουν ακόμα και μετά τη συντριβή του και ότι νέα κόμματα που θα έπρεπε να εκπροσωπούν την ελπίδα μιας διαφορετικής πολιτικής θεώρησης γρήγορα πέφτουν στην ίδια παγίδα, όπως έγινε σε εκπληκτικό χρόνο με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Για ένα μικρό όμως χρονικό διάστημα, το ΠΑΣΟΚ έμοιαζε να θυμήθηκε γιατί γεννήθηκε. Και το συναίσθημα αυτό διαπέρασε όλα του τα στελέχη σε κάθε άκρο της χώρας. Η επικοινωνιακή του στρατηγική μετακινήθηκε σταδιακά αλλά σταθερά από το «τι κάνει η κυβέρνηση» στο «τι κάνουμε εμείς για τον πολίτη» και υπηρετήθηκε τόσο από την κεντρική ηγεσία όσο και από κάθε τοπική οργάνωση και κάθε υποψήφιο. Ο λόγος του απέκτησε ολοένα και περισσότερο θετική απόχρωση, παρόλο που οι πειρασμοί άσκησης εξοντωτικής αντιπολίτευσης στην κυβέρνηση Καραμανλή ήταν καθημερινοί. Και στο τέλος ο Καραμανλής έπαψε να έχει σημασία. Η σχέση και η επικοινωνία του ΠΑΣΟΚ με τον πολίτη έγιναν άμεσες και ανεμπόδιστες.

Η δημιουργία μιας τέτοιας σχέσης πολίτη - πολιτικής όμως μπορεί να οικοδομηθεί μόνον όταν οι πολιτικοί σωπάσουν και αρχίσουν να αφουγκράζονται τι πραγματικά πιστεύει ο πολίτης. Είναι απολύτως αδύνατο να μετρηθούν οι ώρες που αφιέρωσε το ΠΑΣΟΚ εκείνη την περίοδο, όλο το 2008 και το 2009, στο να καταγράφει τις αγωνίες, τις ελπίδες, τους φόβους και τα «θέλω» του Έλληνα και της Ελληνίδας, τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως οι πρώτες θέσεις του ΠΑΣΟΚ που προβλήθηκαν στη νέα επικοινωνιακή του στρατηγική τότε αφορούσαν την αντιμετώπιση της ακρίβειας και τα «κόκκινα» δάνεια.  

Το σημαντικότερο: όσο περισσότερο έμοιαζε έτοιμο να ακούσει το ΠΑΣΟΚ, τόσο περισσότερο άκουγαν και οι πολίτες. Η νέα σχέση λειτουργούσε πολλαπλασιαστικά. Όσο αυξάνονταν οι πολίτες που άκουγαν, τόσο αυξάνονταν και οι εθελοντές που ήταν διατεθειμένοι να εμπλακούν και να βοηθήσουν να χτιστεί ένα σοβαρό πρόγραμμα. Όσο οι πολίτες άκουγαν προτάσεις που απαντούσαν στα «θέλω» τους, τόσο περισσότερο στήριζαν το ΠΑΣΟΚ. 

Όπως γράφει και ο κ. Ιωαννίδης, η νίκη του 2009 έχει αρκετές εξηγήσεις και δεν υπάρχει βιβλίο που να ξέρουμε το οποίο να τις περιγράφει πιο αναλυτικά και ολοκληρωμένα. Η αποτύπωση των ιστορικών συγκυριών που οδήγησαν στην «τελευταία εκλογική αναμέτρηση της Μεταπολίτευσης» είναι πλήρης και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ακόμα και για εμάς που τη ζήσαμε από κοντά. Και όπως σωστά ερμηνεύει ο κ. Ιωαννίδης, η πολιτική και ηθική χρεοκοπία της τότε κυβέρνησης στη συνείδηση της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού ήταν σίγουρα –και αναμενόμενα– η βασική αιτία της ήττας της. Δυστυχώς για τη χώρα και τον χώρο, η οικονομική χρεοκοπία που ακολούθησε την πολιτική και την ηθική, είχε εντέχνως συγκαλυφθεί και ήταν αποτυχία του ΠΑΣΟΚ ότι δεν καταφέρε να τη χρεώσει στους πραγματικούς υπαίτιους. 

Για μια στιγμή, όμως, σε εκείνες τις εκλογές το ΠΑΣΟΚ ήρθε, ύστερα από χρόνια, ξανά σε επαφή με τον πολίτη και ο πολίτης ανταποκρίθηκε με περισσότερο ενθουσιασμό από αυτόν που θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε τότε και μπορούν να φανταστούν σήμερα τα κομματικά επιτελεία. Για όσους ζήσαμε εκείνη την εκλογική αναμέτρηση, η αντίδραση του πολίτη και η ετοιμότητά του να πιστέψει σε ένα καλύτερο αύριο, ακόμα και σε στιγμές που έμοιαζαν μαύρες και χωρίς ελπίδα, ήταν βαθύτατα συγκινητικές. Μας έγινε μάθημα ζωής ότι ακόμα και στην εποχή των ΜΜΕ και των κοινωνικών μέσων, το μόνο που μετράει στην πολιτική είναι η ειλικρινής ενασχόλησή της με τον πολίτη, τις ελπίδες και τους φόβους του. Και ότι η πολιτική, όταν ανταποκρίνεται στον πολίτη και στα οράματά του, έχει απίθανη δύναμη κινητοποίησης και αλλαγής.

Μπορείτε να το παραγγείλετε στέλνοντας email με τα στοιχεία σας όνομα, διεύθυνση και ένα τηλέφωνο επικοινωνίας στο acc@athensvoice.gr ή fax στο 210 3632317 και θα λάβετε το βιβλίο χωρίς ταχυδρομικά έξοδα σε όλη την Ελλάδα! 
Κεντρική Διάθεση: Xαρ. Tρικούπη 22, 106 79 Aθήνα, 210 3617170, εσωτ. 115​