Μεταξύ παρόντος και μέλλοντος παρεισφρέει το παρελθόν. Η δύναμή του αποδεικνύεται ακαταμάχητη. Η αλήθεια είναι ότι καθορίζει τη φορά των πραγμάτων. Στοιχειώνει τη χώρα και το κομματικό σύστημα. Αποτέλεσμα, οκτώ χρόνια τώρα να σερνόμαστε. Η έξοδος από την κρίση μοιάζει με σισύφεια προσπάθεια. Η υποτροπή του 2015 σημάδεψε την πορεία του τόπου και της οικονομίας. Οι μεταβολές που συντελέστηκαν επιδείνωσαν τα προβλήματα, συσσώρευσαν αδιέξοδα.
Πολιτευόμενοι εκτός οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας, τρεφόμαστε με ψευδαισθήσεις. Ζούμε στον μικρόκοσμό μας. Ελπίζουμε στα ανέλπιστα. «Αρνούμαστε την αυτοκριτική, γιατί μας τρομάζει η μνήμη», όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο Στέλιος Ράμφος. Το κυριότερο, προσπαθούμε να καλύψουμε τις βιωματικές μας ενοχές, παγιδευμένοι σε αυταρέσκειες. Δεν θέλουμε να αντιληφθούμε ότι η παρακμή ήταν έργο πολλών. Τα κατεστημένα της πολιτικής, του συνδικαλισμού, των συντεχνιών δημιούργησαν το αποτυχημένο κράτος και το παθογόνο κομματικό σύστημα. Το αποτύπωμά τους είναι εμφανές σε όλο το φάσμα της δημόσιας ζωής. Ο πυρήνας τους διατηρείται άθικτος.
Οι αλλαγές που επέβαλαν τα μνημόνια δεν συνεπάγονται και υπέρβαση της υστέρησης. Η παραγωγική, οικονομική, θεσμική αναδιάρθρωση, παραμένει ζητούμενο. Η απουσία ενός προγράμματος εθνικής ανασύστασης ανακυκλώνει την κρίση. Η εναρμόνισή μας με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, προσομοιάζει με κάτι σαν τον τετραγωνισμό του κύκλου! Οι ευθύνες του πολιτικού προσωπικού δεν διαγράφονται. Πόσω μάλλον των ηγεσιών του. Όμως επιμερίζονται ανάλογα με τη συμβολή του καθενός στον εκτροχιασμό και στην αποτελμάτωση της χώρας.
Αναμφίβολα και οι πολίτες δεν είναι αμέτοχοι. Αρκετοί υπέκυψαν στις σειρήνες του ανορθολογισμού, αρνούμενοι τη σημασία της ατομικής ευθύνης. Ο πολιτικός πρωτογονισμός των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ διέβρωσε ευρύ κοινωνικό σώμα. Τα ευρήματα ερευνών της κοινής γνώμης είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά. Κορυφαίο εκείνο της φιλορωσικής στάσης της πλειονότητας των Νεοελλήνων σε συνδυασμό με την αρνητική τους διάθεση και άποψη απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο εθνολαϊκισμός, αν και εξασθένησε, δεν ηττήθηκε. Το χειρότερο, καλλιέργησε την εμπάθεια, τον φθόνο και το κοινωνικό μίσος.
Η επιστροφή στην κανονικότητα που διατυμπανίζει η κυβέρνηση δεν πρόκειται να επιτευχθεί με τη δημοσιονομική εξυγίανση. Τα πλεονάσματα συμβαδίζουν με τα τεράστια πολιτικά ελλείμματα, κυρίως της ίδιας. Το αποτυχημένο κράτος όχι απλώς εμποδίζει, αλλά ακυρώνει εν τη γενέσει τους τις επιβεβλημένες μεταρρυθμίσεις. Το παθογόνο κομματικό σύστημα δεν δύναται να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις. Γαλουχημένο στις πολιτικές του παρελθόντος είναι παντελώς ακατάλληλο. Δεν μπορεί να ενσαρκώσει τη μετάβαση σε μια άλλη εποχή. Η λειψανδρία ικανών και έμπειρων στελεχών του στερεί αυτή τη δυνατότητα.
ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και ΝΔ παρά τις ουσιαστικές τους διαφορές δεν παύουν να συνιστούν μαρμαρωμένους μηχανισμούς. Στερούνται ζωτικότητας. Και το πιο βασικό αδυνατούν να προβούν σε στοιχειώδη αναπροσανατολισμό. Είναι δέσμια παρωχημένων υποδειγμάτων και των πελατειακών σχέσεων. Αναμφίβολα, Αλέξης Τσίπρας και Κυριάκος Μητσοτάκης, βρίσκονται μπροστά από τα κόμματά τους. Είτε γιατί καταλαβαίνουν ότι η επιμονή σε παλιές προσεγγίσεις και ξεπερασμένα εργαλεία καθίσταται ατελέσφορη. Είτε διότι θέλουν να τα υπερβούν, κατανοώντας ότι τα σχήματα που ηγούνται αποτελούν τροχοπέδη και για τη χώρα, αλλά και για το προσωπικό τους πολιτικό μέλλον.
Η απεξάρτηση των δύο μονομάχων από το παρελθόν είναι σύνθετη και απαιτητική υπόθεση. Ο πρωθυπουργός, αν και δείχνει την πρόθεσή του να προσαρμοστεί, δυσκολεύεται να αφομοιώσει έναν νέο πολιτικό εαυτό. Τα πλήγματα που υπέστη δυσχεραίνουν την προσπάθειά του. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει το πλεονέκτημα να επενδύει στη δυσαρέσκεια και στην τιμωρητική διάθεση του εκλογικού σώματος. Όμως, πρωτίστως θα κριθεί από την αποφασιστικότητα που θα επιδείξει, κλείνοντας τους ανοικτούς λογαριασμούς του με τη ΝΔ. Η ηγετικότητα και των δύο εξαρτάται από την ικανότητά τους να αναμετρηθούν με το παρόν και το μέλλον.
