Μεφίστο, ή το φάντασμα της ελευθερίας

Επειδή σήμερα είμαι βραχνιασμένη από τις πολλές φωνές, λέω να μη μιλήσω καλύτερα. Να μη βγάλω άχνα, και το μετανιώνω μετά. Γιατί από τις φωνητικές του χορδές κρέμεται ο άνθρωπος, κι αν ραγίσουν, ποιος θα τον ακούσει αν χρειαστεί να φωνάξει Βοήθεια, σε καμιά φάση σαν κι αυτή ή ακόμη χειρότερη;

Σας βρήκα όμως αφηγητή, μακάρι να τον είχαμε και κάθε μέρα, να μας λέει συνέχεια την ίδια ιστορία. Γιατί και οι ιστορίες, μη νομίζετε, δεν είναι δα και τόσες πολλές όσες φημολογείται. Κάλλιστα συνοψίζονται στη ζωή και την Τέχνη του Χέντρικ Χόφγκεν, έτσι όπως μας την αφηγείται ο Κλάους Μαν στο περίφημο βιβλίο του «Μεφίστο» που το έκανε ταινία ο Ίστβαν Σάμπο με τον Κλάους Μαρία Μπραντάουερ στο δυσώνυμο ρόλο.

Βρισκόμαστε στη Γερμανία του Μεσοπολέμου. Ο πολλά υποσχόμενος κομμουνιστής ηθοποιός Χέντρικ Χόφγκεν νιώθει ότι στενεύεται μέσα στο επαρχιακό θεατράκι που δουλεύει, ότι δεν μπορεί να ξεδιπλώσει την ταλεντάρα του και τα όνειρά του: παγκόσμια επανάσταση για τους άλλους και παγκόσμια καριέρα για πάρτη του.

Εντωμεταξύ ο κόσμος μικραίνει, γίνεται όσος η Γερμανία του Χίτλερ ή μάλλον ίσαμε τη σκηνή του θεάτρου του Βερολίνου, όπου ο ήρωάς μας παίρνει επιτέλους την πολυπόθητη θέση μαζί με την εύνοια  της ελίτ του ναζιστικού κόμματος και τις διαβεβαιώσεις του ίδιου του πρωθυπουργού ότι θα κάνει τη δουλειά του χωρίς καμία απολύτως παρέμβαση από το καθεστώς. Επειδή κάθε ναζιστάκος πρωθυπουργός χρειάζεται μια ταλεντάρα για να ξεπλύνει τις πομπές του και επειδή κάθε ταλεντάρα ( ή σχεδόν κάθε ταλεντάρα) χρειάζεται ένα μεγάλο τερέν να ξεδιπλώσει την Τέχνη της.

Ας κάνουμε όμως εδώ μια παύση για να χαρούμε λίγο με τη χαρά των δυο συμβαλλομένων μερών. Να δούμε την Τέχνη του Χέντρικ Χόφγκεν να εκπυρσοκροτεί και να θάλλει, ανενόχλητη από τα θεωρεία των επισήμων. Σούζα οι ναζιστικοί αετοί, οι κεντημένοι στο δεξί πέτο των θεατρόφιλων της Βέρμαχτ. Μαλακά πατούν στα μάρμαρα του φουαγέ και οι μπότες, κερωμένες καλά-καλά για την περίσταση.

Ήτο λοιπόν αφελής; Ήτο ένας τυφλός της Τέχνης ή ένας πολιτικά και ηθικά αόμματος που πήγε κι έδωσε βάση στις διαβεβαιώσεις του καθεστώτος; Και πού στο διάβολο τέμνονται η ναζιστική περί παντοδυναμίας φαντασίωση με τη δική του τύφλωση για την υποτιθέμενη ουδετερότητα της Τέχνης; Αυτά και άλλα πολλά πρέπει να του πέρασαν από το νου, στην τελευταία σκηνή της ταινίας, έτσι όπως αριστουργηματικά την είχε στήσει ο Ίστβαν Σάμπο. Νύχτα στο μέσον ενός σταδίου, με τους ναζιστικούς προβολείς να τον σκοπεύουν σαν το ποντίκι στη φάκα.