Στις 4 Μαΐου, ακριβώς την ημέρα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την απόφασή της για την απελευθέρωση της βίζας για Τούρκους πολίτες, ακούσαμε ότι ο πρόεδρος Ερντογάν και ο πρωθυπουργός Νταβούτογλου επρόκειτο να συναντηθούν, σε μια συνάντηση «ρουτίνας».
Όμως πριν καν έρθει το βράδυ, ο Ερντογάν, απευθυνόμενος σε στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης τα οποία συναντούσε για 25η φορά, έκανε μια ομιλία γεμάτη με σαφή υπονοούμενα («όταν πιάνετε κάποιο πόστο, πρέπει να μην ξεχάσετε πώς το καταφέρατε και ποια είναι τα καθήκοντά σας») και πολλοί ήταν εκείνοι που θεώρησαν ότι με τον τρόπο αυτό έστειλε το δικό του μήνυμα στον Νταβούτογλου. Ξαφνικά, μια συνάντηση «ρουτίνας» αποκτούσε ιδιαίτερα μεγάλη σημασία.
Η συνάντηση τελικά κράτησε 1 ώρα και 40 λεπτά και παρόλο που δεν ακολούθησε κάποιο διάγγελμα, το σύνολο των τουρκικών ΜΜΕ κατέληξε σε ένα και μόνο συμπέρασμα: ο Νταβούτογλου παραιτείται και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) θα προχωρήσει σε συνδιάσκεψη ώστε να εκλέξει τον επόμενο πρόεδρό του και πρωθυπουργό της χώρας. Η βόμβα είχε σκάσει.
Το επόμενο πρωί, ο Νταβούτογλου παραχώρησε συνέντευξη Τύπου και ανακοίνωσε ότι η συνδιάσκεψη του AKP θα διεξαχθεί στις 22 Μαΐου και ο ίδιος δεν θα θέσει ξανά υποψηφιότητα. Αν και δεν έγινε φοβερά σαφής, υπονόησε πολλά, αρκετά από τα οποία ήταν σχετικά γνωστά από τα όσα είχαν διαρρεύσει τον τελευταίο καιρό στα social media. Τα περισσότερα αφορούσαν τους «προδότες» που ο ίδιος για καιρό θεωρούσε «φίλους» αλλά τελικά αποδείχθηκε ότι αγωνίζονταν για την ανατροπή του.
Για όσους μπορούσαν να διαβάζουν όλον αυτό τον καιρό πίσω από τις γραμμές της επικαιρότητας, εδώ και καιρό είχε διαπιστωθεί μια δυνατή ένταση μεταξύ Νταβούτογλου και Ερντογάν. Εξάλλου εδώ και καιρό o Φουάτ Αβνί (Fuat Avni), ένα φαινόμενο του τουρκικού Twitter που λειτουργεί ως «βαθύ λαρύγγι», έγραφε συνεχώς για την προβληματική σχέση των δύο ανδρών, τονίζοντας ότι ο Ερντογάν δεν πρόκειται να ανεχθεί τις προσπάθειες αυτονόμησης του Νταβούτογλου.
Εντωμεταξύ, στην αρχή της εβδομάδας και πριν τις ραγδαίες εξελίξεις, σε ένα μυστηριώδες blog (Pelikan Dosyasi) δημοσιεύτηκε ένα εκτενές κείμενο με μια λεπτομερή ανάλυση της προβληματικής σχέσης Ερντογάν-Νταβούτογλου, το οποίο μόνο κάποιος που κινείται αρκετά κοντά στον Τούρκο πρόεδρο θα μπορούσε να είχε γράψει. Ακόμη και το όνομα του blog ήταν γεμάτο με κρυφά μηνύματα: The Pelican Brief. Αν δεν σας έρχεται κατευθείαν κάτι στο μυαλό, σας προτείνω να δείτε το ομώνυμο πολιτικό θρίλερ με την Τζούλια Ρόμπερτς και τον Ντένζελ Ουάσινγκτον.
Τι γίνεται όμως από εδώ και πέρα; Μετά την εξώθηση του Νταβούτογλου σε παραίτηση, τι; Αρχικά, θα πρέπει να δώσουμε τα συλλυπητήριά μας στους δημοκράτες και φιλελεύθερους πολίτες της Τουρκίας, καθώς το δημοκρατικό πολίτευμα πλέον αγνοείται. Στη συνέχεια, θα πρέπει να δούμε πώς θα επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με την Τουρκία η Δύση, της οποίας βασικός συνομιλητής ήταν ο Νταβούτογλου. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ο Ερντογάν δεν είναι και ο πιο θερμός υποστηρικτής των στενών σχέσεων Δύσης-Τουρκίας και ήδη την πρώτη μέρα μετά την απομάκρυνση Νταβούτογλου, έθεσε σε κίνδυνο τη συμφωνία με την Ε.Ε. για το προσφυγικό. Μιλώντας από την Κωνσταντινούπολη, δήλωσε ότι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμείνει στις αλλαγές του νόμου περί τρομοκρατίας, η Τουρκία δεν είναι διατεθειμένη και θα ακολουθήσει το δικό της δρόμο και ας κάνει και η Ε.Ε. το ίδιο.
Συνοψίζοντας, είναι πλέον αρκετά ασφαλές να διαπιστώσουμε ότι η Τουρκία κυβερνιέται πια από ένα de facto ημιπροεδρικό σύστημα. Ο κοινοβουλευτισμός, που εδραιώθηκε το 1923, δεν υπάρχει πια. Από εδώ και πέρα, το AKP θα προσπαθήσει με όλες του τις δυνάμεις να μετατρέψει το de facto ημιπροεδρικό σύστημα σε de jure προεδρικό σύστημα και μάλιστα «τουρκικού τύπου», όπως δεκάδες φορές έχει δημόσια επισημάνει ο ίδιος ο Ερντογάν.
Είχαμε σπρώξει τα ψίχουλα της ελπίδας που μας έμειναν στους δρόμους και τώρα σαν την Γκρέτελ είμαστε χαμένοι. Στις ημέρες αυτές που όλοι οι πολιτικοί επιστήμονες θέλουμε να κάψουμε τα πτυχία μας και τίποτα δεν είναι προβλέψιμο πια, δυστυχώς το μόνο που μπορούμε να καταφέρουμε είναι να περιμένουμε να δούμε προς το πού θα κινηθεί η χώρα μας με τις εντολές του Παλατιού. Το σύστημα, η κρατική μηχανή, το σύνταγμα, τα ιδρύματα, τα πολιτικά έθιμα μοιάζουν εργαλεία ανίκανα να προβλέψουν το μέλλον. Υπάρχει πια μόνο ένας άνθρωπος... de facto.
*Η Ναζλί Ουστά Λαζαρή είναι πολιτική επιστήμονας, υποψήφια διδάκτορας στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης (Istanbul University).
16°
