Πριν από λίγες μέρες ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος αρνήθηκε το βραβείο του υπουργείου πολιτισμού για το σύνολο του έργου του παραπέμποντας σε ένα παλαιότερο κείμενο του όπου υποστήριζε ότι κάθε έννοια βράβευσης είναι ενάντια στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στον αντίποδα, ο πρόσφατα εκλιπών Θεόδωρος Αγγελόπουλος όταν το 1995 κέρδισε το μεγάλο βραβείο της κριτικής επιτροπής στις Κάννες- και όχι το Χρυσό Φοίνικα- δήλωσε από το βήμα «Αν αυτό είναι το μόνο που έχετε να μου δώσετε, τότε δεν έχω να πω τίποτα», και αποχώρησε αφήνοντας τους πάντες εμβρόντητους.
Αποτελεί άραγε όντως ένα βραβείο το επιστέγασμα της ανθρώπινης ματαιοδοξίας ή απλά μια συμβολική επαλήθευση της αξίας του δημιουργού; Στο κάτω-κάτω η τάση για διάκριση δεν υπήρξε ποτέ ασυμβίβαστη με την ανθρώπινη φύση. Όμως, από την άλλη, ποιοι είναι αυτοί που καλούνται να κρίνουν τον άλλον και το έργο του και με ποια κριτήρια απαρτίζουν τις επιτροπές αξιολόγησης. Ας μη σταθούμε εδώ στον ελληνικό λογοτεχνικό και κινηματογραφικό μικρόκοσμο του οποίου η κρίση πρακτικά δεν έχει καμία φερεγγυότητα, κανένα αντίκρισμα και καμία απολύτως σημασία. Ας μιλήσουμε για τα Νόμπελ, τα Όσκαρ, τα Μπούκερ και τα Πούλιτζερ.
Ακολουθώντας τα θέσφατα των κάθε λογής ακαδημιών θα πρέπει να πιστέψουμε ότι ο «Τιτανικός» ήταν η καλύτερη ταινία όλων των εποχών, ότι ο αιρετικός για τα χρηστά ήθη της χώρας του, πλην υπερτιμημένος, Ζοζέ Σαραμάνγκου αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους σύγχρονούς λογοτέχνες, ότι ο καλύτερος Ιάπωνας συγγραφέας αυτή τη στιγμή είναι ο «χλιαρός» Χαρούκι Μουρακάμι και όχι ο πολύ πιο οξυδερκής, εύστοχος και αντισυμβατικός συνεπώνυμος του Ρούι. Και η λίστα πάει λέγοντας, με άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο κραυγαλέα παραδείγματα.
Δεν γνωρίζω αν η άποψη ότι τα βραβεία μειώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι τραβηγμένη απ’ τα μαλλιά ή επιτηδευμένα αιρετική, το σίγουρο είναι ότι επιβάλλουν μια μορφή ομηρίας, όχι μόνο στον καλλιτέχνη ή το δημιουργό αλλά πολύ περισσότερο στο κοινό, για τα συγγράμματα τα οποία πρέπει να διαβάσει και να έχει καταχωρημένα στα ράφια της βιβλιοθήκης του, για τις ταινίες που οφείλει να δει, για τη μουσική που επιβάλλεται να ακούει. Όσο για τους βραβευθέντες, οι αντιδράσεις ποικίλουν, από τη Meryl Streep που ξέχασε το χρυσό αγαλματίδιο στις τουαλέτες μέχρι τον Jean Paul Sartre που υπήρξε ο πρώτος νομπελίστας που αρνήθηκε να δεχτεί το βραβείο. Άβυσσος και η ψυχή των διακριθέντων…
16°
