Κοιτάζω το εξώφυλλο. Ασπρόμαυρο με κόκκινα γράμματα. Μια γυμνή γυναίκα κουλουριασμένη κρύβει το πρόσωπό της. «Γυναίκες που κρύβουν κάτι» θα μου εξηγήσει ο Μίμης Ανδρουλάκης αργότερα. Ανοίγω την πρώτη σελίδα. «Έτσι κάνουν όλες - Ο ερωτικός βίος του καθηγητή Νοστράδαμου». Στις πρώτες σελίδες διαβάζω: «Το ευρώ που στη φάση του μπουμ, στη φούσκα, σε έκανε να δανείζεσαι φθηνά σαν Γερμανός, στην κάθοδο, γίνεται βαρίδι». Ερωτικές ιστορίες με οικονομικές αναλύσεις. Και τα δύο. Γιατί ο «Νοστράδαμος», ψευδώνυμο υπαρκτού προσώπου, καθηγητής Οικονομικών στο πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, «είναι πραγματικός μου φίλος. Μετρ των οικονομικών προγνώσεων, αλλά και μανιακός γυναικάς. Στο αριστερό του ημισφαίριο υπάρχει ο ορθολογιστής των οικονομικών προγνώσεων, ενώ στο δεξιό η γυναίκα, μία υδατογραφία της μήτρας. Ήθελα να κάνω μία θηλυκή αντιφώνηση στην παγίδα των ημερών. Με γυναίκες σπάνιες που κρύβουν κάτι. Γυναίκες ασυνήθιστες σαν να έχουν βγει από μυθιστόρημα... Η ερωτική ζωή του καθηγητή μού θυμίζει το τσαγκαράδικο του πατέρα μου» – γράφει ο Ανδρουλάκης. «Πάντα ανοιχτό». «Οι ηρωίδες μου», μου εξηγεί, «είναι δημιουργική ανασύνθεση υπαρκτών προσώπων με δόση καλλιτεχνικής φαντασίας». Σιγά σιγά μπαίνω στο νόημα. Ο αφηγητής μέσα από την ιδεολογική του σύγκρουση με τον «Νοστράδαμο» αποδομεί τα μοντέλα ανάλυσης και πρόγνωσης που οδήγησαν σε «μαζική μαλάκυνση εγκεφάλου» και καταγράφει τις αποτυχίες των προβλέψεων. Ο καθηγητής προειδοποιούσε το συγγραφέα να μην εκδώσει το «Ε, πρόεδρε», το βιβλίο που ο Ανδρουλάκης έβγαλε προεκλογικά και περιέγραφε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην οποία έπρεπε να βρίσκεται με το που αναλάμβανε η κυβέρνηση Παπανδρέου. «Μας αρέσει ο εύκολος δρόμος» συμπεραίνει, ενώ, όπως μου εξηγεί, του στοίχισε και σε ψήφους. «Οι ίδιοι οι ψηφοφόροι μου αντέδρασαν, δεν ήθελαν να ακούσουν».
Ο Παπανδρέου τραγικό πρόσωπο
«Αυτή τη στιγμή μάς πλήττει αδυσώπητα το σύμπλεγμα ύβρις- νέμεσις. Είναι ζήτημα ολόκληρης της χώρας, αλλά περιλαμβάνεται και ο Παπανδρέου». Ο Αντώνης Σαμαράς; «Όλοι! Έχει μπει μπροστά ο αμείλικτος μηχανισμός της τραγωδίας. Πρωταγωνιστές και κομπάρσοι, κυβερνώντες και αντιπολιτευόμενοι, σκηνή και πλατεία κάνουν επιλογές που οδηγούν στο χαμό, έτσι που να λες μωραίνει κύριος ον βούλεται απολέσαι. Ως αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία έρχεται η καταστροφή». Ο συγγραφέας έγραψε το μυθιστόρημα «5 με 9 τα πρωινά του περασμένου Ιουνίου στην Αθήνα, τις μέρες που ο κόσμος πλημμύριζε το Σύνταγμα. Ο Καζαντζάκης μέσα στη μεγάλη πείνα έγραψε το πιο διασκεδαστικό του έργο, τον “Ζορμπά”. Αντέταξε ένα μεγαλομάρτυρα του γλεντιού και του sex. Αυτό έκανα εγώ με τον “Νοστράδαμο”».
Από την τραγωδία στην παρωδία
Πώς κρίνει την κίνηση του Αντώνη Σαμαρά και το «δεν υπογράφω»; «Όλα αυτά είναι κινήσεις προς το χαμό. Γίνεται μέρος κι αυτό της τραγωδίας. Με τη διαφορά ότι εδώ έχουμε και επιμέρους εκφράσεις παρωδίας».
Θεωρεί ότι έχουμε πιάσει πάτο; «Υπάρχει και παρακάτω. Μην ξεχνάμε ότι υπάρχει πιθανότητα συστημικής κατάρρευσης της ίδιας της Ευρωζώνης».
«Μέχρι 10 εβδομάδες! Αν στις 9 Δεκεμβρίου δεν παρθούν δραστικές αποφάσεις. Το όριο των 10 εβδομάδων το βάζω επειδή τέλος Ιανουαρίου η Ιταλία θα βγει ζητώντας ένα μεγάλο ποσό από τις αγορές, το ίδιο και στο τέλος Φεβρουαρίου. Αν δεν γίνει κάτι δραστικό ως τότε, μπορεί να υπάρξει κρίση που θα οδηγήσει σε συστημική κατάρρευση του ευρώ».
Το Μνημόνιο και η μη εφαρμογή του
«Βρισκόμασταν μπροστά σε ένα δραματικό δίλημμα. Ή άμεση χρεοκοπία της Ελλάδας με αποτέλεσμα να πέσει 60% το επίπεδο ζωής των Ελλήνων ή μία ύφεση μακράς διαρκείας που ενδεχομένως στο τέλος να ξανανταμώναμε την αφετηρία, δηλαδή τη χρεοκοπία. Και για να κερδίσεις χρόνο λες αφού δεν έχω άλλη εναλλακτική… Δεν ήταν όμως μοιραία η εξέλιξη. Έχουν τεράστια ευθύνη και η ελληνική πλευρά και η ευρωπαϊκή που άφησαν να καταλήξουν τα πράγματα εκεί που κατέληξαν». Επιμένω και ξαναρωτάω. Αν εφαρμοζόταν κατά γράμμα; Γιατί μεγάλο μέρος του Μνημονίου απλά δεν εφαρμόστηκε. Πού είναι οι αποκρατικοποιήσεις, οι καταργήσεις δημοσίων οργανισμών; «Αυτός που βγαίνει και κάνει κριτική ήταν επιφορτισμένος να κάνει το κλάδεμα». Ποιος δηλαδή; «Ο Πάγκαλος! Αυτός ήταν υπεύθυνος. Το κλάδεμα, δηλαδή το να κοπούν μη παραγωγικοί τομείς του κράτους, έπρεπε να γίνει έγκαιρα χωρίς να καταστραφούν τα φύτρα μίας νέας ανάπτυξης. Έπρεπε, πρώτον, με ταχύτητα να μειώσουν μη ανταποδοτικές δαπάνες του δημοσίου και, δεύτερον, να υπάρξουν αντισταθμιστικές επενδυτικές ενέσεις για να μη βυθιστούμε στην ύφεση. Ο Ανδρουλάκης γράφει στο βιβλίο: «Παντελώς αδιόρθωτος, έγραψα σε μία χαρτοπετσέτα μπροστά στο πιο αρμόδιο πρόσωπο λίγες ώρες πριν τη λεγόμενη ιστορική απόφαση της 21ης Ιουλίου την ολέθρια συνάρτηση: SD→D με πιθανότητες 70%». Ότι δηλαδή επιλεκτική χρεοκοπία οδηγεί σε χρεοκοπία. Ποιο ήταν αυτό το πρόσωπο; «Ο Βενιζέλος!».
Διαβάζω στο «Θηλυκό πόκερ», το οποίο ο Μ.Α έγραψε το 2006: «Το ευρώ αφαίρεσε τη σημασία του επείγοντος». Την έχουμε ξαναβρεί άραγε; «Όχι. Ο πρωθυπουργός είπε ότι το πρόβλημά μας είναι κάτοικος εσωτερικού. Του απαντώ ότι ο κάτοικος εσωτερικού τη μία μέρα με το ευρώ ήταν Γερμανός –στην άνοδο–, τρόμπαρε φθηνό χρήμα της φούσκα της υπερχρέωσης, και την επομένη μεταλλάχθηκε σε Αργεντινό. Το ευρώ που έγινε αερόστατο κατάντησε βαρίδι». Μα πώς δεν είναι κάτοικος εσωτερικού το πρόβλημα της Ελλάδας; Δεν παράγουμε λιγότερα από όσα ξοδεύουμε; Δεν φοροδιαφεύγουμε; Δεν υπάρχει διαφθορά; «Ναι, αλλά τα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν μία γενετική σχέση συγκοινωνούντων δοχείων με τα εμπορικά μας ελλείμματα. Η ίδια η Ευρωζώνη αναπαράγει στο εσωτερικό της πλεονασματικές και ελλειμματικές χώρες. Βεβαίως έχει εσωτερικές διαστάσεις». Γιατί όμως η κρίση άγγιξε σε τέτοιο βαθμό στην Ελλάδα και όχι άλλες ευρωπαϊκές χώρες; «Γιατί η Ελλάδα γενετικά ήταν πιο προβληματική. Δεν είχε αναπτυγμένους μη διεθνώς εμπορεύσιμους τομείς. Κι έτσι ο κρατισμός ήταν μεγαλύτερος. Η κρατική φούσκα ήταν μεγαλύτερη εδώ».
Τα «υπέρ» της φούσκας
Ο αφηγητής χρησιμοποιεί μια αλληλουχία από «υπέρ» των τελευταίων δεκαετιών που οδήγησαν στη χρεοκοπία! «Υπερδανεισµός, υπερκατανάλωση, υπερεπέκταση του κρατισμού και της δημόσιας απασχόλησης, υπεράριθμοι σε υπερδομές, υπερεξάρτηση της επιχειρηματικότητας από το κράτος, υπερπρόωρες συνταξιοδοτήσεις, υπερεξάρτηση της νέας γενιάς από τις προοπτικές της δημόσιας απασχόλησης, υπερτονισμός των δικαιωμάτων και υποβάθμιση των υποχρεώσεων».
Πόσο θα κρατήσει η κρίση;
«Αν βρούμε ένα βενιζελικό πνεύμα (του Ελευθερίου), η Ελλάδα μπορεί να εκπλήξει την Ευρώπη σε 10 χρόνια το αργότερο. Το μεγαλύτερο ζήτημα δεν είναι η υπερχρέωση, είναι η δημογραφική γήρανση. Όταν γερνάμε πέφτει η παραγωγικότητα, η διάθεση για επιχειρηματικό ρίσκο. Δεν αποταμιεύουμε, δεν επενδύουμε».
Έτσι κάνουν όλες…
«Δεν είναι κυριολεκτικός τίτλος. Ο ήρωάς μου, ο “Νοστράδαμος”, λέει ότι αγάπη σημαίνει ελευθερία. Δεν μπορείς να αντικαθιστάς μία φυλακή με άλλη. Αγάπη δεν μπορεί να σημαίνει εξάρτηση και βάρος. Μία από τις πρωταγωνίστριες του βιβλίου όμως θέλει τον απόλυτο έρωτα με καθολική πίστη. Καθώς μιλάνε ακούγεται τυχαία η μουσική από το “Έτσι κάνουν όλες” (“Cosi Fan Tutte”) του Μότσαρτ και αυτή θυμωμένη του λέει “ε, δεν κάνουν έτσι όλες!”». Κι ενώ το βιβλίο είναι μία θηλυκή αντιφώνηση στην κρίση, ταυτόχρονα είναι και ένας ύμνος στην αντρική φιλία: «Έπρεπε να ζήσω την καλοκαιρινή τραγωδία με τον “Νοστράδαμο” για να συνειδητοποιήσω εκ νέου την αξία της αντρικής φιλίας, ειδικά όταν περνάς στην ηλικία που δύσκολα κάνεις καινούργιες. Με τα χρόνια και τις απώλειες συνειδητοποιούμε πικρά πως δίχως πραγματικούς φίλους δεν είμαστε άρτιοι». Όπως εξηγεί ο Ανδρουλάκης, ο ήρωάς του δεν είναι ακόμα σε διανοητική κατάσταση κατάλληλη για να μπορέσει να διαβάσει το βιβλίο και να του πει τη γνώμη του όμως πιστεύει ακράδαντα πως… «Μια χαρά θα τα καταφέρει. Όπως και η Ελλάδα».
* Το βιβλίο «Έτσι κάνουν όλες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Ο Μίμης Ανδρουλάκης κάνει εκπομπή με την Κατερίνα Παναγοπούλου κάθε Σάββατο 10.00-11.00 στον Flash 96.
11°
