Τι συμβαίνει στη Μεγάλη Βρετανία;

Μία εβδομάδα πριν το κρίσιμο δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Μ. Βρετανίας στην Ε.Ε.

Οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών δείχνουν σχετικό προβάδισμα της πλευράς της εξόδου. H παγκόσμια κοινή γνώμη αδυνατεί να καταλάβει πώς η Μεγάλη Βρετανία δείχνει να επιθυμεί την αποχώρηση. Και δεν μπορεί να το δικαιολογήσει όταν έχει κατοχυρώσει το Λονδίνο ως παγκόσμιο χρηματοοικονομικό κέντρο (κι αυτό έγινε κυρίως μέσω της συμμετοχής της στην ΕΕ), όταν κατά τη διάρκεια της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δει την οικονομία της να μεγεθύνεται περισσότερο συγκριτικά με τις άλλες τρεις μεγάλες οικονομίες της ΕΕ (Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία), όταν τα αγγλικά αποτελούν τη βασική γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ των χωρών της ΕΕ, κυρίως όταν αποτελεί την κύρια δύναμη στον αμυντικό σχεδιασμό της ΕΕ κι αυτό την καθιστά εκ των πραγμάτων ηγέτιδα ευρωπαϊκή δύναμη.

Με τα παρακάτω κωδικοποιημένα στοιχεία, θα γίνει μία προσπάθεια να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στο νησί

στη Μεγάλη Βρετανία καθώς συγκρούονται το REMAIN (παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση) με το LEAVE (έξοδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση). Τα κύρια κόμματα (συντηρητικοί και εργατικοί) έχουν χωριστεί στα δύο. Στο πλευρό του REMAIN βρίσκονται οι ηγεσίες των Συντηρητικών (κυβέρνηση) και Εργατικών (αξιωματική αντιπολίτευση ). Επίσης στην πλευρά του REMAIN βρίσκονται οι Φιλελεύθεροι, καθώς και το Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα (SNP). Στην πλευρά του LEAVE βρίσκονται το Βρετανικό Κόμμα της Ανεξαρτησίας (UKIP), ένα σημαντικό τμήμα της κοινοβουλευτικής ομάδας των συντηρητικών, κάποιοι βουλευτές των Εργατικών και ο πρώην δήμαρχος του Λονδίνου Boris Johnson. Το συντηρητικό κόμμα έχει διασπαστεί ενώ ο αριθμός των εργατικών βουλευτών που δηλώνει υπέρ της αποχώρησης έχει αυξηθεί συγκριτικά με την αρχή της εκστρατείας.

Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν σχετική αποσυσπείρωση των δυνάμεων του REMAIN. Πιο συγκεκριμένα, το μέχρι πρότινος προβάδισμα του LEAVE καταγραφόταν κυρίως στις δημοσκοπήσεις μέσω τηλεφώνου. Αυτό που άλλαξε τις τελευταίες ημέρες είναι ότι το προβάδισμα του LEAVE καταγράφεται και στις δημοσκοπήσεις μέσω διαδικτύου (online). Αποτελεί όμως κοινή παραδοχή ότι οι οπαδοί του LEAVE δείχνουν μεγαλύτερη έπαρση στο να απαντούν σε δημοσκοπήσεις συγκριτικά με αυτούς του REMAIN.

Αποτελεί τμήμα της γενικής κουλτούρας των προεκλογικών περιόδων της Μεγάλης Βρετανίας, η συμμετοχή στο στοίχημα σε σχέση με την πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Ιστορικά, οι πιθανότητες που καταγράφονταν στο στοίχημα πριν από εκλογικές αναμετρήσεις έχουν καταγράψει μεγαλύτερη συσχέτιση με το τελικό αποτέλεσμα. Παρά το γεγονός ότι στο στοίχημα συνεχίζει να καταγράφεται επικράτηση του REMAIN, κατά τις τελευταίες ημέρες καταγράφεται υποχώρηση της επικράτησής του. Κι αυτό συμβαδίζει και με τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων μέσω τηλεφώνου και διαδικτύου.

Στα δημοψηφίσματα έχει καταγραφεί ότι έχει μεγάλη σημασία το ποιος θέτει το ερώτημα (στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Κάμερον). Αν κι ο πρωθυπουργός Κάμερον κέρδισε κοινοβουλευτική πλειοψηφία κατά τις περσινές εκλογές, η δημοφιλία του έχει επηρεαστεί αρνητικά από την προσπάθειά του να ισοσκελίσει τον κρατικό προϋπολογισμό (μέσω των περικοπών κυρίως στην επιδοματική πολιτική). Επίσης, το κύρος του έχει τρωθεί σημαντικά από το σκάνδαλο των λογαριασμών Παναμά. Εκ των πραγμάτων, ένα τμήμα των ψηφοφόρων υπερψηφίζει την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και λόγω διαμαρτυρίας στη διακυβέρνηση Κάμερον. Επίσης, η πρόσφατη προσχώρηση του πρωθυπουργού Κάμερον στο στρατόπεδο του REMAIN έρχεται σε αντίθεση από τη γενική ευρωσκεπτικιστική πολιτική διαδρομή του, μέχρι την προκήρυξη του δημοψηφίσματος.

Σημαντικό ρόλο υπέρ του LEAVE παίζει η συμμετοχή της μεγαλύτερης σε κυκλοφορία εφημερίδας «SUN» (tabloid), η οποία βγήκε αυτές τις ημέρες με το δυναμικό σύνθημα BeLEAVE ως πρωτοσέλιδο. Θα πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι η «SUN» είναι γνωστή διαχρονικά για τις ευρωσκεπτικιστικές θέσεις της. Παρόλα αυτά, η προώθηση του δυναμικού συνθήματος BeLEAVE έχει κάνει αίσθηση και συμβαδίζει με την άνοδο των πιθανοτήτων για επικράτηση της αποχώρησης στο δημοψήφισμα.

To ελληνικό ζήτημα «παίζει» ως βασικό θέμα αντιπαράθεσης από την πλευρά της αποχώρησης. Οι πολιτικοί του LEAVE θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υπεύθυνη για τη συρρίκνωση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 25%, αγνοούν τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας τα οποία προκάλεσαν την κρίση χρέους και φυσικά απορρίπτουν κάθε σκέψη για συμμετοχή της Μεγάλης Βρετανίας στη ζώνη του ευρώ.

Παρά τη συζήτηση για την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Μεγάλη Βρετανία εξακολουθεί να συμμετέχει ενεργά στον ευρωπαϊκό αμυντικό σχεδιασμό. Θα αναφέρω χαρακτηριστικά ότι συνεχίζει να αποτελεί τη χώρα της ΕΕ με τη μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες, κατασκευάζει δύο νέα υπερσύγχρονα αεροπλανοφόρα τα οποία βρίσκονται στο τελικό στάδιο, ενώ αυτές τις ημέρες ανακοινώθηκε η ένταξη στο σύστημα άμυνας των Βαλτικών χωρών (ευρωπαϊκών χωρών) του βρετανικού σώματος αλεξιπτωτιστών.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι αν και η συμμετοχή στις ευρωπαϊκές αμυντικές δραστηριότητες πραγματοποιείται και στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, τυχόν αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας θα αποτελέσει γεωπολιτική εξέλιξη, η οποία θα επηρεάσει και τη συμμετοχή της στον ευρωπαϊκό αμυντικό σχεδιασμό. Κι αυτό γιατί μετά την επικράτηση του LEAVE, θα προκληθεί η παραίτηση Κάμερον, θα δημιουργηθεί πολιτική αστάθεια και επικράτηση ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων στη βρετανική διακυβέρνηση, η οποία θα αδυνατίσει τη συμμετοχή της στον αμυντικό σχεδιασμό. Με λίγα λόγια, η δραστηριότητα της Μεγάλης Βρετανίας στον αμυντικό τομέα δεν συμβαδίζει με την αντιευρωπαϊκή ρητορική και τις ενδείξεις επικράτησης του LEAVE.

Σημαντικό ρόλο στην τελική έκβαση του δημοψηφίσματος, θα παίξει η συμμετοχή των Σκωτσέζων οι οποίοι είναι παραδοσιακά φιλοευρωπαίοι. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι εάν στο προπέρσινο δημοψήφισμα της Σκωτίας είχε επικρατήσει η ανεξαρτησία, στο επικείμενο δημοψήφισμα δεν θα συμμετείχαν οι σκωτσέζοι ψηφοφόροι κι αυτό θα αύξανε την πιθανότητα επικράτησης της αποχώρησης. Επίσης, τυχόν επικράτηση της αποχώρησης ενδεχομένως να λειτουργήσει ως καταλύτης και για αποχώρηση της Σκωτίας, της Ουαλίας ή/και της Βόρειας Ιρλανδίας.

Από την πλευρά του LEAVE, σημαντικό ρόλο θα παίξει η εκλογική συμπεριφορά των βρετανών πολιτών που προέρχονται από τις χώρες της Κοινοπολιτείας. Ένα τμήμα των ψηφοφόρων αυτών θα ψηφίσει LEAVE επειδή θεωρούν ότι οι μετανάστες από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τους κλέβουν δουλειές. Επίσης, ένα τμήμα θα ψηφίσει LEAVE επειδή είναι ακραίοι ισλαμιστές, άρα διάκεινται εχθρικά έναντι της Ευρώπης. Κι ένα τμήμα δηλώνουν φιλοευρωπαίοι και θα ψηφίσουν REMAIN. Κομβικό ρόλο θα παίξει η επιρροή του νεοεκλεγέντος δημάρχου Λονδίνου Sadiq Khan, ο οποίος είναι υπέρμαχος του REMAIN και πακιστανικής καταγωγής.

Τέλος, σημαντικό ρόλο θα παίξουν α) η συμμετοχή στο δημοψήφισμα των νέων ψηφοφόρων που είναι κυρίως φιλοευρωπαίοι β) η στάση των συντηρητικών ψηφοφόρων που παραδοσιακά δεν απαντούν σε δημοσκοπήσεις, που δεν διάκεινται φιλικά προς την Ευρώπη αλλά που ταυτόχρονα δεν επιθυμούν επαναστατικές αλλαγές που θα θέσουν σε κίνδυνο τον υφιστάμενο τρόπο ζωής ή εισόδημα.

Οι διεθνείς αγορές δεν βλέπουν ακόμα Brexit. Θα αναφέρω χαρακτηριστικά ότι αν και υπάρχει κάποια υποτίμηση της στερλίνας, η ισοτιμία δεν έχει ξεπεράσει το επίπεδο του 0,80 σε σχέση με το ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η στερλίνα συνεχίζει να συμβαδίζει σε μεγάλο βαθμό με το ευρώ και την ευρωπαϊκή οικονομία. Αντιθέτως η υποτίμηση της στερλίνας έναντι του δολαρίου ΗΠΑ είναι μεγαλύτερη κι έχει μεταβληθεί από το επίπεδο του 1,70 στο 1,40 κατά τα τελευταία δυο χρόνια. Αλλά κάτι παρόμοιο έχει συμβεί και με την ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου ΗΠΑ. Να αναφέρω ότι η απόδοση του 10 έτους βρετανικού ομολόγου κυμαίνεται περί το 1,20, το οποίο αποτελεί ιστορικό χαμηλό και σε καμία περίπτωση δεν παραπέμπει σε Brexit.

Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο νησί...

θα πρέπει να δούμε το ζήτημα από διαφορετική οπτική γωνία. Μπορεί το βρετανικό δημοψήφισμα να αφορά την παραμονή ή την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά η πραγματική μάχη γίνεται σε ένα άλλο επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα έχουμε τη σύγκρουση δύο κόσμων, δύο πολιτισμών. Η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη λόγω της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας αύξησε το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Εκεί όμως που δημιούργησε χάσμα είναι στον τρόπο ζωής, στα επαγγέλματα, στη σύνθεση του πληθυσμού. Άρα, ο διαχωρισμός στο δημοψήφισμα μπορεί να δείχνει ως θέμα εθνικής κυριαρχίας αλλά έχει βαθιά κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά και κατ’ επέκταση πολιτικά χαρακτηριστικά. 

Στο δημοψήφισμα κονταροχτυπιούνται οι κοσμοπολίτες (γηγενείς ή όχι) με τους παραδοσιακούς Βρετανούς, οι απόφοιτοι πανεπιστημίου με τους μη απόφοιτους, τα νέα επαγγέλματα με τα παραδοσιακά, η διεθνοποιημένη οικονομία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κέντρου του Λονδίνου με τις παραδοσιακές βιομηχανίες που φθίνουν γιατί δεν μπορούν να παράξουν ανταγωνιστικά διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά, οι ευρωπαίοι μετανάστες με τους μετανάστες από την Κοινοπολιτεία, οι επιστήμονες της πολυεθνικής βρετανικής κοινότητας με τους παραδοσιακούς βρετανούς της επαρχίας ή των βιομηχανικών πόλεων (και οπισθοδρομικούς κατά πολλούς), ο καφές-λάτε με το τσάι, το γκουρμέ φαγητό με το fish & chip.

Επίσης, θα ήταν λάθος να πούμε ότι στο δημοψήφισμα κονταροχτυπιού νται γενικά οι κάτοικοι των πόλεων με εκείνους της επαρχίας. Για παράδειγμα, στην Κορνουάλη που είναι περιφέρεια, κατ’ εξοχήν παραθεριστική των ευκατάστατων κατοίκων του Λονδίνου, η κοινή γνώμη είναι υπέρ του REMAIN. Επίσης, υπάρχουν μικρά χωριά όπου έχουν ιδρυθεί κέντρα καινοτομίας και τεχνολογίας, όπου έχουν αναπτυχθεί δυναμικές επιχειρήσεις, που δηλώνουν υπέρ του REMAIN. Από την άλλη πλευρά, παραδοσιακές βιομηχανικές περιοχές της Βόρειας Αγγλίας που δέχονται την πίεση του παγκόσμιου ανταγωνισμού, και όπου ενώ οι παραδοσιακά blue collar εργαζόμενοι ψηφίζουν εργατικούς, δείχνουν να προσανατολίζονται προς το LEAVE. Το ίδιο δείχνουν οι ανατολικές περιοχές της Αγγλίας, οι οποίες δέχονται το μεγάλο κύμα των μεταναστών.

Τα παραπάνω, δημιουργούν πίεση προς ένα αριθμό βουλευτών (εργατικοί και συντηρητικοί), οι οποίοι φοβούμενοι την απώλεια της βουλευτικής έδρας τους, σταδιακά πύκνωσαν τις τάξεις του LEAVE και πήγαν κόντρα στις ηγεσίες τους. Κι αν αυτό είναι σχετικά εύκολο για τους παραδοσιακά ευρωσκεπτικιστές συντηρητικούς βουλευτές, αυτό δείχνει εξωπραγματικό για τους παραδοσιακά φιλοευρωπαίους εργατικούς βουλευτές. Ειδικά στο εργατικό κόμμα, σε αυτό βοηθά η γενική αποσυσπείρωση που επικρατεί στους κόλπους του κόμματος λόγω της νέας ηγεσίας του Jeremy Corbyn. Κι αυτό αδυνατίζει τις προσπάθειες να περάσει στο ακροατήριο των εργατικών το διακύβευμα του δημοψηφίσματος κι ότι τυχόν αποχώρηση θα έχει ως θύματα κυρίως τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα. Το τελευταίο έχει κινητοποιήσει την ηγεσία του REMAIN, η οποία έχει βγάλει μπροστά σε επικοινωνιακό επίπεδο τους εργατικούς ηγέτες του REMAIN.

Για την Ελλάδα, τα πράγματα είναι εξαιρετικά κρίσιμα.

Δεν ψηφίζουμε αλλά επηρεαζόμαστε άμεσα... άρα είναι σαν να συμμετέχουμε στο δημοψήφισμα.

Η επικράτηση του LEAVE δεν θα επηρεάσει μόνο τους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες μετανάστες, τους εργαζόμενους, τους φοιτητές και τους ακαδημαϊκούς, οι οποίοι σε περίπτωση αποχώρησης της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (μέσω της επικράτησης του LEAVE), θα είναι από τους πρώτους που θα χάσουν δουλειές, θα πληρώσουν ακριβότερα δίδακτρα ή θα αντιμετωπίσουν ένα εχθρικό περιβάλλον ξενοφοβίας. Θα επηρεάσει κι εμάς που κατοικούμε στην Ελλάδα, γιατί η τυχόν επικράτηση του LEAVE θα προκαλέσει έξοδο κεφαλαίων από τη Μεγάλη Βρετανία, υποτίμηση της στερλίνας, πράγμα που σημαίνει λιγότερους βρετανούς τουρίστες.

Οι σημαντικότερες επιπτώσεις θα είναι στο πολιτικό επίπεδο ή στο επίπεδο της ασφάλειας. Τυχόν επικράτηση του LEAVE θα προκαλέσει σειρά δημοψηφισμάτων και ενίσχυση των διασπαστικών κινήσεων και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά το ρήγμα που θα δημιουργηθεί θα προκαλέσει και κενό ασφάλειας (όσο κι αν υπάρχει το ΝΑΤΟ) που θα επηρεάσει αρνητικά χώρες που βρίσκονται στα σύνορα της Ευρώπης, όπως η Ελλάδα. Άρα η ελληνική κοινή γνώμη πρέπει να σταθεί στη μεριά του REMAIN γιατί τυχόν αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα και στην Ελλάδα, όχι αποκλειστικά στο οικονομικό επίπεδο αλλά και στο επίπεδο της ασφάλειας.

Να το ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, ότι στο επικείμενο δημοψήφισμα το διακύβευμα δεν είναι αποκλειστικά η εθνική κυριαρχία της Μεγάλης Βρετανίας. Κι αυτό γιατί αυτή δεν θα προστατεύεται με αυτό τον τρόπο στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Κονταροχτυπιόνται ο καφές-λάτε με το παραδοσιακό τσάι, και αυτός ο διαχωρισμός είναι προέκταση ενός μεγαλύτερου διαχωρισμού. Αναφέρομαι στο διαχωρισμό που αφορά την παγκοσμιοποιημένη οικονομία ή το σύγχρονο κοσμοπολιτικό βρετανικό τρόπο ζωής, με τα παραδοσιακά και μη ανταγωνιστικά επαγγέλματα ή τον παραδοσιακό βρετανικό τρόπο ζωής. Αλλά μήπως αυτό το διαχωρισμό δεν βιώνουμε και στην Ελλάδα; Μήπως αυτό δεν έλειψε να προκαλέσει το Grexit πρόσφατα;