(Το παρακάτω κείμενο προέκυψε από τις σημειώσεις που κράτησα τις τελευταίες μέρες, διαβάζοντας κάποια επιστημονικά και δημοσιογραφικά άρθρα αλλά και παρακολουθώντας όσα λέγονται, γράφονται και συμβαίνουν γύρω μας. Κάθε συμπλήρωμα, διαφωνία ή σχόλιο είναι ευπρόσδεκτα.)
1. Οι μεθοδικές δολοφονικές επιθέσεις σε άμαχους και ανυποψίαστους ανθρώπους δεν είναι κάτι καινούριο στην ιστορία. Αντίθετα, είναι μια πρακτική που έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν άλλοτε από πολιτικές, εθνικιστικές και φονταμενταλιστικές οργανώσεις και άλλοτε από οργανωμένα κράτη και στρατούς. Επίσης, οι φανατικοί ισλαμιστές δεν είναι η μοναδική θρησκευτική ομάδα που έχει επιδοθεί σε τρομοκρατικές πράξεις. Από τους Ζηλωτές της ρωμαϊκής και της βυζαντινής εποχής, μέχρι τους φανατικούς Σιχ και από τους ισμαηλίτες ασασίνους μέχρι την Κου Κλουξ Κλαν και την ιαπωνική Αούμ Σινρικίο, η ιστορία είναι γεμάτη από δείγματα πολιτικοθρησκευτικής τρομοκρατίας. Όμως κακά τα ψέματα. Η μισαλλόδοξη εκδοχή του σουνιτικού Ισλάμ είναι αυτή τη στιγμή το νούμερο ένα πρόβλημα, βασικά γιατί έχει επιβάλλει την ιδεολογική κυριαρχία της σε σημαντικό κομμάτι του μουσουλμανικού κόσμου.
2. Ο μαζικές δολοφονίες αμάχων δεν είναι πράξεις τυφλού μίσους ή εκδίκησης, μα αποτελούν μέρος μιας καλά οργανωμένης στρατηγικής του τρόμου. Στόχος των επιτιθέμενων είναι η πρόκληση μιας αλυσιδωτής αντίδρασης, το τελικό αποτέλεσμα της οποίας θα τους ισχυροποιήσει και θα τους δώσει ακόμη μεγαλύτερη εξουσία σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
3. Η ακολουθία ξεκινά με την επίθεση η οποία πρέπει να είναι εντυπωσιακή και τελείως έξω από τον αξιακό κώδικα των βαλλόμενων. Υπάρχει φροντίδα ώστε τα θύματα να είναι αθώα και ανυποψίαστα. Να μην κατέχουν θέσεις εξουσίας, να μην μπορούν να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους και γενικά να είναι απλοί, κανονικοί και τυχαίοι άνθρωποι της διπλανής πόρτας.
4. Το γεγονός προκαλεί ισχυρό σοκ στον πληθυσμό. Διαταράσσει τις βεβαιότητες των πολιτών, δημιουργεί φόβο και πανικό και έχει επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή και την οικονομία. Όλα τα παραπάνω εντείνονται από τις ανυπόστατες φήμες, τις θεωρίες συνομωσίας και τις υστερικές αναλύσεις που, ειδικά στην εποχή μας, διασπείρονται ταχύτατα. Έχει ωστόσο παρατηρηθεί πως όσο υψηλότερο είναι το μορφωτικό επίπεδο κάποιου, τόσο δυσκολότερα καταβάλλεται από τον πανικό.
5. Όσο πιο κοντά νιώθει κάποιος με τα θύματα της επίθεσης τόσο πιο έντονα βιώνει τις ψυχολογικές συνέπειες του γεγονότος. Είναι απόλυτα λογικό να συμβαίνει και δεν φανερώνει απαραίτητα κάποια ρατσιστική η σοβινιστική διάθεση. Οπότε επικρίσεις του τύπου: «Για τα θύματα στη Βυρηττό δεν λέτε τίποτα», είναι μάλλον ανούσιες.
6. Πολύ συχνά, έπειτα από μία τέτοια επίθεση παρατηρείται σε μικρό μέρος του πληθυσμού μια τάση αυτοενοχοποίησης. Παράδειγμα, οι συμπολίτες μας που δικαιολογούν (ή και επικροτούν ακόμη) τις πρόσφατες επιθέσεις, κάνοντας λόγο για τις υπαρκτές ιστορικές ευθύνες της Δύσης ή για τις μεγάλες δυνάμεις που κινούν τα νήματα από το παρασκήνιο. «Εμείς τα δημιουργήσαμε, ας τα λουστούμε τώρα», λένε. Πίσω από αυτήν την φαινομενικά ανατρεπτική θέση, υπάρχει ένας λανθάνων ρατσισμός: ο μη δυτικός άνθρωπος τοποθετείται στο ρόλο του «αγνού αγρίου», του «μπουνταλά» που άγεται και φέρεται από το θυμικό του ή ξεγελιέται εύκολα και γίνεται μαριονέτα στα χέρια μιας ανώτερης πνευματικά φυλής. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Οι μη δυτικοί είναι εξίσου ικανοί με τους δυτικούς και στο καλό και στο κακό. Επίσης μπορούν να εκμεταλλεύονται τις διάφορες γεωπολιτικές ίντριγκες για να προωθούν τις δικές τους επιδιώξεις.
7. Έπειτα από κάθε χτύπημα ενισχύονται οι ακραίες φωνές που ζητούν εκδίκηση και μπαίνουν σε εφαρμογή οι μηχανισμοί προπαγάνδας που παράγουν ψεύτικες ή παραπλανητικές ειδήσεις. (Παράδειγμα, τα πρόσφατα ψευδή ρεπορτάζ των ακροδεξιών εφημερίδων και ιστοσελίδων περί βεβηλώσεων χριστιανικών ναών από πρόσφυγες). Πολύ γρήγορα γιγαντώνονται η μισαλλοδοξία, η ξενοφοβία και ο ρατσισμός, ενώ το αίτημα για περισσότερη ασφάλεια, οδηγεί σε αστυνομοκρατία, μιλιταρισμό και άδικη στοχοποίηση όσων έχουν κοινή καταγωγή, συνήθειες ή θρησκεία με τους δράστες. Η επιπλέον περιθωριοποίηση αυτών των ανθρώπων τούς οδηγεί στην αγκαλιά των εξτρεμιστών.
8. Η σύγκρουση γενικεύεται. Μοιραία, ο ισχυρός –ο οποίος πλέον έχει ενστερνιστεί τις ακραίες θέσεις που έχουν επικρατήσει στην κοινωνία- καταφέρνει τα μεγαλύτερα χτυπήματα. Αυτό όμως κάθε άλλο παρά πτοεί τους εγκεφάλους των τρομοκρατικών επιθέσεων. Άλλωστε, καθώς οι ίδιοι επιδίδονται σε ανταρτοπόλεμο τα περισσότερα θύματα καταμετρώνται μεταξύ των δικών τους αμάχων. Οι τελευταίοι, αναγκαστικά συσπειρώνονται γύρω από την ηγετική ομάδα και οι μετριοπαθείς είτε περιθωριοποιούνται, είτε αφανίζονται με συνοπτικές διαδικασίες. Με τον τρόπο αυτό οι ακραίοι από τις δύο πλευρές επιβάλλουν την ατζέντα τους και παγιώνουν την εξουσία τους στη μία και στην άλλη πλευρά.
9. Σε βάθος χρόνου, η λογική υπερισχύει. Μέχρι, όμως, να συμβεί αυτό χύνεται συνήθως πολύ αίμα. Και δυστυχώς, εμείς οι απλοί άνθρωποι λίγα πράγματα μπορούμε να κάνουμε ώστε να το αποτρέψουμε. Μπορούμε όμως να μην διασπείρουμε ανυπόστατες φήμες, να μην καταπίνουμε αμάσητη την προπαγάνδα των ακραίων και να βουτάμε λίγο την γλώσσα μας στο μυαλό μας πριν μιλήσουμε -ή γράψουμε ένα στάτους στο facebook. Επίσης, οφείλουμε να προστατεύουμε τα μικρά παιδιά από την χολέρα της μισαλλοδοξίας και να μην τα εθίζουμε στην κουλτούρα του τρόμου και της βίας.
10. Τα θύματα -όλα τα θύματα- βρίσκονται από τη μία πλευρά. Και οι δολοφόνοι -όλοι οι δολοφόνοι- βρίσκονται από την άλλη. Αυτό πρέπει να το θυμόμαστε πάντα.
12°
