Το φαινόμενο της πεταλούδας, στη θεωρία του χάους, λέει –με αρκετή δόση απλούστευσης– πως αν μια πεταλούδα πετάξει στη ζούγκλα του Αμαζονίου μπορεί να βρέξει στην άλλη άκρη της Γης, ας πούμε στο Πεκίνο. Στην εποχή μας οι πεταλούδες στη μακρινή Κίνα –αλλά και η γήινη ατμόσφαιρα– κινδυνεύουν από την υπερβολική εκπομπή ρυπογόνων αερίων. Είναι ένα από τα θέματα που κυριαρχούν σε μία ακόμη παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα στον πλανήτη στην πόλη Κανκούν του Μεξικού, που ολοκληρώνεται αύριο χωρίς να πάρει είδηση κανείς τι ακριβώς συζητήθηκε. Εκείνο που δεν ξέραμε μέχρι πρόσφατα είναι πως κάθε φορά που το φουγάρο μιας επιχείρησης στην Κίνα «πυροβολεί» την ατμόσφαιρα, αυτό το πληρώνουμε με «καπέλο» στα... τιμολόγια της «δικής μας» ΔΕΗ με την ανοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο όνομα της προστασίας του περιβάλλοντος. Η ιστορία όμως είναι διδακτική και από την ανάποδη: πώς δηλαδή η αντίδραση δύο ευρωβουλευτών είχε απροσδόκητα αποτελέσματα.
Το κόλπο. Όλα άρχισαν με την καθιέρωση, πριν από 4 χρόνια, του λεγόμενου «χρηματιστηρίου εμπορίας ρύπων», στη διάσκεψη για το περιβάλλον που έγινε στο Κιότο της Ιαπωνίας. Κοντολογίς, οι ανεπτυγμένες βιομηχανίες που ρυπαίνουν κάτω του επιτρεπτού ορίου στις χώρες τους, πληρώνουν το κόστος καταστροφής επιβλαβών για την ατμόσφαιρα αερίων, όπως το περιβόητο HFC-23, που εκπέμπονται εκτός ορίων από ρυπογόνες μονάδες κυρίως σε Κίνα και Ινδία. Έτσι, αποκτούν δικαιώματα που επιτρέπεται στη συνέχεια να τα μεταπωλήσουν σε άλλες, προβληματικές μονάδες. Στην ιδιότυπη αυτή αγοραπωλησία... ρύπων παρεμβαίνουν μεγάλες εταιρείες και επενδυτικές τράπεζες σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία, κερδοσκοπούν και πουλούν τα δικαίωματα ρύπων με... καπέλο! Από αυτό το «πάρε-δώσε» ρύπων οι Ευρωπαίοι πληρώνουν κάθε χρόνο –σε δύσκολους καιρούς– περί τα 500 εκ. ευρώ για την καταστροφή του συγκεκριμένου αερίου, ενώ δεν απαιτούνται πάνω από 10 εκ. ευρώ. Θα ρωτήσετε, «και τι μας νοιάζει;». Το μυστικό είναι πως οι εταιρείες μετακυλίουν το επιπλέον κόστος στην τελική τιμή των προϊόντων τους. Τελικά ο Έλληνας ως πολίτης της Ε.Ε. το πληρώνει μέσω και της επιβαρημένης τιμής του ρεύματος της ΔΕΗ, που συμμετέχει στο ευρωπαϊκό δίκτυο εμπορίας ρύπων ως επιχείρηση παραγωγής ενέργειας.
Η αποκάλυψη. Το παράδοξο που έφερε το σκάνδαλο στην επιφάνεια ήταν πως παρά τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις για την εμπορία ρύπων, οι ποσότητες του ρυπογόνου HFC-23 αυξήθηκαν αντί να μειωθούν στην ατμόσφαιρα. Η Κίνα, μάλιστα, ευνόησε την υπερπαραγωγή του αερίου που στη συνέχεια... φορολόγησε, με αποτέλεσμα κέρδη εκατομμυρίων ευρώ. Μετά από αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων, το θέμα έφτασε στο ευρωκοινοβούλιο με πρωτοβουλία του Θ. Σκυλακάκη και του Ολλανδού συναδέλφου του G. Gerbrandy. Εκεί αποκαλύφτηκε ότι οι μπίζνες με τους ρύπους θα κοστίζουν στους Ευρωπαίους το ιλιγγιώδες ποσό των 5 δις ευρώ μέχρι το 2012 για υπηρεσίες αξίας μόλις 80 εκ. ευρώ. Μάλιστα, πολλές εταιρείες έχουν συνάψει και συμβόλαια μέχρι τότε για να «καπαρώσουν» τα δικαιώματα των ρύπων από τρίτες μακρινές χώρες.
Οι συνέπειες. Η συζήτηση γενικεύτηκε πριν από λίγες μέρες στο Στρασβούργο, στην ολομέλεια του ευρωκοινοβουλίου. Τρεις ευρωβουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, ο R. Seeber, η P. del Castillo και ο Θ. Σκυλακάκης, έδωσαν συνέντευξη Τύπου για το θέμα, την ώρα που οι βιομηχανίες και οι επενδυτές του παραλόγου ασκούσαν έντονες πιέσεις στην Κομισιόν. Τελικά η επίτροπος Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης C. Hedegaad χαρακτήρισε «παράλογη» την πρακτική του... ρυπογόνου εμπορίου. Οι πιέσεις του ευρωκοινοβουλίου υπερίσχυσαν και η Κομισιόν αποφάσισε την απαγόρευση του παζαριού αυτού από την 1η Ιανουαρίου του 2013. Η απόφαση προκάλεσε παγκόσμια ταραχή, με την Κίνα να δηλώνει ότι πρόκειται για «ανεύθυνη ενέργεια» και τους ευρωβουλευτές να τονίζουν πως άμεσο χρέος της Κομισιόν είναι να μην επιτρέψει την περαιτέρω σύναψη συμβολαίων για τους ρύπους από σήμερα μέχρι και την επίσημη έναρξη απαγόρευσης του «χρηματιστηρίου ρύπων» για το HFC-23.
Συνεπώς ας μην αδιαφορούμε για το τι γίνεται «εκεί πέρα», στην Ευρώπη. Στο κάτω-κάτω αφορά την τσέπη μας σε δύσκολους καιρούς. Δεύτερον, ορισμένα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος έχουν και την γκρίζα τους όψη. Κάποιοι επιτήδειοι κερδίζουν πολλά, όσο εμείς θεωρούμε ότι η μάχη για το περιβάλλον είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο. Και κάτι ακόμα. Εκτός από ευρω-υποχρεώσεις έχουμε και ευρω-δικαιώματα. Τα ασκούμε;
11°
