Ο Χρήστος Γούλας μιλά για τη Gen Z και τα ενδιαφέροντα ευρήματα της νέας έρευνας του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για τη στάση των νέων απέναντι στην εργασία
Μιλώντας -ή γράφοντας- για τη Gen Z πολλές φορές ξεκινάμε έχοντας στο νου μας ένα στερεότυπο που φαίνεται να έχει βαθιά ερείσματα στον δημόσιο διάλογο. Κάποιοι θα πουν ότι είναι μία γενιά «τεμπέληδων», νέοι που δεν θέλουν να ξεβολευτούν, να εργαστούν και να σπάσουν αυγά, έχοντας προσκολληθεί άγονα στα social media. Η πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ φαίνεται ότι βάζει τα δεδομένα σε μία διαφορετική βάση και ανατρέπει αυτή τη - λίγο μακρινή και σίγουρα άδικη - θεώρηση για μία γενιά που προσπαθεί να θέσει τα δικά της όρια και να διαμορφώσει ένα πιο ανθρωποκεντρικό περιβάλλον εργασίας.
Τα ευρήματα της έρευνας είναι κάτι παραπάνω από ενδιαφέροντα. Γι' αυτό ζητήσαμε από τον Χρήστο Γούλα, Γενικό Διευθυντή του Ινστιτούτου Εργασίας και του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ, να μας μιλήσει για τη στάση που τηρεί η Generation Zαπέναντι στην εργασία, την εκπαίδευση και το μέλλον. «Στο Ινστιτούτο Εργασίας μιλάμε για βιώσιμη επιχειρηματικότητα, βιώσιμη ανάπτυξη και φυσικά βιώσιμη εργασία. Με βάση και τα στοιχεία της Eurostat, η εργασία παραμένει ο αδύναμος κρίκος της εξίσωσης. Η επιχειρηματικότητα έχει υψηλή κερδοφορία, η οικονομία αναπτύσσεται εδώ και 5–6 χρόνια, αλλά η εργασία δεν αναπτύσσεται ανάλογα. Δεν μπορούμε να επικαλούμαστε μόνο τη μείωση της ανεργίας ως δείκτη βελτίωσης. Είναι θετικό ότι πέφτει η ανεργία, αλλά πρέπει να δούμε ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν την εργασία: είναι ποιοτική; αμείβεται καλά; υπάρχουν καλές συνθήκες; επιτρέπει τη συμφιλίωση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής; δίνει προοπτική; Θέλουν οι νέοι να μείνουν στη χώρα;. Αυτά είναι τα πραγματικά ερωτήματα στα οποία θέλαμε να δώσουμε απαντήσεις», εξηγεί στην ATHENS VOICE ο κ. Γούλας και συνεχίζει: «Θέλαμε να σχεδιάσουμε μια έρευνα για τις σχέσεις της Gen Z με την εργασία: τις αξίες τους, τη σχέση με την εκπαίδευση, πώς αντιλαμβάνονται τις δεξιότητές τους για την τεχνητή νοημοσύνη, πώς ζουν, αν είναι αυτόνομοι ή μένουν με γονείς».
«Η Gen Z είναι η γενιά των κρίσεων»
Τι δείχνουν, όμως, τα δεδομένα για τη Gen Z και πώς αυτά φαίνεται ότι διαμόρφωσαν τις αντιλήψεις τους για την εργασία; Ξεκινάμε από ένα δεδομένο που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει: πρόκειται για τη γενιά των κρίσεων. «Έζησαν την οικονομική κρίση. Είδα τους γονείς τους να χάνουν τη δουλειά τους. Μετά ήρθε ο covid-19: εγκλεισμός, κατάρρευση παραγωγικού συστήματος, αβεβαιότητα. Ύστερα η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η γενικευμένη ανασφάλεια. Μια γενιά πολυκρίσεων διαμορφώνει διαφορετικές αξίες — στη ζωή και στην εργασία». Από ένα από τα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι η γενιά αυτή είναι η πιο προσοντούχα στην ιστορία της χώρας: πτυχία, μεταπτυχιακά, γλώσσες, ψηφιακές δεξιότητες, πιστοποιήσεις. Οι οικογένειες έχουν επενδύσει τεράστια ποσά στην εκπαίδευσή τους· μόνο για το 2023, οι δαπάνες έφτασαν τα 1,3 δισ. ευρώ (και τα πραγματικά ποσά είναι ακόμη μεγαλύτερα). Άρα έχει γίνει μεγάλη οικονομική και ψυχοσυναισθηματική επένδυση. Κι όμως, όταν μπαίνουν στην αγορά εργασίας, βλέπουν ότι αυτή η επένδυση δεν αποδίδει — ούτε οικονομικά, ούτε ψυχοσυναισθηματικά. Γι’ αυτό βάζουν όρους: θέλουν συμφιλίωση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, προοπτική εξέλιξης, ισορροπία ψυχικής υγείας, αξιοπρεπείς αμοιβές. Προτιμούν να αλλάξουν δουλειά - ακόμη κι αν αυτό επιφέρει μείωση στο εισόδημά τους - αν δεν ικανοποιούνται», τονίζει ο κ. Γούλας, υπογραμμίζοντας ότι αυτό που έχει σημασία είναι ότι «αυτή η γενιά θέλει να εργαστεί, αλλά όχι με οποιοδήποτε τίμημα».
«Η οικονομική ανεξαρτησία είναι σχεδόν άπιαστη»
Ο Χρήστος Γούλας επισημαίνει ότι η αγορά εργασίας παραμένει δομημένη με τρόπο στρεβλό. «Οι αμοιβές είναι ενδεικτικές: σύμφωνα με τον ΕΦΚΑ (Δεκ. 2024), ο μέσος μισθός στις ηλικίες 20–24 είναι 700€ μεικτά για άντρες και 681€ για γυναίκες. Με αυτά τα ποσά, πώς να δει κάποιος προοπτική; Δεν είναι τυχαίο ότι το 48% δηλώνει πως σκέφτεται να φύγει από τη χώρα. Και μιλάμε για μια χώρα με υπογεννητικότητα και έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Παράλληλα, το 67% δηλώνει άνετο να εργάζεται με τεχνητή νοημοσύνη· έχουν υψηλές ψηφιακές δεξιότητες και προσαρμοστικότητα. Είναι πλούτος για τη χώρα. Πώς κατηγορούνται, λοιπόν, για τεμπελιά; Η αγορά εργασίας παραμένει δομημένη με τρόπο στρεβλό: χαμηλές αμοιβές, θέσεις που δεν αξιοποιούν τα προσόντα, συζητήσεις για 13ωρο, έλλειψη πραγματικής στήριξης. Αυτή η εικόνα δεν βοηθά ούτε τους εργαζόμενους, ούτε τις επιχειρήσεις, ούτε την οικονομία. Και όλα αυτά οδηγούν σε υψηλά επίπεδα άγχους: το 65% δηλώνει ότι βιώνει άγχος στην εργασία, μεγάλο ποσοστό δηλώνει επαγγελματική εξουθένωση. Ένα ακόμη δεδομένο είναι ότι μόνο το 20% των εργαζόμενων νέων ζει μόνο του. Η οικονομική ανεξαρτησία είναι σχεδόν άπιαστη».
Ο Χρήστος Γούλας, Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας και του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ
Κατά τη συζήτησή μας, ο κ. Γούλας παραθέτει μία σειρά από δεδομένα. Ποσοστά που ανοίγουν νέες συζητήσεις. Ένα από τα πλέον αξιοσημείωτα είναι ότι ο 72% των ερωτηθέντων στην έρευνα δήλωσε ότι θεωρεί ότι οι γονείς του, η γενιά των γονιών του έζησε καλύτερες εργασιακές και κοινωνικές συνθήκες από ότι ζει ο ίδιος ο ερωτώμενος.
«Δεν έχουμε μία απολιτίκ γενιά, αλλά μία γενιά που συνειδητοποιεί και διεκδικεί»
Γρήγορα, αναλύοντας τα δεδομένα προκύπτει ότι η Gen Z δεν είναι μία γενικά απολιτίκ, αλλά μία γενιά που συνειδητοποιεί και διεκδικεί. Άλλωστε, αναδεικνύεται ότι το 70% πιστεύει ότι η συλλογική δράση βελτιώνει τις συνθήκες, ενώ το 68% δηλώνει ότι θα συμμετείχε σε απεργία αν θεωρούσε δίκαια τα αιτήματα. Κατά τον κ. Γούλα αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι ένα «άλμα ποιότητας» στον παραγωγικό ιστό και στην εργασία. Για τον ίδιο, η νέα γενιά αποτελεί τη μόνη ελπίδα, αφού έχει τα προσόντα, την κουλτούρα, αλλά και τα ψηφιακά εργαλεία που χρειάζεται. «Το ζήτημα είναι να στηριχτεί! Χρειάζεται αλλαγή κουλτούρας, χρειάζεται θεσμικό πλαίσιο και πάνω από όλα χρειάζεται ουσιαστικός κοινωνικός διάλογος. Αυτή η γενιά είναι το μέλλον. Οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις πρέπει να συζητούν, να συμφωνούν, να διαφωνούν. Αυτή είναι η αφετηρία. Στην Ελλάδα μόνο το 25% των εργαζομένων καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις. Είναι ένα ποσοστό πολύ χαμηλό».
Από τη μεγάλη εικόνα των επιχειρήσεων δεν προκύπτει ότι οι εργοδότες επιχειρούν να προσαρμοστούν κάπως στις ανάγκες της Gen Z. Ο Χρήστος Γούλας διακρίνει ότι πράγματι δεν υπάρχει αλλαγή φιλοσοφίας και τονίζει πως πρόκειται για ένα προβληματικό σημείο, γιατί «δεν χάνουν μόνο οι εργαζόμενοι, χάνουν και οι επιχειρήσεις και η οικονομία. Χάνουμε όλοι». Είναι πεπεισμένος ότι η Gen Z θα σπάσει τα στερεότυπα. «Και αν όλα πάνε καλά, η επόμενη γενιά θα χτίσει πάνω στα θεμέλιά της. Για να γίνει το ποιοτικό άλμα που χρειάζεται η χώρα, αυτή η γενιά είναι απαραίτητη, μαζί με τα προσόντα και την κουλτούρα της», καταλήγει.
Αντί η πολιτεία να δημιουργήσει ένα ανάχωμα στην αμάθεια και τη σύγχυση που επικρατεί στο μυαλό των εφήβων, έχει εγκαταλείψει την εκπαίδευση στο διαδίκτυο, στους συμμαθητές τους και την πορνογραφία
14°
