Η παράνοια στα social media που ξεφεύγει στην καθημερινή ζωή

Μια κοινωνία που δεν μπορεί να διαχειριστεί τίποτα. Που ζητά «δικαίωση», «εκδίκηση» και εν τέλει μετατρέπει κάθε συμφορά σε reality.

Ούτε καν Μεσαίωνας. Αρχαία Ρώμη. Όχλος στο Κολοσσαίο που απλώς, αντί για τον αντίχειρα, υψώνει τα smartphones που καταγράφουν για να μη σβηστεί το αίμα απ' το θυμικό.

Δεν τα βάζω με τον τύπο που έκανε ζωντανή μετάδοση περήφανος που έπιασε και κλείδωσε στην καρότσα «25 κομμάτια». Παραβατικοί υπήρχαν πάντα, πάντα θα υπάρχουν. Η ειρωνεία εν προκειμένω είναι ότι επρόκειτο για Αλβανό, τον οποίο όμως αποθέωναν με καρδούλες και κατάπτυστα σχόλια εκατοντάδες συμπολίτες.

«Κάψ’ τους», «πέτα τους στη φωτιά», «μια σφαίρα κάνει τη δουλειά». Ενδεικτικά μερικά από τα σχόλια της παράνοιας.

Μια παράνοια έλλειψης ανοχής, λογικής, ενσυναίσθησης που επιδεικνύει ένα σεβαστό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, το οποίο αυξάνεται διαρκώς επειδή ο κόσμος είναι όλο και πιο απαίδευτος, ακοινώνητος, φοβισμένος, θυμωμένος.

Ο αόρατος φόβος, η ορατή/αόρατη απειλή, ο συνεχής συναγερμός στον οποίο ζούμε καθημερινά, η διάλυση της κοινωνικής συνοχής από τις πολλαπλές κρίσεις είναι και αιτίες και συνέπειες μιας αυξανόμενης διαταραχής στη χώρα.

Μετράμε φίλους με τον αντίχειρα στα social και την ίδια στιγμή αυξάνεται η απομόνωση και η αποξένωση, τα echo chambers, απορρίπτονται συλλήβδην θεμελιώδεις αξίες της ελληνικής κοινωνίας και γιγαντώνονται τα αισθήματα δυσπιστίας και καχυποψίας απέναντι στο οτιδήποτε.

Αυτή η ζοφερή εικόνα αντίληψης του οποιουδήποτε διαφωνεί, τον μετατρέπει σε εχθρό και οδηγεί στην παράνοια ακόμα και με την κλινική έννοια του όρου. Άνθρωποι της διπλανής πόρτας υποφέρουν από παρανοϊκές διαταραχές, άνθρωποι εύθραυστοι, άνθρωποι που δεν διαθέτουν την κριτική σκέψη και ικανότητα να χρησιμοποιήσουν άλλον μηχανισμό αυτοάμυνας.

Το πρόβλημα έχει πάψει να είναι προσωπικό, έχει αποκτήσει μια περίεργη συλλογικότητα και λαμβάνει μεγαλύτερες προεκτάσεις

Πρόκειται για μια κατάσταση που μας επηρεάζει όλους πια, είναι ευδιάκριτη στη δουλειά μας, στις κοινωνικές συναναστροφές μας, ακόμα και μέσα στο σπίτι μας. Το πρόβλημα έχει πάψει να είναι προσωπικό, έχει αποκτήσει μια περίεργη συλλογικότητα και λαμβάνει μεγαλύτερες προεκτάσεις εάν συνυπολογίσουμε και την τρέχουσα άνοδο του λαϊκισμού και την εμφάνιση φαινομένων που ενσαρκώνουν επιθυμίες για «εκδίκηση», υπόσχονται επιστροφή στην «περηφάνεια», δεν αναγνωρίζουν τη λεπτή γραμμή μεταξύ της κοινωνικής διαμαρτυρίας και του τραμπουκισμού.

Η συνολική συναισθηματική ακράτεια, η έκρηξη της βίας (σωματικής, λεκτικής και συναισθηματικής) αρχίζει και ξεφεύγει από τα social και ακουμπάει την πραγματική ζωή, την καθημερινότητά μας.

Πλέον γίνονται ορατές ενδείξεις παράνοιας σε άτομα που μέχρι πρότινος θεωρούσαμε φυσιολογικά. Άνθρωποι που μέχρι πρότινος ήταν φίλοι μας, γνωστοί μας –έστω διαδικτυακοί φίλοι μας– έχουν προσβληθεί από έναν ιό που εξαπλώνεται με ρυθμούς καταιγιστικούς.

Ο παρανοϊκός, ο ψεκασμένος, ο φασίστας, πλέον είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, δεν είναι ένα ανώνυμο πρόσωπο, ασήμαντο και φτωχό σε ιδέες, δεν είναι το «περιθώριο».

Ακατανόητα status, tweets ποτισμένα με μίσος, «ψόφοι», μια άνευ προηγουμένου μόλυνση σέρνεται εδώ και χρόνια και απολαμβάνει συστηματικής προβολής είτε γιατί «πουλάει» είτε γιατί τραβάει το ενδιαφέρον, «έχει πλάκα» και φέρνει το εύκολο like.

Αυτό που έχουμε ξεχάσει, ή τεχνηέντως δεν αναφέρεται, είναι ότι η μετάβαση από τον διάλογο στη δημαγωγία και από τη δημοκρατία και την ελευθερία της έκφρασης στον αυταρχισμό, είναι πολύ σύντομη. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν μετατραπεί σε αρένες, είναι το σύγχρονο Κολοσσαίο της λεκτικής βίας, το άντρο της ατιμωρησίας. Κάποτε τα χαρακτήρισαν το σύγχρονο όπιο του λαού, πλέον είναι ο διπλής όψεως καθρέφτης του.

Η επιθετικότητα και η λεκτική βία έχει ευτελιστεί, στην πραγματικότητα, έχει δημιουργηθεί ένα κλίμα και μια κατάσταση στην οποία είναι δυνατό και επιτρεπτό να ειπωθούν και να υπονοηθούν τα πάντα χωρίς την παραμικρή αίσθηση ευθύνης και ενοχής.

Και σιγά σιγά αυτή η εικονική πραγματικότητα λαμβάνει διαστάσεις παράλληλης πραγματικότητας, με αδυναμία του ατόμου να διαχωρίσει το virtual από το αληθινό. Το άτομο χάνει εντελώς την κριτική του σκέψη, περιχαρακώνεται σε μια μικρή κοινωνική ομάδα ομοίων του που απλώς συμφωνούν μαζί του και με τον χρόνο αρχίζει και πιστεύει ότι ο υπόλοιπος κόσμος είναι ο στραβός και πρέπει να τον «διορθώσουμε», να τον «συνετίσουμε».

Αυτή η έννοια κοινωνικής δικτύωσης είναι το ακριβώς αντίθετο του διαλόγου, της συζήτησης, της εξέλιξης. Δεν υπάρχει διαφωνία, διαξιφισμός, αντίθετη άποψη. Χαιρόμαστε μεταξύ μας που συμφωνούμε, κοροϊδεύουμε ή βρίζουμε τους υπόλοιπους που διαφωνούν μαζί μας, μεταφέρουμε ατάκες από το group στο γραφείο, στο οικογενειακό τραπέζι.

Είναι μια απολύτως πρωτόγονη μορφή συλλογικής σκέψης και κοινωνικοποίησης, μια αυτο-γκετοποίηση καθόλου αμελητέα που εν τέλει χρησιμεύει μόνο για να αναγνωριστεί ο «εχθρός» που θέλουμε να αφανίσουμε.

Το κάνουμε με την πολιτική, με τις ομάδες που υποστηρίζουμε, με τα νομιζόμενα «συμφέροντά» μας.

Το κακό είναι ότι μέσα στους ανθρώπους που δέχονται αυτό το διαδικτυακό bullying ή παρασύρονται είναι και άτομα με χαμηλό αυτοσεβασμό και αυτοεκτίμηση, έφηβοι, επίπλαστα προφίλ ανθρώπων που βρέθηκαν στο λάθος χώρο τη λάθος στιγμή και φέρουν βαρέως κάθε τέτοια εκδήλωση μίσους, διότι δεν έχουν όλοι τη δυνατότητα να το διαχειριστούν.

Η εξέλιξη μας επέτρεψε ως είδος να αυξήσουμε το εσωτερικό του φλοιού του εγκεφάλου μας, να χρησιμοποιούμε το λόγο και τα επιχειρήματα αντί για άναρθρες κραυγές και «ψόφους». Ναι, είναι πιο δύσκολο, γιατί ένας απλοϊκός διαχωρισμός «εμείς VS αυτών» είναι πολύ πιο εύκολος, απαιτεί λιγότερη προσπάθεια και βολεύει.

Είναι καιρός να πάψουμε να προσπαθούμε να συνετίσουμε, να εξηγήσουμε, να καθησυχάσουμε.

Δεν είναι «άποψη» το τσιπάκι και ο Αντίχριστος στις ταυτότητες. Είναι ασύγγνωστη πνευματική οκνηρία aka αγνή, ατόφια ψέκα.

Δεν είναι τρόπος του λέγειν και διαδικτυακό σχόλιο το «κάψ’ τους». Είναι ακούσιος ή εκούσιος φασισμός.