ΕΠΑΛ: ο φτωχός συγγενής της εκπαίδευσης

Αυτό το σχολείο δεν είναι ούτε της αριστεράς ούτε της δεξιάς αλλά ούτε και του κέντρου. Είναι το σχολείο σύσσωμου του πολιτικού συστήματος και η κάθε ιδεολογία έβαλε το λιθαράκι της για να πάψει να είναι σχολείο ευρωπαϊκής χώρας, μέλους της ΕΕ. Αλλά δεν είναι κι ένα σχολείο ζούγκλα, όπως πολλοί θέλουν να φαίνεται για δικούς τους πολιτικούς ή άλλους λόγους. Οι απόψεις των συνδικαλιστικών παρατάξεων είναι λίγο πολύ ίδιες στο χώρο της σχολικής εκπαίδευσης. Δεν θέλουν την αξιολόγηση, δεν θέλουν την τράπεζα θεμάτων, δεν θέλουν τους μέντορες, δεν θέλουν επεμβατικούς σχολικούς συμβούλους, δεν θέλουν σχολείο με κανόνες που θα τηρούνται. Λατρεύουν το αντιαυταρχικό σχολείο αλά γκρεκ. Και δεν θα εμποδίσουν καμιά κατάληψη. Δηλαδή θέλουν το σχολείο που δουλεύει πρωτίστως για τους εργαζόμενους σε αυτό. Και όποιος κάτι έμαθε, έμαθε. Δεν θα σκάσουν κιόλας, υπάρχουν και τα φροντιστήρια.

Αυτό το σχολείο δεν είναι ούτε της αριστεράς ούτε της δεξιάς αλλά ούτε και του κέντρου. Είναι το σχολείο σύσσωμου του πολιτικού συστήματος και η κάθε ιδεολογία έβαλε το λιθαράκι της για να πάψει να είναι σχολείο ευρωπαϊκής χώρας, μέλους της ΕΕ. Αλλά δεν είναι κι ένα σχολείο ζούγκλα, όπως πολλοί θέλουν να φαίνεται για δικούς τους πολιτικούς ή άλλους λόγους. Οι απόψεις των συνδικαλιστικών παρατάξεων είναι λίγο πολύ ίδιες στο χώρο της σχολικής εκπαίδευσης. Δεν θέλουν την αξιολόγηση, δεν θέλουν την τράπεζα θεμάτων, δεν θέλουν τους μέντορες, δεν θέλουν επεμβατικούς σχολικούς συμβούλους, δεν θέλουν σχολείο με κανόνες που θα τηρούνται. Λατρεύουν το αντιαυταρχικό σχολείο αλά γκρεκ. Και δεν θα εμποδίσουν καμιά κατάληψη. Δηλαδή θέλουν το σχολείο που δουλεύει πρωτίστως για τους εργαζόμενους σε αυτό. Και όποιος κάτι έμαθε, έμαθε. Δεν θα σκάσουν κιόλας, υπάρχουν και τα φροντιστήρια.

Διότι το Γυμνάσιο και το Λύκειο σήμερα δεν θέλει να σου δώσει εγκύκλιες γνώσεις. Υποκρίνεται ότι θέλει. Δεν θέλει να σε μορφώσει. Απλά θέλει να σε προετοιμάσει για την επόμενη βαθμίδα αυτή της ανώτατης εκπαίδευσης. Και επειδή οι πανελλήνιες εξετάσεις έχουν «πάει τα θέματα στο Θεό» δεν μπορεί να κάνει με επάρκεια ούτε αυτό και το έχει εκχωρήσει στο φροντιστήριο. Και τα χρόνια περνούν, οι οικογένειες έχουν συμβιβαστεί, τα παιδιά το αξιοποιούν με όποιο τρόπο νομίζουν και η ζωή συνεχίζεται. Όποιος θέλει να μάθει γράμματα, μαθαίνει. Είναι προσωπική και οικογενειακή υπόθεση, αυστηρά. Δεν είναι υπόθεση του σχολείου, ούτε του κράτους. Αυτό να το ξέρουμε καλά!

Φταίνε οι δάσκαλοι; Σαράντα χρόνια στη Μέση Εκπαίδευση συνάντησα πολλούς υπέροχους, ακάματους δασκάλους, και πολλές υπέροχες, ακάματες δασκάλες με γνώσεις και προθυμία. Με αστείρευτο κέφι για τη διδασκαλία και λατρεία για το αντικείμενο. Που «ζωγράφιζαν» στον πίνακα και έκαναν «παπάδες». Και οι μαθητές και οι μαθήτριες τους θυμούνται ακόμα με αγάπη. Συνάντησα και κάποιους αδιάφορους, που δεν έκαναν για αυτήν τη δουλειά ή δεν ήθελαν απλώς να την κάνουν. Που δεν «κούμπωναν» με την τάξη. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα επαγγέλματα, σε όλες τις υπηρεσίες. Ειδικά σε μια χώρα στην οποία η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ακόμα απουσιάζει. Αλλά, μεταξύ μας, τι θα λύσει μια αξιολόγηση; Είναι δυνατόν να παρακολουθούνται οι καθηγητές επί μονίμου βάσεως, αν κάνουν σωστά τη δουλειά τους; Ή μήπως η αξιολόγηση θα στείλει κάποιον ή κάποια στο σπίτι του, ή σε άλλη υπηρεσία; Α ναι, θα τον στείλει για επιμόρφωση (γέλια). Καλό είναι να μη δουλευόμαστε όμως μεταξύ μας.

Όταν δεν έχεις την αίσθηση της αποστολής, δεν την έχεις, και δεν κάνεις για αυτήν τη δουλειά. Όταν δεν κατέχεις το αντικείμενο, δεν το κατέχεις, και δεν κάνεις για αυτό το λειτούργημα. Φυσικά μπορείς να κάνεις για κάτι άλλο. Το μόνο εύκολο είναι η αξιολόγηση να αποδειχθεί μια απλή, γραφειοκρατική, ανούσια διαδικασία. Που δεν θα φέρει σχεδόν κανένα αποτέλεσμα. Μακάρι να κάνω λάθος.

Φταίει το θεσμικό πλαίσιο; Προφανώς και φταίει. Αντιαυταρχική εκπαίδευση αλά γκρεκ. Τα παιδιά έχουν ελάχιστες υποχρεώσεις και πολλά δικαιώματα. Είναι το σχολείο της μεταπολίτευσης που από τη σφαλιάρα και το κούρεμα έφτασε μέσα σε λίγα χρόνια στο ιερό δικαίωμα της κατάληψης και του βανδαλισμού. Το σχολείο, που ένα πρωί γύρω στις 7 π.μ., πέντε περαστικοί μπορούν να περάσουν ένα λουκέτο στην αυλόπορτα και να το καταλάβουν. Για όσο χρόνο θέλουν. Δεν χρειάζεται καν να είναι μαθητές. Δεν χρειάζεται να έχουν αιτήματα. Μπορούν και να το σπάσουν. Χωρίς συνέπειες, εννοείται. Για την πλάκα τους.

Το σύστημα της βαθμολογίας είναι τέτοιο ώστε ακόμα και αν δεν πας να γράψεις στις εξετάσεις του Ιουνίου, αν έχεις προφορικά γύρω στο 15, περνάς. Οι μετεξεταστέοι μας τέλειωσαν, όπως και οι στάσιμοι. Από μαθήματα δεν μένει κανείς. Χάνεις χρονιά μόνο από απουσίες αλλά και εδώ το όριο είναι ανοικτό και παιζόμενο και αλά καρτ. Ο σύλλογος μπορεί να σβήσει απουσίες και στο τέλος μένουν όποιοι ουσιαστικά το έχουν εγκαταλείψει. Πράγμα που συμβαίνει μόνο στα ΕΠΑΛ. Όχι, δηλαδή, οι κοπανατζήδες. Η ώρα προσέλευσης σε πολλά σχολεία είναι χαλαρή. Οι αποβολές έχουν μειωθεί, αλλά αν οι απουσίες δεν μετράνε, η αποβολή δεν έχει άλλη επίπτωση. Η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος είναι πρακτικά αδύνατη, αν ο μαθητής δεν θέλει να φύγει και το κυνηγήσει. Και τι απομένει; Μα ο πατριωτισμός των Ελλήνων.  

Χιλιάδες παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο με υπομονή και επιμονή. Δεν είναι ζούγκλα τα σχολεία, όπως δεν είναι ζούγκλα και η κοινωνία και ας συμβαίνουν διάφορα τραγικά που άλλα δημοσιοποιούνται και άλλα όχι. Τα χειρότερα πάντως όχι. Απλά το άγχος των παιδιών είναι το «μετά», το πανεπιστήμιο. Και μαθαίνουν από νωρίς ότι πρέπει να ασχολούνται κυρίως με τα μαθήματα που θα «δώσουν» κάποια στιγμή πανελλαδικές εξετάσεις. Και εκεί ο ρόλος της γενικής παιδείας που παρέχει το σχολείο πάει περίπατο. Όχι μόνο το δημόσιο αλλά και το ιδιωτικό. Όχι μόνο το Λύκειο αλλά και το Γυμνάσιο. Για πολλά παιδιά, όχι για όλα. Ωστόσο δεν παύει να είναι χώρος κοινωνικοποίησης, ανταλλαγής απόψεων και διακίνησης ιδεών που συνεχίζει, αν και με σαφώς μικρότερη ένταση και αξία να συμβάλει στη διαμόρφωση των προσωπικοτήτων. Σήμερα τα μηνύματα είναι τόσα πολλά από τόσους πολλούς πομπούς που καθιστούν  το σχολείο εκ των πραγμάτων αδύναμο.

Τι συμβαίνει όμως στα ΕΠΑΛ; Είναι τα σχολεία για παιδιά ενός κατώτερου θεού; Για όνομα του όποιου θεού, όχι. Σχολεία είναι με έμπειρους καθηγητές και τεχνολόγους, με τεράστιο κόστος κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης που επιλέγονται από απόφοιτους Γυμνασίου που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να εμπλακούν με τις δύσκολες και απαιτητικές πανελλαδικές εξετάσεις του Γενικού Λυκείου. Και επιλέγουν τον ευκολότερο  δρόμο των ΕΠΑΛ για την εισαγωγή σε κάποια ΑΕΙ ή για την απόκτηση κάποιου πτυχίου ειδικότητας. Για να πάρουν τις πρώτες γνώσεις μιας τέχνης και να προχωρήσουν μετά σε κάποιο ΙΕΚ κλπ. Αλλά επειδή τα ΕΠΑΛ δίνουν εύκολα απολυτήριο λυκείου και είναι πολύ ανεκτικά στις απουσίες, προσελκύουν πολλά παιδιά που δεν θα έπρεπε να έχουν ούτε απολυτήριο Γυμνασίου. 

Παιδιά με βασικές ελλείψεις στη γλώσσα και στα μαθηματικά, που δεν ενδιαφέρονται για τεχνικές γνώσεις, ούτε για πτυχίο ειδικότητας, παρά μόνο για ένα εύκολο απολυτήριο Λυκείου και αυτό αν... Βασικά τα στέλνουν οι γονείς τους σχεδόν με το ζόρι. Πώς να το κάνουμε, υπάρχουν και παιδιά που δεν θέλουν να μάθουν γράμματα. Αν όμως συναντήσουν στο σχολείο ένα κανονικό μπάχαλο, ένα περιβάλλον πλήρους ασυδοσίας και ατιμωρησίας, χωρίς κανόνες, όρους και υποχρεώσεις, χωρίς καμιά επιβολή και συνέπεια, είναι εύκολο κάποια από αυτά να αποθρασυνθούν και να μετατρέψουν το σχολείο σε τόπο αβίωτο. Αβίωτο για όσους θέλουν να κάνουν τη δουλειά τους και όσους θέλουν να μάθουν. Τη μεγαλύτερη ζημιά την υφίστανται οι μαθητές και οι μαθήτριες που φοιτούν στο ΕΠΑΛ για να μάθουν. Όχι οι καθηγητές.

Σε ένα τόσο σαθρό και επί της ουσίας αντικοινωνικό σχολικό περιβάλλον είναι εύκολο κάποιοι να κυλήσουν σε ήπιες και όχι μόνο, μορφές παραβατικής συμπεριφοράς σαν αυτές που περιγράφει στην επιστολή του ο συνάδελφος αναπληρωτής που παραιτήθηκε, γιατί δεν άντεξε. Να εκτονώσουν δηλαδή την όποια οργή ή και πλήξη τους μέσα στη σχολική αίθουσα και απέναντι στον δάσκαλό, στον συμμαθητή, στους τοίχους, στις σχολικές εγκαταστάσεις. Όσοι γνωρίζουν τον χώρο τρέμουν στην ιδέα της τύχης που θα έχουν οι χιλιάδες πανάκριβοι διαδραστικοί πίνακες με τους οποίους ετοιμάζεται η πολιτεία να εφοδιάσει όλες τις σχολικές αίθουσες της χώρας.

Για να φτάσει όμως ένα σχολείο να μην επιτρέπει στους καθηγητές να κάνουν τη δουλειά τους, να ακυρώνει δηλαδή ολοκληρωτικά την εκπαιδευτική διαδικασία, πρέπει να έχει εγκαταλειφθεί από το διευθυντή και τον σύλλογο των διδασκόντων του. Να έχει χαθεί η επικοινωνία με τους μαθητές, το 15μελές και κυρίως τους γονείς και κηδεμόνες. Η διεύθυνση έχει πάντοτε τα εργαλεία και τον τρόπο να τιθασεύσει την όποια αναρχία ή παραβατικότητα και να προστατεύσει μια στοιχειώδη σχολική λειτουργία. Αρκεί να θέλει. Να έχει την τόλμη, το ενδιαφέρον, την τέχνη αλλά και τη διάθεση να σώσει το σχολείο. Να έχει την αίσθηση της αποστολής. Και μαζί με τους εκπαιδευτικούς και η κοινωνία της πόλης ή της συνοικίας, η οικεία περιφερειακή εκπαιδευτική διεύθυνση, η δημοτική αρχή. Αλλά αν οι απουσίες χαρίζονται, οι βαθμοί είναι εικονικοί, οι καταστροφές αποσιωπώνται, οι γονείς είναι απόντες ή δεν ενημερώνονται και οι δάσκαλοι είναι αδύναμοι ή αδιάφοροι, αυτά συμβαίνουν. Και άλλα πολύ χειρότερα. Που δεν μαθαίνονται.

Η τεχνική εκπαίδευση έχει όλα τα φόντα να είναι το διαμάντι της Μέσης Εκπαίδευσης. Αλλά δεν είναι. Διότι χωλαίνει η αγορά εργασίας, δηλαδή η παραγωγή που θα απορροφήσει τους αποφοίτους της. Διότι κανείς δε νοιάζεται επί της ουσίας. Διότι είναι ο φτωχός συγγενής της εκπαίδευσης που όλοι κάνουν πως δεν τον ξέρουν, αλλά δεν του το λένε και κατάμουτρα. Στον καθρέφτη των ΕΠΑΛ βλέπει κανείς την Ελλάδα της υποκρισίας, στα χειρότερά της.